سطح‌بندی و تحلیل وضعیت پایداری درسکونتگاه‌های روستایی مورد شناسی: شهرستان زرّین‌دشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 استادیار و عضو هیئت علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 استادیار و عضو هیئت علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستا

چکیده

امروزه رویکرد توسعۀ پایدار به‌عنوانِ چارچوبی برای تحلیل پایداری نظام سکونتگاه‌های انسانی به‌طور عام و سکونتگاه‌های روستایی به‌طور خاص از ارزش و اعتبار بالایی برخوردار است. بررسی و شناخت نواحی روستایی و تحلیل قابلیت‌ها و تنگناهای آن‌ها در فرایند برنامه‌ریزی توسعۀ روستایی اهمیت بسزایی دارد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل وضعیت پایداری در سکونتگاه‌های روستایی شهرستان زرّین‌دشت است. در فرایند پژوهش، ابتدا مبانی نظری سنجش پایداری و سوابق مطالعاتی آن مورد مطالعه قرار گرفت و براساس آن و با توجه به اطلاعات موجود درخصوص منطقة مورد مطالعه، 76 شاخص سنجش پایداری در پنج بُعد اقتصادی، اجتماعی، محیطی، کالبدی‌ و دسترسی تعیین شد. جامعۀ آماری تحقیق را همۀ سرپرستان خانوارهای روستایی شهرستان (7927 نفر) و کارشناسان تشکیل می‌دهد که از میان گروه اول حجم نمونه‌ای با استفاده از فرمول کوکران به تعداد 310 پرسشنامه به‌صورت تصادفی ساده و از بین کارشناسان حجم نمونه‌‌ای به تعداد30 نفرتکمیل ‌شده است. در این پژوهش برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های کمّی از آزمون تی تک‌نمونه‌‌‌ای و برای به‌دست آوردن وزن هریک از ابعاد و اولویت‌بندی دهستان‌ها از تحلیل سلسله‌مراتبی فازی استفاده ‌شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که دهستان خسویه با وزن 354/0 به‌عنوانِ پایدارترین دهستان در ابعاد پنج‌گانه مشخص شده است. دهستان زیرآب با وزن 247/0 پایداری ضعیف، دهستان ایزدخواست غربی با وزن 153/0 در شرایط نیمه‌پایدار و همچنین دهستان ایزدخواست شرقی با وزن 072/0 و دهستان دبیران با وزن 077/0 به‌عنوانِ ناپایدار‌ترین دهستان‌های شهرستان انتخاب شده‌اند. همچنین نتایج آزمون تی تک‌نمونه‌‌‌ای نشان می‌دهد که دهستان خسویه با میانگین 629/3 بیشترین و دهستان دبیران با میانگین 516/2 کمترین میانگین را دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ranking and Analyzing the Stability Status of Rural Settlements (Case Study: Zarrindasht County)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Shayan 1
  • Dr.Siroos Ghanbari 2
  • Dr.Javad Bazrafshan 3
1
2
3
چکیده [English]

Nowadays sustainable development approach as a framework for analyzing sustainability of human settlements’ System in general and rural settlements as  particularly are  highly valued. Assessment and analysis capabilities of rural areas and bottlenecks in rural development planning process is very important. In this regard purpose of this research is the investigation and analysis of the sustainability status in rural settlements of Zarrindasht County. In the research process, the theoretical foundation of sustainability assessment and the studies  records  were studied. According to the information available in the study area, 78 indicators  of stability in five economic, social, environmental, physical, and access was determined. The statistical population of the  study involved heads of rural households (7927) and experts. Among the first group, 310 questionnaires were sampled using Cochran's formula in a simple random sample of 30 sample size experts. In this study ] to analyze the quantitative data of single-sample t-test and to obtain dimensions and weight of each priority districts of fuzzy hierarchical analysis is used. The results show that the district Khosuyeh with weigh 0.354 as the most stable district it has been found in five dimensions. District Zirab with weigh 0.247 weak sustainability, district West Izadkhast with weigh 0.153 in terms of metastable and also  East Izadkhast with weigh 0.072 and district Dabiran with weigh 0.077 as the most unstable district of the city have been selected. Also, the results of one-sample t-test show that Khoshiva's district with the average of 3.629 has the highest mean and the Dabiran district has the lowest average of 2.516.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sustainable development"
  • "rural settlements"
  • "Analytic Hierarchy Process (FAHP)"
  • "Township of Zarrindasht
ü      اجتماعی، بابک؛ غفاری، سید رامین؛ جاوری، مجید؛ نجف‌پور، بهرام. (1393). سنجش پایداری سکونتگاه‌های روستایی (مطالعۀ موردی سکونتگاه‌های روستایی فیروزآباد فارس). فصلنامۀ انجمن جغرافیای ایران، دورۀ جدید، سال 12، شمارۀ 43، صص 294-279.
ü      اکبریان رونیزی، سیدرضا؛ شیخ بیگلو، رعنا. (1394). تحلیل و اولویت‌بندی پایداری اجتماعی محیط‌های روستایی: مطالعۀ موردی دهستان قلعه بیابان داراب. مجلۀ جغرافیا و پایداری محیط، شمارۀ 17، صص 47-35.
ü      احمدی، شیرکوه؛ توکلی مرتضی. (1395). ارزیابی و سنجش پایداری محله‌ها در شهر سردشت. مجلۀ جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شمارۀ 20، صص 170-153.
ü      بستانی، علیرضا؛ جوانی، خدیجه. (1395). ارزیابی پتانسیل‌های گردشگری بخش رستاق با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی. فصلنامۀ علمی-پژوهشی گردشگری و توسعه، دورۀ 2، شمارۀ 1، پیاپی 7، صص 250-227.
ü      ریاحی، وحید؛ عزیزپور، فرهاد؛ نوری، آذر. (1395). تحلیل سطح پایداری محیطی سکونتگاه‌های روستایی در شهرستان خرمدره. فصلنامۀ راهبردهای توسعۀ روستایی، جلد 3، شمارۀ 2، صص 173-153.
ü      رمضان نژاد، یاسر؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و پورطاهری، مهدی، (1395)، سنجش نگرشی اثرات گردشگری ساحلی بر توسعه پایدار روستاهای ساحلی استان گیلان، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال6، شماره20، صص145-160.
ü      سلیمانی، معصومه. (1394). تبیین عوامل مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی: منطقۀ مورد مطالعه شهرستان فردوس، پایان‌نامۀ دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
ü      سلیمانی، معصومه؛ بوذرجمهری، خدیجه؛ جوان، جعفر؛ عنابستانی، علی‌اکبر. (1394). تبیین عوامل مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه‌‌های روستایی در ایران. مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال 4، شمارۀ 3، پیاپی 11، صص 38-21.
ü      شایان، محسن؛ تقدیسی، احمد. (1395). تحلیل ارتباط کشاورزی با توسعۀ روستایی در شهرستان زرّین‌دشت فارس. مجلۀ مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌‌های انسانی، سال 11، شمارۀ 35، صص 66-51.
ü      صادقی چم‌چنگی، سلیمان؛ تقدیسی، احمد؛ صیدایی، سید اسکندر. (1395). تأثیر تنوع اقتصادی بر پایداری نواحی روستایی: مطالعۀ موردی نواحی روستایی شهرستان شهرکرد. مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، سال 5، شمارۀ 3، پیاپی 15، صص 37-25.
ü      صادقی، حجت اله؛ صیدایی، سیداسکندر؛ قبادی، شادی وصالحی، مریم. (1395). ارزیابی عملکرد نهادها و سازمان‌های مرتبط با پایداری روستاها: مطالعۀ موردی بخش دهدز در شهرستان ایذه. فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، سال 5، شمارۀ 2، پیاپی 16، صص 140-119.
ü      عامری سیاهویی، حمیدرضا؛ رستم گورانی، ابراهیم؛ بیرانوندزاده، مریم. (1390). سنجش درجۀ پایداری و توسعۀ روستایی در بخش شهاب شهرستان قشم. فصلنامۀ نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال 3، شمارۀ 4، صص 177-159.
