ارزیابی قابلیت‌های ژئوتوریستی ژئومورفوسایت‌های مناطق خشک (مورد شناسی: مناطق کویری و بیابانی شهرستان طبس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ جغرافیا دانشگاه تهران

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی

3 کارشناس ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران

4 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی و مدیریت ‌محیط، دانشگاه خوارزمی

چکیده

مجموعۀ متنوعی از پدیده‌های ژئوتوریستی را در خود جای داده است که لندفرم‌های کویری و بیابانی بیش از سایر عوارض، برجسته می‌باشند. از‌آنجا که بسیاری از سرمایه‌های ژئوتوریسم این شهرستان مورد بررسی جامع قرار نگرفته و حتی برخی از ژئومورفوسایت‌ها ناشناخته مانده است؛ بنابراین به‌منظور بهره‌بری و کاربرد اصولی از این سرمایه‌های کویری و بیابانی این شهرستان، ضرورت دارد که ژئومورفوسایت‌های مناطق خشک شهرستان که نماد ژئوتوریسم می‌باشند، شناسایی و مورد ارزیابی قرار گرفته و برنامه‌ریزی ژئوتوریستی بر مبنای این ارزیابی صورت گیرد. در این پژوهش که از نوع توصیفی–تحلیلی است، ارزیابی ژئومورفوسایت‌ها از‌طریق روش ارزیابی ژئوتوریسم آقای بوروشی1 و همکاران صورت گرفت. ابتدا ارزش‌های این روش، توسط کارشناسان ارزش‌گذاری شده و سپس 24 ژئومورفوسایت مناطق کویری و بیابانی ازطریق مطالعات کارشناسی کتابخانه‌ای و میدانی مورد ارزیابی قرار گرفت. در‌نهایت نتایج آن با ارزشیابی معیارها ترکیب شده و از این طریق، ارزش نهایی هر ژئومورفوسایت تعیین شد. نتایج نشان می‌دهد که سه ژئومورفوسایت «ریگ شتران»، «رخنمون‌های سنگی کوه‌های درنجال» و «کوه‌های کم‌ارتفاع قدیمی کلمرد» بهینه‌ترین شرایط را برای توسعۀ ژئوتوریسم دارند. نتایج ارزیابی به تفکیک و ترکیب ارزش‌های علمی، حفاظتی و گردشگری که با رویکرد حفاظتی صورت گرفت، نشان می‌دهد که بیشتر ژئومورفوسایت‌های مناطق خشک این شهرستان، از شرایط «نسبتاً مطلوب» برای توسعۀ ژئوتوریسم برخوردارند. همچنین نتایج پژوهش نشان می‌دهد که فقط ژئومورفوسایت «ریگ شتران» در شرایط فعلی به‌صورت بهینه می‌تواند به‌عنوان یک کالای گردشگری آماده در اختیار گردشگران قرار بگیرد و دیگر ژئومورفوسایت‌ها پیش از ارائه به بازار گردشگری، نیازمند تقویت شاخص‌های گردشگری و در برخی از آن‌ها نیاز به ارتقای شاخص‌های حفاظتی و علمی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Geotourism Capabilities Assessment of the Dry Lands Geomorphosites (Case Study: Playa and Desert Regions of Tabas County)

نویسندگان [English]

  • dr.mohammad salmani 1
  • dr.hassan oroji 2
  • amir sadegh osati 3
  • saeeid rahimi harabadi 4
چکیده [English]

Geotourism is responsible, geoconservative and scientific approach about interesting geological and geomorphological landforms and phenomena that follow geotourism development for economic and social development of native communi/ty. The city of Tabas with having a long history of geological history and contains a diverse collection of geotouristic phenomena that the desert and desert landforms are more prominent than other complications. Since many of the geotourism assets of this city are not exhaustively reviewed and even some geomorphous remains unknown, Therefore, in order to exploit and apply the principles of this desert and desert capital of this city, it is necessary to identify and evaluate the geomorphous cultures of the arid regions of the city which are the symbol of geotourism, and to make a geotouristic planning based on this assessment. In this research, which is descriptive-analytic, geomorphocytes were evaluated through the method of estimating geotourism of Mr. Borosi and colleagues. At first, the values ​​of this method were evaluated by experts and then 24 geomorphosites of desert and desert areas were evaluated through library and field baccalaureate studies. Finally, the results were combined with the evaluation of the criteria and in this way, the final value of each geomorphocyte was determined. The results show that the three geomorphous Rigshotoran, the "rocky outcrops" of Doranjal mountains and the "old calmrud low height mountains" have the best conditions for the development of geotourism. The results of the assessment, by separating and integrating the scientific, conservation and tourism values ​​that have been taken with the conservation approach, show that most of the geomorphous cultures of this region are "relatively favorable" for the development of geotourism. Also, the results of the research show that only geomorphosite "camelite" in the current conditions can be optimally provided as a tourist product ready for tourists, and other geomorphic cultures need to strength tourism indicators before they are offered to the tourism market, and in some of them, Protective and scientific indicators need to be promoted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geotourism
  • Geomorphosite
  • Heritage protection
  • Arid regions
  • Tabas city

