1استادیار آب و هواشناسی، گروه محیط زیست، پژوهشکده علوم محیطی، پژوهشگاه بین المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان
2کارشناس ارشد اقلیم شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان
چکیده
این بررسی در پی بازکاوش علل رخداد موج یخبندان سخت و گستردۀ آذرماه 1382 ایران است. برپایۀ مطالعات پیشین، علت ایجاد و دوام این موج یخبندان شدید، حاکمیت سامانۀ فشار زیاد سیبری معرفی شده است. برای این منظور از داده‌های شبکه‌ای دمای کمینه ایران، داده‌های شبکه‌ای فشار تراز دریا و سری‌های زمانی الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی استفاده شده است. بر پایۀ نمایه‌های آغاز، پایان و دوام موج سرما و با لحاظ گستره، الگوهای مکانی و زمانی موج یخبندان آذرماه 1382 شناسایی گردید. بر این اساس، زمان آغاز آن 20 آذر (11 دسامبر 2003) و پایان آن 25 آذر (16 دسامبر 2003) شناسایی گردید که دوام آن 6 روز در گستره ایران بود. الگوی مکانی موج سرما نیز دارای آرایش شرق سو بوده و در بیش از 75 درصد از گسترۀ ایران را در اوج شدت خود حاکم بوده است. بیشترین دوام موج سرما در فلات داخلی ایران ثبت شده است؛ درحالی‌که کرانه‌های شمالی خلیج فارس و دریای عمان در دامنه‌های جنوبی ناهمواری‌های زاگرس این موج سرما را دریافت ننموده‌اند. روند افزایش و کاهش گسترۀ مکانی موج سرما نشانگری برای همراهی برخی از سامانه‌های شناخته شدۀ فشار تراز دریا با سامانه فشار زیاد سیبری در رخداد آن است. برای این منظور، سری‌های زمانی بلندمدت(2010- 1950) از الگوهای پیوند از دور نیمکره شمالی در اکتبر تا دسامبر بررسی گردید. به‌عنوان نمونه، هم‌پیوندی هم‌فاز میان الگوهای دریای شمال- خزر، نوسان شمالگان و نوسان اطلس شمالی و هم‌پیوندی ناهم‌فاز الگوی شرق اقیانوس اطلس- غرب روسیه و شمال اقیانوس آرام با شاخص استاندارد شدۀ شدت پرفشار سیبری از دلایل همراهی سایر سامانه‌های فشار در تراز دریا سامانه فشار زیاد سیبری در رخداد موج یخبندان مزبور است. بررسی آرایش مکانی- زمانی سامانه‌های فشار تراز دریا در زمان‌های پیش از رخداد و رخداد (پیش‌روی و پس‌روی) موج سرما نشان داد که سامانه فشار زیاد ترکیبی (پرفشار اروپا، پرفشار شمال غرب ایران و پرفشار سیبری) در اندرکنش با سامانۀ کم فشار اسکاندیناوی سبب رخداد و دوام موج یخبندان مزبور بوده است. نوع آرایش مکانی سامانۀ کم فشار اسکاندیناوی نقش بارزی در شکل‌گیری، دوام، شدت و از هم‌گسیختگی سامانۀ پرفشار ترکیبی دارد.
Interaction between Scandinavian Low Pressure with Siberian- European and North West of Iran High Pressure Systems (Aggregate High Pressure System) associated with frost wave event in Iran: 11 to 16 December 2003.
چکیده [English]
This study was made following the re-recognition of the cause of occurrences of severe, widespread and persistent frost event in 2003 in Iran. Based on previous studies, the cause of the creation and persistent of this sever frost is the dominancy of Siberian high pressure system. For this purpose, the gridded daily minimum temperature ,northern hemisphere teleconnection indices and sea level pressure data have been used . Based on the indices of frost wave onset index (FWOI),ending and persistent of cold wave and by considering the spread, the location and time patterns, the frost wave of December 2004 was recognized. On this basis, its starting date was recognized 11 December 2011 and its ending as 16 December 2003, which was persisted for 6 days in Iran's area. Also the location pattern of cold wave has had an east ward arrangement and was dominant in more than 75% of Iran's area in its maximum intense. The highest continuation of cold wave was recorded in the Iranian plateau, while the northern shores of the Persian Gulf and Oman Sea on the southern slopes of the Zagros ruggedness have not received the cold wave. Increase and decrease pattern of spatial range of cold wave is a signal for accompany of some recognized systems of sea level pressure with Siberian high pressure system in its occurrence. For this purpose, long term time series (1950-2010) of tele-connection patterns of northern hemisphere were studied from October up to December. For example,co-phase coherence between the patterns of North Sea- Caspian sea, Arctic Oscillation and North Atlantic Oscillation and no phase coherence of the pattern of east of Atlas Ocean- West Russia and the North Pacific Ocean with the standardized index of intensity of Siberian high pressure are the reasons of other pressure systems at the sea level of high pressure system of Siberian in the event of the said frost wave. Assessment of spatial-temporal variability of sea level pressure systems in the before occurrence (08 to 10 December 2003) to occurrence (11 to 16 December 2003) showed that December frost wave has occurred in as a result of an interaction of High Pressure System (AHPS) include Europe, North West Iran and Siberian high pressure systems with Scandinavian low pressure system. Spatial-temporal array type of Scandinavian Low Pressure system has a great important role in the formation, persistent, intensity and rupture of aggregate high pressure system.
کلیدواژه ها [English]
Frost wave, Sea Level Pressure Circulation, Aggregate High Pressure System (AHPS). Iran
ابتدای صفحه