تحلیلی انتقادی بر سیاست شهری آب از منظر ظرفیت نهادی (مورد شناسی: شهر بیرجند)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ‌‌ارشد جغرافیا و برنامه‌‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 استاد جغرافیا و برنامه‌‌‌ریزی شهری- منطقه‌‌ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه بیرجند

چکیده

آب گنجینۀ مشترک انسان‌ها و تخریب منابع آبی به‌منزلۀ تخریب پایه‌های توسعه است. نگاهی نقادانه به سند چشم‌انداز و برنامه‌های فرادست شهری و منطقه‌ای، گویای این مهم است که نشانه‌هایی از تغییر تفکر سنتی به نگاه سیستمی در حوزۀ آب در حال تکوین است. با توجه به استانداردهای بین‌المللی، شهر بیرجند در زمرۀ شهرهای حساس به آب قرار داشته‌است و بررسی ظرفیت نهادی آب درجهت بهبود عملکرد مدیریتی در محدودۀ مورد مطالعه حیاتی به‌نظر می‌رسد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ظرفیت نهادی شهر بیرجند درخصوص مدیریت بهینه و یکپارچۀ منابع آب و همچنین ایجاد نظام حکمروایی شایستۀ آب و با نگاه کمّی- کیفی، به‌لحاظ روش، تحلیلی- توصیفی و به‌لحاظ هدف، کاربردی است. به‌منظور گردآوری اطلاعات موردنیاز علاوه‌بر مطالعات اسنادی، تعداد 50 پرسشنامه نیز از سوی صاحب‌نظران حوزۀ شهری، آب، اعم‌از سیاست‌‌گذاران، مدیران و کارشناسان مجرّب فنی و حقوقی آب در شهر بیرجند تکمیل شد. داده‌‌ها پس از ورود به نرم‌‌افزار آماریSpss  و Amos، با استفاده از مدل‌‌ معادلات ساختاری، تحلیل ‌‌عاملی و تحلیل‌‌ مسیر، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل یافته‌‌ها حاکی از آن است که رابطۀ سیاست و قوانین به‌صورت معناداری بر تقویت ظرفیت نهادی مؤثر است؛ در عین حال تقویت ظرفیت نهادی آب به بهبود و توسعۀ توان عملیاتی مدیریت آب وابسته است؛ بنابراین تشویق مشارکت بخش ‌‌خصوصی، مشارکت کاربران و نظم در پاسخگویی و ذی‌‌حسابی کم‌‌ترین‌‌تأثیر و تمرکززدایی قوانین و استفاده از علوم و فناوری‌‌های ‌‌جدید بیشترین تأثیر را درجهت تقویت ظرفیت نهادی آب در محدودۀ مورد مطالعه دارند؛ از‌این‌رو انجام اصلاحات نهادی آب درجهت افزایش کارآیی، بهره‌‌وری و توسعۀ عدالت توزیعی آب در شهر بیرجند ضروری بوده و راهبرد نهایی تحول مدیریت آب، تحریک ارادۀ جمعی کنشگران در جهتی واحد برای دستیابی به حکمروایی شایسته آب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of Urban Water Policies in terms of Institutional Capacity (Case Study: Birjand City)

نویسندگان [English]

  • ebrahim rezaei 1
  • dr.issa ebrahimzadeh 2
  • dr.mohammad eskandari sani 3
1
2
3
چکیده [English]

Water is a common treasure of humans, and the destruction of water resources is the destruction of the foundations of development. A critical look at the urban and regional overview and plans suggests that it is important to look at signs of a change from traditional thinking to a systemic look at the developing waters. According to the international standards, the city of Birjand is among the water sensitized cities and the assessment of water institutional capacity to improve management performance in the studied area seems critical. The present study is a quantitative and qualitative approach in terms of analytical-descriptive method and, accordingly, is an applied objective. In order to collect required information and documentary documents, 50 questionnaires were completed by the experts of the urban area, water, including policymakers, managers and experienced water and technical experts in the city of Birjand. The data were analyzed using SPSS and Amos statistical software, using structural equation modeling, analytical and analytical methods. The results of the analysis suggest that the relationship between politics and laws is significant in enhancing institutional capacity, while strengthening the institutional capacity of water to improve and develop the operational capacity of water management. Therefore, encouraging private sector participation, user participation and order in accountability and accountability The least impact and decentralization of laws and the use of new science and technology have the greatest impact on institutional capacity building in the study area. Hence, institutional reform of water is necessary to increase the efficiency, productivity and development of water distribution justice in Birjand, and the final strategy of water management change is to stimulate the collective will of the activists in a single direction in order to achieve a desirable water governance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • institutional capacity
  • water governance
  • urban politics
  • Birjand

مراجع

ابراهیم‌‌زاده، عیسی؛ اسکندری‌‌ثانی، محمد؛ رضایی، ابراهیم. (1397). تحلیلی بر پیوند هم‌‌افزای برنامه‌‌ریزی شهری و مدیریت یکپارچۀ منابع آب (مطالعۀ موردی: شهر بیرجند)، اولین همایش رقابت‌‌‌پذیری و آیندۀ تحولات شهری(28 خرداد 1397، دانشگاه تربیت مدرس)، تهران، صص 385-370.
ابراهیم‌زاده، عیسی؛ اسدیان، مرتضی. (1392). تحلیل و ارزیابی میزان تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران (موردشناسی: شهر کاشمر)، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، صاحب امتیاز: دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال سوم، شمارۀ پیاپی 6، صص 30-17.
بنی‌‌‌حبیب، محمدابراهیم؛ دولت‌‌آبادی، نرگس‌‌خاتون. (1396). ظرفیت‌‌سازی برای دیپلماسی آب و محیط زیست جهت حل معضل ریزگردها، علوم اجتماعی، صاحب امتیاز: دانشگاه علامه طباطبایی، سال 26، شمارۀ 77، صص 285-245.
بیات، پرویز؛ صبوحی صابونی، محمود؛ کیخا، احدعلی؛ احمدپور، محمود؛ کرمی، عزت‌‌الله. (1394). مفهوم نهاد آب و نگاهی به تجربۀ اصلاحات نهاد آب در سایر کشورها. سیاست‌‌های راهبردی کلان، صاحب امتیاز: مجمع تشخیص مصلحت نظام، سال سوم، شمارۀ 11، صص 138-115.
زندحسامی، حسام؛ فرهادی، کاوه. (1396). بازاندیشی در نظام آینده‌‌اندیشی (مطالعۀ موردی: بحران آب). علوم اجتماعی، صاحب امتیاز: دانشگاه علامه طباطبایی،  26 (77)، صص 360-315.
سیدمرتضی حسینی، راحله. (1397)، بهینه‌‌‌سازی مدیریت آب بر مبنای رهیافت‌‌های حقوق بشر. تحقیقات منابع آب ایران، صاحب امتیاز: انجمن علوم و مهندسی منابع آب، 14 (1)، صص 31-25.
شیرازی، حسینعلی؛ اکبرپور، ابوالفضل. (1390). برآورد تقاضای آب شهری با استفاده از سری فوریه (مطالعۀ موردی: شهر بیرجند)، کنفرانس بین‌‌المللی آب و فاضلاب(7 اردیبهشت 1390 در محل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور)، تهران، ایران، صص12-1.
عبدالله‌‌زاده، غلامحسین؛ جهانگیر، لیلا؛ محبوبی، محمدرضا؛ قزل، عبدالوهاب. (1397). تأثیر الگوی مدیریت مشارکتی در بهره‌‌برداری بهینۀ آب در شهرستان آق‌‌قلا. پژوهش آب در کشاورزی، صاحب امتیاز: مؤسسه تحقیقات آب و خاک،جلد 32، شمارۀ 1، صص 145-131.
عسکری بزایه، فاطمه. (1395). حکمرانی آب: مروری بر مفاهیم، چالش‌‌‌ها، ابزارها و تدابیر نهادی. مدیریت آب در کشاورزی، صاحب امتیاز: انجمن آبیاری و زهکشی ایران، 3(1)، بهار و تابستان، صص 34-25.
قائمی، آلاله؛ لاریجانی، مریم؛ شبیری، سیدمحمد؛ سرمدی، محمدرضا. (1396). ارائۀ مدل مفهومی حکمرانی پایدار در مدیریت به‌هم‌پیوستۀ منابع آب کشور با تأکید بر آموزش و ظرفیت‌‌‌سازی. آب و فاضلاب، صاحب امتیاز: مهندسین مشاور طرح و تحقیقات آب و فاضلاب ، 28(4)، صص 117-112.
قائمی، آلاله؛ لاریجانی، مریم؛ شبیری، سیدمحمد؛ سرمدی، محمدرضا. (1395). تدوین الگوی آموزش محیط زیست جهت تقویت حکرانی پایدار منابع آب کشور. مدیریت شهری، صاحب امتیاز: سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، شمارۀ 15(22)، صص194-177.
قناعت، محسن؛ مأمن‌پوش، علیرضا؛ آقابابایی، میترا. (1392). بررسی ضرورت‌‌های مشاهده‌شده جهت آغاز فعالیت‌‌های بسترسازی مدیریت آبیاری مشارکت‌‌مدارانه در شبکۀ آبشار رودخانۀ زاینده‌‌رود، آبیاری و زهکشی ایران، صاحب امتیاز: انجمن آبیاری و زهکشی ایران ، شمارۀ 1(7)، صص 9-1.
کاظمیان، غلامرضا؛ رستگار، حامد. (1394). مدیریت شهری از نظریه تا عمل، ادارۀ شهرها در کشورهای در حال توسعه. تهران: تیسا، چاپ دوم.
کلانتری، خلیل؛ همتی، گلشن؛ جمعه‌‌‌پور، محمود. (1396 الف). بومی‌‌سازی الگوی شهرهای حساس به آب (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر تهران)، پژوهش‌‌های جغرافیای برنامه‌‌ریزی شهری، صاحب امتیاز: دانشگاه تهران، دورۀ 5، شمارۀ 3، صص493-469.
کلانتری، کیومرث؛ مکنون، رضا؛ کریمی، داریوش. (1396ب). استقرار چارچوب حقوقی مدیریت یکپارچۀ منابع آب در حوضه‌‌های آبریز ایران، مطالعات راهبردی سیاست‌‌گذاری عمومی، صاحب امتیاز: مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، دورۀ 7، شمارۀ 25، صص 51-35.
مرکز آمار ایران. (1395). آمار تفصیلی سرشماری نفوس و مسکن، سال 1395-1335.
میرعمادی، طاهره. (1396). آینده‌‌پژوهی انتقادی حکمرانی آب در ایران، سیاست‌‌گذاری عمومی، صاحب امتیاز: دانشگاه تهران، دورۀ 3، شمارۀ 4، صص 124-105.
همتی، گلشن؛ جمعه‌‌‌پور، محمود؛ کلانتری، خلیل. «بومی‌‌سازی الگوی شهرهای حساس ‌‌به ‌‌آب (نمونۀ مورد مطالعه: کلان‌شهر تهران)»، پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران. (1395).
 
Alcon, F., Tapsuwan, S., Martínez-Paz, J.M., Brouwer, R. & M.D. Miguel. (2014). Forecasting Deficit Irrigation Adoption Using A Mixed Stakeholder Assessment Methodology. Technological Forecasting and Social Change, 83(1), pp183-193.
Allan, J.A. (2003). “Integrated water resources management is more a political than a technical challenge”. Developments in Water Science. Vol ٥۰. No 1. pp 9-23.
Biswas, A.K. (2004). “Integrated water resources management: a reassessment: a water forum contribution”. Water international. Vol 29. No 2. pp 248-256.
Brown, A.L., (2015). "Insights from the everyday: Implications of reframing the governance of water supply and demand from ‘people’ to ‘practic", WIREs Water, 2, 415-424.
Brown, R. (2012). Transitioning to the water sensitive city: the socio-technical challenge. In C. Howe & C. Mitchell (Eds.), Water sensitive cities : 29–42. London,UK.
Cosgrove,WJ., Rijsberman, FR. (2014). World Water Vision, Making Water Everybody's Business, 1st Edition. London, UK: Routlledge, https://www.routledge.com/.
Feldman, D., Sengupta, L. S., Stuvick, L., Stein, E., Pettigrove, V. and Arora, M. (2015). Governance issues in developing and implementing offsets for water management benefits: Can preliminary evaluation guide implementation effectiveness?. WIREs Water, 2 (2).    https://doi.org/10.1002/wat2.1061.
Gazmuri, R. and Rosegrant, M. (1994). Chilean Water Policy: The Role of Water Rights, Institutions, And Markets, paper prepared for the Irrigation Support Project for Asia and the Near East (ISPAN). International Food Policy Research Institute, Washington, DC.
He, X., (2016). Legal methods of mainstreaming climate change adaptation in Chinese water management. Springer.
Iranian Water Policy Research Institute, (2014), Preliminary evaluation of the national water governance, IWPRI perspective, Tehran, Iran. (In Persian), pp5-183.
Kenney, D.S. (2005). Prior Appropriation and Water Rights Reform in the Western United States. International Food Policy Research Institute, Washington, DC.
Kumar, M. (2009). Institutional and Regulatory Economics of Public Private Partnerships in Infrastructure: Evidences from Stochastic Cost Frontier Analysis and Three Case Studies of Urban Water Utilities. Bachelor of Technology, Indian School of Mines University, India, pp 2-337.
Kuzdas, C., Wiek, A., Warner, B., Vignola, R., Morataya, R. (2014). Sustainability Appraisal of Water Governance Regimes: The Case of Guanacaste, Costa Rica, 54: 205, pp 205–222. https://doi.org/10.1007/s00267-014-0292-0,
Rutherford, M. (2007). American Institutional Economics in the Interwar Period, in A Companion to the History of Economic Thought. Edited by: Warren J. Samuels, Jeff E. Biddle, and John B. Davis, Blackwell Publishing Ltd, pp 15-286.
Saleth, RM. and Dinar, A. (2004). The institutional economics of water a cross-country analysis of institutions and performance. Edward Elgar Publishing Limited, Washington, pp74-398.
Strang, K. D. (2017). Needs assessment of international capacity building using a Delphi technique. World Journal of Entrepreneurship, Management and Sustainable Development, 13(4), 286-302.
United Nations Committee of Experts on Public Administration., (2006), "Definition of basic concepts and terminologies in governance and public administration", United Nations Economic and Social Council, USA, pp1-276.
Wiek, A., & Larson, K. L. (2012). Water, People and sustainability a systems framework for anal using and assessing water governance regimes. Water resources management, 26(11), pp 35-184, 3153-3171.doi: 10.1007/s11269-012-0065-6.
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 9، شماره 31
تیر 1398
صفحه 73-92

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 خرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار