نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
دستیابی بهزیستپذیری و ارتقای قابلیت زندگی در نواحی روستایی در گرو اجرای برنامههای توسعهای با تکیه‌بر توانمندیهای بومی و محیطی است تا بتواند برای تعالی روستاییان، محیط روستایی را به محیطی جذاب و مطلوب برای زندگی تبدیل کند. در این راستا، در پژوهش حاضر به بررسی اثرات ایجاد بازارچه‌های مرزی به‌عنوان نهادهای اقتصادی که به‌منظور بهرهگیری از پتانسیل تجارت نواحی مرزی تأسیس میشوند، بر روی ارتقای سطح قابلیت زیستپذیری نواحی روستایی مرزی دهستانهای خاوومیرآباد و دزلیواقع‌دراستان کردستان پرداخته میشود. این پژوهشِ توصیفی- تحلیلی، به‌منظور مقایسۀ وضعیت زیستپذیری محیطهای روستایی در دو دورۀ قبل و بعد از تأسیس بازارچه‌های مرزی انجام گرفتهاست و دادههای آن از منابع اسنادی و میدانی مبتنی‌بر مصاحبه، مشاهده و توزیع پرسشنامه در میان 260 نفر از سرپرستان خانوار روستاهای نمونه که ازطریق فرمول کوکران از حجم جامعه به میزان 4032 خانوار تعیین شدند، حاصل آمدهاست. تجزیه‌و‌تحلیل دادههای گردآوری‌شده ازطریق آزمونهای آمار استنباطی (تیدو نمونهای، تحلیل مسیر و رتبهای فریدمن) حاکی از این واقعیت است که بازارچه‌های مرزی تأسیس‌شده موجب ارتقای سطح قابلیت زیستپذیری روستاهای مورد مطالعه نسبت‌به دورۀ قبل از تأسیس شدهاند و از سویی دیگر نیز در میان ابعاد چهارگانۀ زیستپذیری (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی)، این بُعد اقتصادی است که بیشترین تأثیر را در افزایش فضای زیستپذیر روستاها داشته است. همچنین شاخص بهبود وضعیت مساکن روستایی، ارزش زمینهای روستا و افزایش درآمد روستاییان نیز دارای بیشترین اثرپذیری و بهبود وضعیت به‌دنبال تأسیس بازارچه‌های مرزی و فعالیت مردم محلی در آن‌ها هستند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An Analysis on the Role of Borderline Markets in Rural Areas Livability (Case Study: Khawmirabad and Dezli Districts in the West of Kurdistan Province)
نویسندگان [English]
- dr.sadi mohammadi 1
- himan hooshangi 2
چکیده [English]
Achieving survivability and improving the quality of life in rural areas depends on the implementation of development programs that focus on indigenous and environmental abilities to turn rural environments into an attractive and desirable environment for the sake of rural excellence. the present study examines the effects of creating borderline markets as economic entities established to exploit the potential of trade in borderline regions on improving the level of livability potentials of rural border areas of Khavemyrabad and Dezli districts. This descriptive-analytic study compares the situation of livability of rural areas in two periods before and after the establishment of borderline markets. By collecting information from documentary and field documents based on interviews, observing and distributing questionnaires among 260 households in sample rural villages and the analysis of these data by inferential statistics (T-test, path analysis, Friedman reticulation, independent t-test), concluded that the established borderline markets have improved the level of livability of the studied villages. In addition, among the quadruple dimensions of livability (economic, social, physical and environmental), the economic dimension has had the greatest impact on increasing the livability space of the villages. Also, the index of improving the status of rural housing, the value of rural lands and increasing rural incomes along with the physical dimension of rural livelihoods, have the most impact and improve the situation, following the establishment of borderline markets and local people's activities.
کلیدواژه‌ها [English]
- Livability
- Borderline Market
- Dezli and Khavemyrabad Districts rural
ابراهیم‌زاده، عیسی. (1391). نقش بازارچۀ مرزی در توسعۀ امنیت (نمونۀ موردی: بازارچۀ مهران)، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالشها و رهیافتها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
اسماعیلی، خالد. (1392). ارزیابی اثرات ایجاد بازارچه‌های مرزی بر توسعۀ پایدار اقتصادی روستاهای پیرامون آن‌ها (نمونۀ مورد مطالعه: دهستان ننور، شهرستان بانه)، پایاننامۀ کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر حسین فراهانی، دانشگاه زنجان.
ایراندوست، کیومرث؛ عیسی‌لو، اصغر؛ شاهمرادی، بهزاد. (1392). شاخصهای زیستپذیری در محیطهای شهری (مطالعۀ موردی: بخش مرکزی شهر قم)، فصلنامۀ اقتصاد و مدیریت شهری، انجمن علمی اقتصاد مدیریت شهری، سال 14، شمارۀ 13، صص 118-101.
جمعه‌پور، محمود؛ تهرانی، شیرزاد. (1392). تبیین میزان زیستپذیری و کیفیت زندگی در روستاهای پیرامون شهری (مطالعۀ موردی: بخش مرکزی شهرستان شهریار)، فصلنامۀ برنامهریزی کالبدی– فضایی، دانشگاه پیام نور، سال اول، شمارۀ 3، صص 71-50.
حبیبی، داود؛ قشقایی، رضا؛ حیدری، فرزاد. (2013). نگاهی به معیارها و اصول شهر زیستپذیر، کنفرانس بینالمللی مهندسی، معماری شهری و توسعۀ پایداری شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، صص 13-1.
حکیم‌دوست، یاسر؛ رستمی، شاه بختی؛ مرادی، محمود؛ نظری، عبدالحمید. (1395). تحلیل فضایی پهنههای خطرپذیری زیستی و فعالیتی سکونتگاههای روستاهای مرزی (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان هیرمند)، فصلنامۀ اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، دورۀ 25، شمارۀ 99، صص 92-71.
خراسانی، محمدامین. (1393). سنجش زیستپذیری روستاهای پیرامون شهری از دیدگاه زنان روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان ورامین)، همایش زن و توسعۀ پایدار روستایی، مشهد، صص 13-1.
ربیعی‌فر، ولی‌الله. (1394). تحلیل و ارزیابی اثرات اجرای طرحهای هادی در تحولات اقتصادی و اجتماعی سکونتگاههای روستایی (مطالعۀ موردی: روستاهای استان زنجان)، فصلنامۀ برنامهریزی منطقهای، دانشگاه آزاد اسلامی، سال پنجم، شمارۀ 17،صص 90-75.
رضوانی، محمدرضا؛ خراسانی، محمدامین. (1392). سنجش و ارزیابی مؤلفههای زیستپذیری در سکونتگاههای پیرامون شهری (بررسی موردی: شهرستان ورامین)، پژوهشهای روستایی، دانشگاه تهران، دورۀ پنجم، شمارۀ 1، صص 105-89.
صادقلو، طاهره؛ سجاسی قیداری، حمدالله. (1393). بررسی رابطۀ زیستپذیری سکونتگاههای روستایی بر تابآوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه تپه و پالیزان، فصلنامۀ مدیریت بحران، دانشگاه صنعتی مالک اشتر شمارۀ 6، صص 36-48.
طیب‌نیا، سیدهادی؛ منوچهری، سوران. (1395). نقش بازارچه‌های مرزی در توسعۀ اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی (مورد مطالعه: روستاهای بخش خاوومیرآباد شهرستان مریوان)، فصلنامۀ اقتصاد فضا، دانشگاه خوارزمی، سال پنجم، شمارۀ 1، صص 172-147.
ظفری، داریوش؛ حسینی، محمدحسین؛ حلیجی، محمدعلی؛ فتحی، محمدحسین. (1389). رتبهبندی توسعۀ اجتماعی شهرستانهای استان همدان، مطالعات جامعهشناختی، دانشگاه تهران، دورۀ 2، شمارۀ 8، صص 141-129.
عیسی‌لو، اصغر؛ بیات، مصطفی؛ بهرامی، عبدالعلی. (1393). انگارههای زیستپذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان قم، بخش کهک)، مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شمارۀ 46، صص 121-108.
غفاری، غلامرضا؛ امیدی، رضا. (1389). کیفیت زندگی در برنامههای عمرانی و توسعۀ ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، سال ششم، شمارۀ 30 و 31، صص 33-9.
کهنه‌پوشی، سید هادی؛ جلالیان، حمید. (1392). تأثیر قاچاق کالا بر اقتصاد روستاهای مرزی (نمونۀ موردی: بخش خاوومیرآباد- مریوان)، جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوجستان، دوره 11، شمارۀ 32، صص 75-62.
کهنه‌پوشی، سید هادی؛ عنابستانی، علی‌اکبر. (1391). بررسی رابطۀ بین فاصله از مرز و میزان درآمد و اشتغال در قاچاق کالا (نمونۀ موردی: بخش خاوومیرآباد- مریوان)، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، دانشگاه اصفهان، سال چهارم، شمارۀ 15، صص 20-1.
یگانه، بهروز؛ چراغی، مهدی؛ صمدی، فؤاد. (1395). ارزیابی اثرات کیفیت مسکن در سرزندگی روستایی دهستان خاوومیرآباد مریوان، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، سال 16، شمارۀ 43، صص 119-107.
Anderson, JockR,(2001),RiskManagement in Rural Development, Rural Strategy Background, at:citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.196.8987&rep=rep1...pd.
Appleyard, Bruce,(2013), Toward Livability Ethics A Framework to Guide Planning, Design and Engineering Decisions, TRB 2014 Annual Meeting Paper revised from original submittal, SanDiego State University.
Bearden, Christi,(2014), Rural Viability Index: A Tool for Assessing Rural Communities, George Bush School of Government and Public Service and the Texas Office of Rural Community Affairs.
Faiz, Asif, (2012), Sustainable rural roads for livelihoods and livability , Procedia - Social and Behavioral, Sciencesو,no. 53 ,pp 1 – 8.
Fouracre,p,(2001),transport and sustainable rural livelihoods, rural transport knowledge base, Rural Travel and Transport Program. at: https ://www .ssatp.org /sites/ssatp /files/publications /HTML/rural_ transport/knowledge_base/English/Module%205/5_3b%20Case%20Study%20-%20Sustainable%20 Livelihoods.pdf.
Gough, Meghan,(2015), Reconciling Livability and Sustainability: Conceptual and Practical Implications for Planning, Journal of Planning Education and Research, Vol. 35(2),pp 145–160.
Marp,)2012(, What Is A "Livable" Community and Why Is It Important?, Meeting Older Adults’ Mobility Needs ‘Transit's Role in Livable Rural Communities.
Vanzerr, Mariah,(2011), Recommendations Memo , Livability and Quality of Life Indicators, recommendations memo , livability and quality of life indicators, at:https://www.researchgate.net/publication /236144445_Recommendations_Memo_2_Livability_and_Quality_of_Life_Indicators.
Whitzman, Carolyn, Badland, Hannah, Davern, Melanie, Aye, Lu,(2013), Livable, Healthy, Sustainable: What Are the Key Indicators for Melbourne Neighborhoods?, Place, Health and Livability Research Program, Melbourne School of Engineering, Department of Health, Victorian Government.
Woolcock, Geoffrey,(2012), Measuring Up?: Assessing the Livability of Australian Cities, Urban Research Program, GRIFFITH university - NATHAN.
