نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان
2 دانشجوی دکتری، گروه علوم منطقه ای، دانشگاه اتوش لوراند، دانشکده علوم، بوداپست، مجارستان
3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان
چکیده
شاخص‌های پایداری در جوامع شهری، به‌عنوانِ معیارهای پیش‌آهنگ پایداری و منعکس‌کنندة مؤلفه‌های اساسی و بنیادی برای سلامت اقتصادی، اجتماعی یا زیست‌محیطی جامعه، در بلند‌مدت و در‌طی نسل‌ها محسوب می‌شوند؛ بنابراین، تأکید بر پایداری فضاهای شهری که به پایداری اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و مدیریتی بستگی دارد، به‌منظور دستیابی به آرمان‌های شهرنشینی دارای اهمیت فراوانی است. در این میان، سنجش و ارزیابی معیارهای پایداری در محله‌های شهری، به‌منزلة کوچک‌ترین واحد سازمان فضایی شهر، چار‌چوب مناسبی برای تحقق اهداف پایداری فراهم می‌آورد. در پژوهش حاضر، به‌منظور دستیابی به این مهم، نخست با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای، فهرست جامعی از شاخص‌های ارزیابی پایداری فضاهای شهری در زمینه‌های مورد بحث تهیه و از‌طریقِ توزیع پرسشنامه اقدام به جمع‌آوری و کمّی‌سازی معیارهای منتخب در سطح محله‌های منطقة مورد مطالعه شده است. به‌منظورِ تجزیه‌و‌تحلیل شاخص‌ها نیز، تکنیک تصمیم‌گیری چند‌معیاره (AHP) مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق، از‌یک‌سو بیانگر این نکته است که این روش، تحلیل فضایی مطلوبی را از وضعیت پایداری اجتماعی و اقتصادی در سطح محله‌های منطقة یک شهریِ گرگان نشان می‌دهد و از‌سویِ‌دیگر تفاوت‌های آشکاری را در سطوح پایداریِ اقتصادی و اجتماعی محله‌های مختلف شهریِ گرگان بیان می‌کند؛ به‌طوری‌که در بین محله‌های موردِ بررسی، محلة یک با وزن 0.0835 بالاترین رتبه را در بین سطح پایداری اجتماعی و محلة پنج با وزن 0.2352، بالاترین رتبه را در بین محله‌ها از‌نظرِ سطح پایداری اقتصادی به خود اختصاص داده‌اند که نشان‌دهندة نابرابری‌ها و شکاف طبقاتی بالایی در سطح محله‌های مورد بررسی می‌باشد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Assessment of Economic and Social Sustainability in Urban Areas by Using Multiple Criteria Decision-Making Techniques (AHP) (Case Study: Neigborhoods of District No.1 in Gorgan)
نویسندگان [English]
- Dr. khodarahm bazi 1
- Hosein Mousazadeh 2
- mojtaba hoseinnejad 3
چکیده [English]
Sustainability indicators in urban societies, as the pooneer indicators of sustainability and reflecting the fundamental and main components for the economic, social or environmental health of society in the long run and over generations; therefore, the emphasis on the sustainability of urban spaces which deponds on the social, economical, environmental and Management sustainability has a great importance for achieving urbanization desires. Meanwhile, measuring and evaluating sustainability criteria in urban neighborhoods, as the smallest unit of the City Space Organization, provides a framework for achieving sustainability goals. In the present study, in order to achieve this important, firstly, using library and documentary studies, a comprehensive index of urban sustainability assessment indicators was prepared in the areas under discussion and through collecting and sistributing questionnaires, the selected criteria at the level of the neighborhoods of the study area Has been collected and quantified.In order to analyze the indicators, a multi-criteria decision-making technique (AHP) has been used. The results of the research, on the one hand, indicate that this method demonstrates a favorable spatial analysis of the socio-economic sustainability status at the level of the neighborhoods of district No.1 of Gorgan and on the other hand suggests asignificant differences at the level of economic and social sustainability of the various urban neighborhoods of Gorgan . so that in the studied neighborhoods, the one with a weight of 0.0835 has the highest rank among the social sustainability level and district No.5 with a weight of 0.2352, which has the highest rank among the neighborhoods in terms of the level of economic sustainability, indicating inequalities and high gaps in the investigated neighborhood.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sustainability
- Urban Spaces
- Economic and Social Indicators
- Multi-criteria Decision Making
آذر، عادل؛ رجب‌زاده، علی (1381). تصمیم‌گیری کاربردی (رویکرد MADM). تهران: انتشارات نگاه دانش، چاپ اول.
بزی، خدارحم (1391). محلة مسکونی پایدار (مطالعة موردی: شهر زابل). تحقیقات جغرافیایی، پژوهشکده امیرکبیر، شمارة 104، صص 18030-18006.
تقوایی، علی‌اکبر؛ محمودی‌نژاد، هادی (1385). توسعة پایدار شهری و رفاه اجتماعی شهروندی. جستارهای شهرسازی، صاحب امتیاز: محمد حسین جهانشاهی، شمارة 15 و 16، صص 47-36.
حسین زاده دلیر، کریم؛ ساسان پور، فرزانه. (1385). روش جاپای اکولوژیکی(بوم شناختی) در پایداری کلان‌شهرها با نگرشی بر کلان‌شهر تهران، تحقیقات جغرافیایی، دانشگاه تهران، شماره 82، صص 101-83.
حسین‌زاده، سیدرضا؛ خسروی‌بیگی، رضا؛ ایستگلدی، مصطفی؛ شمس‌الدینی، رضا (1390). ارزیابی پایداری زیست‌محیطی در نواحی شهری با استفاده از فنّ تصمیم‌گیری چند معیارة تخصیص خطی (مطالعة موردی: شهر بندرترکمن). فصلنامة چشم‌انداز جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، شمارة 16، صص 31-51.
حسین‌زاده‌‌دلیر، کریم؛ قربانی، رسول؛ شکری‌فیروز‌جاه، پری (1388). تحلیل و ارزیابی کیفی سنجه‌های پایداری شهر در شهر تبریز. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، معاونت تحقیقات و فناوری، دانشگاه اصفهان، سال اول، شمارة دوم، صص 18-1.
حیدرنیا دلخوش، تورج (1380)، ضرورت و چگونگی محله‌بندی شهر. ماهنامة پژوهشی، آموزشی، اطلاع‌رسانی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. شهرداری‌ها. سال سوم. شمارة 35، صص 72-65.
خوش‌فر، غلامرضا؛ خسروی، سمیه؛ حسین‌نژاد، مجتبی (1389). مدیریت شهری محله محور؛ گامی در راستای تحقق توسعه شهری پایدار، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی توسعه شهری پایدار، CD فشرده، دانشگاه تهران، تهران.
روابط عمومی شهرداری گرگان، (1390).
زیاری، کرامت الله (1380). توسعه پایدار و مسؤولیت برنامه ریزان شهری در قرن بیست و یکم، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، دوره 160، صص 385-371.
سرایی، محمد حسین؛ لطفی، صدیقه؛ ابراهیمی، سمیه (1389). ارزیابی و سنجش سطح پایداری توسعة محله‌های شهر بابلسر. مجلة پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شمارة دوم، صص 60-37.
سرور، رحیم (1383). استفاده از روش AHP در مکان‌یابی جغرافیایی (مطالعة موردی: مکان‌یابی جهت توسعة آتی شهر میاندوآب). پژوهش‌های جغرافیایی، دانشگاه تهران، شمارة 49، صص 38-19.
شیرازی، علی (1380). بررسی روش‌های تحلیل سلسه‌مراتبی فازی و استفاده از آن در یک واحد صنعتی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة مهندسی صنایع، دانشکدة فنی، دانشگاه تهران.
طالعی، محمد (1385). سامانة حامی برنامه‌ریزی مبتنی بر GIS، جهت ارزیابی پیامدهای خارجی ناشی از کاربری‌های تفصیلی شهری. پایان‌نامة دکتری، دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر‌الدین طوسی.
عبدالهی، مجید؛ صرافی، مظفر؛ توکلی‌نیا، جمیله (1389). بررسی نظری مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله‌های شهری ایران. فصلنامة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران، شمارة 72، صص 102-83.
عزیزی، محمد مهدی (1385). محلة مسکونی پایدار: مطالعه موردی نارمک. مجله هنرهای زیبا، دانشکدة هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، دوره 27، شماره 27، صص 46-35.
قدسی‌پور، حسن (1387). فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی AHP. تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، چاپ ششم.
مارک‌هنری، پاول (1374). فقر، پیشرفت و توسعه. ترجمة مسعود محمدی. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول.
مثنوی، محمدرضا (1382). توسعه پایدار و پارادایم های جدید توسعه شهری: شهر فشرده و شهر گسترده، مجله محیط شناسی، دانشگاه تهران، دوره 29، شماره 31، صص 104-89.
مرادی، مریم (1389)، بررسی نقش تئوری فازی در توسعة سیستم‌های اطلاعات مکانی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد (سیستم‌های اطلاعات مکانیGIS)، دانشکدة مهندسی ژئودزی و ژئوماتیک، دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر‌الدین طوسی.
موسوی، میرنجف؛ باقری‌کشکولی، علی (1391). ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در محله‌های شهر سردشت. مجلة پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، سال سوم، شمارة نهم، صص 118-97.
موسی‌کاظمی، سید‌مهدی (1378)، ارزیابی توسعه پایدار در توسعه شهری، پژوهش موردی شهر قم، رساله دوره دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
مؤسسة تحقیق در عملیات بهین‌گستر گیتی (1388). تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند‌معیاره؛ تحلیل سلسله‌مراتبی AHP.
Colantonio, A; Dixon, T. (2009). Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe, Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), School of the Built Environment Colantonio.
Colson, G; C. Bruyn, Eds. (1989). Models and Methods in Multiple Criteria Decision Making, Pergamon Press, Oxford. Mathematical / Computer Modelling, 12: 1201-1211.
Laskar. A. (2003). Integrating GIS and Multicriteria Decision Making Techniques for Land Resource Planning, ITC.
Malczewski, J. (1999). Spatial multi criteria decision analysis In: J. – ctill(Ed), Multicriteria decision making and analysis: a geographic in formation sciences approach. Brook field, VT: Ashgate poblishing.
Malczewski, J. (2004). GIS-based Land-use suitability analysis: a critical overview'. Progress in planning, 62(1):3-65.