مراجع

اروجی، حسن. (1391). مکان‌یابی ژئومورفوسایت‌های بهینۀ گردشگری با فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP)‌ و ارزیابی آن‌ها ازطریق مدل‌های ژئومورفوتوریستی (مطالعۀ موردی: شهرستان طبس). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد در رشتۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، به راهنمایی محمد سلمانی.
تقوایی، مسعود؛ احسانی، غلامحسین؛ صفرآبادی، اعظم. (1388). نقش و جایگاه برنامه‌ریزی چندبُعدی در توسعۀ توریسم و اکوتوریسم. مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه اصفهان، سال 20، شمارۀ پیاپی 35، شمارۀ 3، صص 62-45.
جوهری، مرتضی. (1388). گردش علمی در ایران، طبس. ماهنامۀ اطلاعات علمی، موسسه اطلاعات، سال 23، شمارۀ 7، صص 52-50.
ساجدی‌فر، آیلار. (1386). ژئوتوریسم بیابان‌های ایران، وزارت صنایع و معادن. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، پایگاه ملی داده علوم زمین.
سلمانی، محمد؛ فرجی‌سبکبار، حسن؛ ناظمی، محمد؛ اروجی، حسن. (1394). ارزیابی توانمندی‌ها و کاربری‌های ژئومورفوسایت‌ها )مطالعة موردی: ژئومورفوسایت‌های شهرستان طبس). پژوهش‌های جغرافیای انسانی،دانشگاه تهران، دورة ‌47، شمارة ‌1، بهار 1394، صص 192-177.
محمودی، فرج‌الله. (1373). پراکندگی جغرافیایی ریگزارهای مهم ایران، پائیز 1373، تحقیقات جغرافیایی، خصوصی،
مختاری، داود. (1389). ارزیابی توانمندی‌های اکوتوریستی مکان ژئومورفیکی حوضۀ آبریز آسیاب خرابه در شمال غرب ایران به روش پرالونگ (Pralong). مجلۀ جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 18، صص 52-27.
مقصودی، مهران؛ علیزاده، محمد؛ رحیمی‌هرآبادی، سعید؛ هدایی‌آرانی، مجتبی. (1391). ارزیابی قابلیت ژئومورفوسایت‌های گردشگری در پارک ملی کویر با استفاده از روش Pereira. مجلۀ مطالعات مدیریت گردشگری، دانشگاه علامه طباطبایی، سال 5، شمارۀ 17.
ناظمی، محمد و مغزی نجف آبادی، شهلا. (1386). بررسی‌های نوزمین‌ساختی در مسیر کال جنی- شمال طبس، مجموعه مقالات سومین همایش منطقه‌ای معدن و علوم وابسته، صص 567-559.
یمانی، مجتبی؛ نگهبان، سعید؛ رحیمی هرآبادی، سعید؛ علیزاده، محمد. (1391). ژئومورفوتوریسم و مقایسۀ روش‌های ارزیابی ژئومورفوسایت‌ها در توسعۀ گردشگری (مطالعۀ موردی: استان هرمزگان). مجلۀ برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، دانشگاه مازندران، سال اول، شمارۀ اول، صص 104-87.
 
Bollati, Irene & Leonelli, Giovanni & Vezzola, Laura & Pelfini, Manuela. (2014). The role of Ecological Value in Geomorphosite assessment for the Debris-Covered Miage Glacier (Western Italian Alps) based on a review of 2.5 centuries of scientific study; Geoheritage.
Bruschi, V. M & Cendrero, A & Cuesta Albertos, J. A. (2011). A Statistical Approach to the validation and optimization of geoheritage assessment procedures; geoheritage, V 3, 131-149 .
Comanescu, L & Nedelea & Dobre R. (2011). Evaluation of geomorphosites in Vistea Valley (Fagaras Mountains-Carpathians, Romania); International Journal of the Physical Sciences V 6, n 5, 1161 -1168.
Coratza, P & Bruschi V. M & Piacentini, D & Saliba, D & Soldati, M; (2011); Recognition and Assessment of Geomorphosites in Malta at the Il-Majjistral Nature and History Park; Geoheritage, V 3, 175–185.
Eshraghi, M & Toriman, M. E & Habibah, A (2010), sustainable ecotourism in desert in Iran, potentialand issue; jurnal e-bangi, V 5, N 1, 38-51.
Fassoulas, C & Mouriki, D & Dimitriou-Nikolakis, P & Iliopoulos, G (2011); Quantitative Assessment of Geotopes as an Effective Tool for Geoheritage Management; geoheritage, V 4, Issue 3, 177-193.
Feuillet, T & Sourp, E. (2011). Geomorphological Heritage of the Pyrenees National Park (France): Assessment, Clustering, and Promotion of Geomorphosites; Geoheritage, V 3, 151–162.
Gunn, A.C. (2004). Prospects for tourism planning: issues and concerns. The journal of tourism studies, Vol 15, No, 1, May.
Joseli M. P & Eliane, A. D & Denise, D (2011); Geoparks in Brazil-strategy of Geoconservation and Development; Geoheritage, V 3, Issue 4, 289-298.
Lugeri, F. R & Amadio, V & Bagnaia, R & Cardillo, A & Lugeri, N (2011); Landscapes and Wine Production Areas: A Geomorphological Heritage; Geoheritage V 3, 221–232.
Maran, A (2010); valuing the geological heritage of Serbia, Bulletin of the Natural History Museum, V 3, and 47-66.
Nazemi, M & Maghzi Najafabadi, S (2010); A view on the geotourism attraction of the Tabas area-east of Iran; the 1 international applied geological congress, department  of geology, Islamic azad university, 718-723.
Omidvar, K & Khosravi, Y (2010); Geotourism attraction in the bare nature of yazd province; wseas transaction on environment and development, V 6, Issue 3, 225-235.
Panizza, M (2011); Geomorphosites: Concepts, methods and examples of geomorphological survey; Chinese Science BulletinVol. 46, 4-5.
Pereira, P & Pereira, D & Caetano, A (2007); Geomorphosite assessment in Montesinho Natural Park (Portugal); Geographica Helvetica, V 62, 159-168.
Pralong, J (2005); A method for assessing tourist potential and use of geomorphological sites; Géomorphologie : relief, processus , environnement, n 3,  189-196.
Reynard, E (2007); scientific research and tourist promotion of geomorphological heritage; Geogr. Fis. Dinam. Quat, V 31, 225-230.
Rocha, F & Ferreira da Silva, E (2014); Geotourism, Medical Geology and local development: Cape Verde case study; Journal of African Earth Sciences .
Rovere, A & Vacchi, M & Parravicini, V & Bianchi, C. N. & Zouros, N & Firpo, M (2011); Bringing geoheritage underwater: definitions, methods, and application in two Mediterranean marine areas; Environ Earth Sci, V 64,133–142.
Ruban, D (2010); Quantification of geodiversity and its loss; Proceedings of the Geologists’ Association, V 121, Issue 3, 326–333.
Sai-leung, N. G & Jiangfeng, L. I & Shiming, F & Young C.Y. NG (2010); geodiversity and geoconservation in hong kong; Asian Geographer 27 (1 -2),1-11.
Solarska, Anna & Hose A Thomas & Vasiljevi A Djordjije & Mroczek, Przemys & Jary, Zdzis1aw & Markovi B Slobodan  & Widawski, Krzysztof (2013); Geodiversity of the loess regions in Poland: Inventory, geoconservation issues, and geotourism potential; Quaternary International 296 (2013) 68-81.
Vujicic, M. Vasiljevic, D.  Markovic, S.  Hose, T.  Lukic, T.  Hadzic, O.  Janievic, S (2011); preliminary geosites assessment model (GAM) and its application on Fruska gora mountain, potential geotourism detinarion of Serbia; Acta geographica Slovenica, V 51.2, 361–377.
Zouros Nickolas C; (2007); Geomorphosite assessment and management in protected areas of Greece Case study of the Lesvos island – coastal geomorphosites; Geographica Helvetica, V 62, 169-180.
فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای
دوره 8، شماره 28
پاییز 1397
صفحه 235-256

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 آبان 1397
  • تاریخ پذیرش: 22 آبان 1397

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار