نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• دکتر یونس غلامی بیمرغ ¹
• مسعود نقابی ²
• مهدی عبدالله زاده ³
• محمد قنبری ⁴

¹ استادیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه کاشان

² کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری و عضو هیئت مدیره شرکت عمران شهر جدید بینالود

³ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد و عضور گروه مشاوران جوان شهرداری مشهد

⁴ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد و شهریار گروه مشاوران جوان شهرداری مشهد

چکیده

حمل‌و‌نقل درون‌شهری یکی از عناصر اصلی و مهم سیستم شهری است که از یک طرف، زمینة تحرّک و پویایی شهر را فراهم کرده و دسترسی مردم و شهروندان را به نقاط و کاربری‌های مختلف شهری ممکن می‌سازد؛ از طرف دیگر، گسترش حمل‌و‌نقل شهری پیامدهایی از‌قبیلِ نرخ فزایندة تصادفات رانندگی، مصرف بی‌رویة انرژی‌های فسیلی، تولید آلاینده‌های مخرّب سلامت انسان و محیط زیست و هزینه‌های کلان ناشی از این موارد را به‌دنبال دارد. پژوهش حاضر در تلاش است تا با استفاده از روش جای پای اکولوژیک، نحوة استفاده و بهره‌برداری سیستم‌های حمل‌و‌نقل شهری مشهد از سوخت‌های فسیلی و پیامدهای زیست‌محیطی آن را بسنجد؛ بنابراین‌ پژوهش حاضر، از‌نظرِ ماهیت و روش دارای رویکرد تحلیلی و کاربردی است که ابتدا با استفاده از مطالعات میدانی، اسنادی و کتابخانه‌ای به بررسی و استخراج اطلاعات موردِنیاز پرداخته و سپس میزان مصرف و مقدار زمین موردِ‌نیاز این میزان مصرف را با استفاده از شاخص جای پای اکولوژیک محاسبه کرده و پیشنهادهایی برای کاهش مصرف سوخت و بهبود کیفیت محیط زیست شهر مشهد ارائه کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که‌ در شهر مشهد، سیستم اتوبوس‌رانی‌ بیشترین سازگاری را با محیط زیست دارد و تنها سیستم حمل‌و‌نقل درون‌شهری مشهد است که سرانة جای پای اکولوژیک آن‌ کمتر از سرانة جهانی آن است. همچنین نتایج محاسبات نشان می‌دهد که هر‌یک از سیستم‌های حمل‌و‌نقل؛ یعنی مینی‌بوس، تاکسی و مسافرکش‌ها، سواری‌های شخصی و موتورسیکلت‌ها، به‌ترتیب 2، 6، 12 و 5/5 برابر بیشتر از سیستم اتوبوس‌رانی از منابع زیست‌محیطی استفاده می‌کنند و به محیط زیست شهر مشهد خسارت می‌زنند.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی
• جای پای اکولوژیک
• حمل‌و‌نقل
• اثرات زیست‌محیطی
• مشهد.‌

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Ecological Footprint of Urban Transport Systems; a Novel Approach for Evaluation of Environmental Impacts of Transport Systems (Case study: City of Mashhad)

نویسندگان [English]

• Dr.Yunes Gholami ¹
• Masood Neghabi ²
• Mahdi Abdollahzadeh ³
• Mohammad Ghanbari ⁴

چکیده [English]

Inner-city transportation is an important element of urban system, which, on the one hand, provides the basis of movement and mobility for the city and makes possible the accessibility of people and citizens to different urban regions and land uses; and, on the other hand, expansion of urban transportation can have consequences such as growing rate of driving accidents, overusing fossil fuels, producing pollutants harmful for human health and the environment, and high costs resulting from these cases. The present research is aimed to evaluate the way urban transport systems of Mashhad city use fossil fuels, and its environmental consequences. Therefore, the research method used in the current research was analytical and practical approach, which firstly used survey, documentary and library studies to collect and study the data, and then calculated the rate of consumption and amount of land required for this amount of consumption using ecological footprint index, and finally proposed some suggestions for the reduction of fuel consumption and quality improvement of Mashhad city environment. The results of this research show that, in Mashhad city, bus transportation system has the highest compatibility with the environment, and is the only inner-city transportation system of Mashhad that shows lower per capita ecological footprint than global per capita. Furthermore, the findings show that each of transportation systems including minibus, taxi, private care and motorbikes use 2, 6, 12 and 5.5 times, respectively, more environmental resources in comparison to bus transportation system, and thus cause greater environmental damage to Mashhad city.