ü      علوی، سید علی؛ پور‌طاهری، مهدی؛ صابری، عبدالمطلب. (1396). الزامات توسعۀ پایدار و ارزیابی توسعۀ پایدار محله‌ای (مطالعۀ موردی: محلۀ اکباتان منطقۀ 5 تهران). مجلۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورۀ 49، شمارۀ 1، صص 34-19.
ü      فرمانداری شهرستان زرین دشت، (1396)، واحدآمار و اطلاعات.
ü      کریمی، فرزاد؛ احمد‌وند، مصطفی. (1393). وضعیت‌سنجی و اولویت‌بندی شاخص‌های توسعۀ پایدار در مناطق روستایی (مطالعۀ موردی: بخش مرکزی شهرستان بویراحمد). مجلۀ پژوهش‌های روستایی، دورۀ 5، شمارۀ 3، صص 690-663.
ü      لطیفه، ناهید؛ جهانی، مهدی؛ جعفری، وحید. (1395). عوامل اقتصادی مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی: مطالعۀ موردی روستاهای شهرستان دماوند. فصلنامۀ روستا و توسعه، سال 19، شمارۀ 1، صص 161-131.
ü      ملکی،کیومرث؛ قنبری، یوسف؛ شایان، محسن؛ شفاعتی، آرزو. (1394). سنجش ضریب عمران‌پذیری روستاهای بزرگ شهرستان روانسر. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 30، شمارۀ 2، پیاپی 117، صص 102-85.
ü      هدایتی مقدّم، زهرا؛ صیدایی، سیداسکندر؛ نوری، سیدهدایت الله. (1394). سنجش میزان پایداری نواحی روستایی با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان فلاورجان). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، سال 13، شمارۀ 1، پیاپی 24، صص 112-91.
ü      یاری حصار، ارسطو؛ بدری، سیدعلی؛ پورطاهری، مهدی؛ فرجی سبکبار، حسنعلی. (1392). بررسی و تبیین فرایند انتخاب نماگرهای سنجش و ارزیابی پایداری سکونتگاه‌های روستایی حوزۀ کلان‌شهری با تأکید بر کلان‌شهر تهران. مجلۀ جغرافیا و توسعه، شمارۀ 32، صص 148-127.
 
ü  Cristina, Daniela, Momete. (2014). Saferational Approach to a Valid Sustainable Development, Procedia Economics and Finance, Volume 8, pp 497-504.
ü  Dvořáková,L and Zborková,J. (2013), Integration of Sustainable Development at
Enterprise Level, Procedia Engineering, Volume 69, pp 686-695.
ü  Groninger, John; Ruffner, Charles; Walters, Alan. (٢٠١٣). Sustaining Rural Afghanistan under Limited Central Government Influence, Stability: International Journal of Security and Development, Vol ٢ , No ٢ ,pp.١ -٩.
ü  Guanging, C; Stephan, J. (2011). Population change and its driving factors in rural, suburban, and urban areas of Wisconsin, USA,1970-2000.International Journal of Population Resarch, Volume.Article ID 856534,pp1-14.
ü  Keenleyside,C.and Tucker,G.M.(2010),Farmland abandonment in the EU: an assessment of trends and prospects.Report Prepared for WWF. Institute for European Environmental Policy,London.
ü  Lopez, M; Pastor, R. (2015). Development in rural areas throuth capacity building and education for business.Procedia-Social and Behavioral Science,197,pp247-262.
ü  Manos, B; Bournaris, T; Chatzinikolaou, P. (2013). Impact assessment of CAP policies on social sustainability in rural areas: An application in Northern Greece. Operational Research, 11(1),pp 77-92 .
ü  Pillai, A. (2010). Sustainable rural communities? A legal perspective on the community right to
buy. Land Use Policy, 27(3),pp 898-905.
ü  Schorner, B. (2010) Sustainable Mountain Tourism Development Illustrated in the Case of
Switzerland. SPNHA Review, 6 (1), pp.87-108.
ü  Winograd, M. 2010. Sustainable Development Indicators for Decision Making: Concepts, Methods, Definition and, International Centre for Tropical Agriculture (CIAT), Cali, Colombia.