سنجش تغییرات شاخص‌‌های کیفیت زندگی بر اثر ارتقای سیاسی- اداری فضا در سطح ناحیه‌‌ای (مورد شناسی: بخش کوهسارات-شهرستان مینودشت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشگاه تهران، تهران

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌‌ریزی روستایی، دانشگاه تبریز

چکیده

تقسیمات سیاسی فضا به روش‌‌های مختلفی مانند انتزاع، الحاق، ادغام و ارتقا در سطوح مختلف ناحیه‌‌بندی سیاسی فضای کشور دچار تغییر می‌‌شود. یکی از رایج‌‌ترین این روش‌‌ها ارتقای سیاسی فضاست. بر این مبنا تحقیق حاضر با هدف سنجش تغییرات شاخص‌‌های کیفیت زندگی بر اثر ارتقای سیاسی-اداری فضا در سطح ناحیه‌‌ای، به مطالعۀ بخش کوهسارات از توابع شهرستان مینودشت واقع در شرق استان گلستان پرداخته‌‌است. پژوهش حاضر به‌‌لحاظ هدف، کاربردی و ازحیث روش، توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات موردنیاز ازطریق مطالعات کتابخانه‌‌ای و میدانی جمع‌‌آوری شده‌‌است. در بخش جمع‌‌آوری مطالعات میدانی ابزار اصلی اطلاعات پرسشنامه است. این پرسشنامه در قالب طیف پنج‌‌گزینه‌‌ای لیکرت در دو بُعد عینی و ذهنی، وضعیت کیفیت زندگی روستاییان را در دو بازۀ قبل و بعد از ارتقای سیاسی-اداری ناحیۀ مورد مطالعه می‌‌سنجد. برای تجزیه‌‌و‌‌تحلیل داده‌‌ها از نرم‌‌افزار آماری spss و آزمون ویکاکسون استفاده شده‌‌است. برای نمونه‌‌گیری از فرمول کوکران استفاده شد که حجم نمونه 375 نفر برآورد شد؛ بنابراین در عمل متناسب با تعداد خانوار هر روستا نمونه‌‌ها از بین سرپرستان خانوار انتخاب شدند. درنهایت این تحقیق با توجه به آنکه از بین 34 شاخص مورد مطالعه تنها در 15 شاخص تفاوت معناداری بین دو دورۀ قبل و بعد از ارتقای سیاسی فضا مشاهده شد، نتیجه‌‌گیری می‌‌کند که ارتقای سیاسی فضا در سطح ناحیه به‌‌طور خاص، ارتقای دهستان به بخش به‌‌تنهایی نمی‌‌تواند تغییرات همه‌‌جانبه‌‌ای در کیفیت زندگی روستاییان به‌‌وجود آورد و لازم است این ارتقای سطح بلافاصله با ارتقای یک عنصر تقسیمات کشوری مانند ارتقای روستای مرکزی بخش به شهر همراه شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Measuring changes in quality of life by promoting political-administrative space at area (Case Study: district of KOHSARAT- Minoodasht County)

نویسندگان [English]

  • dr.bahram imani 1
  • dr.ali toorani 2
  • hamideh khosravi mehr 3
  • soheila bakhtar 4
1
2
3
4
چکیده [English]

The political divisions of space change in different ways such as abstraction, incorporation, integration and promotion at different levels of the political space of the country. One of the most common is the political promotion of space. Therefore, the present study aimed to measure the changes in quality of life indices as a result of political-administrative promotion of the area at the regional level. This research is to study KOHSARAT of Minoodasht city of East Golestan Province. The present study is applied in terms of purpose and as a descriptive-analytical method. Required information is collected through library and field studies. Questionnaire is the main tool for data collection in field studies. This questionnaire, in the form of a five-point Likert questionnaire, assesses the quality of life of rural people in two levels, both before and after the political-administrative promotion of the study area. Spss statistical software to analyze the data and Wilcoxon signed-rank test is used . Cochran formula was used for sampling. The sample size was 375 people. Therefore, the samples were selected from heads of households in proportion to the number of households in each village. Finally, this study concludes that, out of 34 indicators studied, only 15 indicators show a significant difference between the two periods before and after the political upgrading of the space, concluding that the political upgrading of the area at the district level, in particular, the promotion of the village alone There can be no comprehensive changes in the quality of life of the villagers, and this level of improvement should be immediately followed by the promotion of an element of national divisions such as the promotion of the central village of the district to the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • quality of life
  • improving the political-administrative
  • district
  • village
  • KOHSARAT
احمدی‌‌پور، زهرا؛ جعفرزاده، حسن؛ میرزایی، محمدرضا. ب (1393). تحلیل کارکردی تقسیمات کشوری در اجرای برنامه‌‌های آمایش سرزمین با تأکید بر ایران، فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، صاحب امتیاز دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، سال چهارم، شمارۀ 14، صص 12-1.
احمدی‌‌پور، زهرا؛ رحمتی، منصور؛ حافظ‌‌نیا، محمدرضا. ج(1391). تأثیر ارتقای سطح سیاسی فضایی بر گسترش توریسم: استان اردبیل، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی-برنامه‌ریزی و آمایش فضا، صاحب امتیاز دانشگاه تربیت مدرس، دورۀ شانزدهم، شمارۀ 1، صص 147-120.
احمدی‌‌پور، زهرا؛ قنبری، عزیزالله؛ حافظ‌‌نیا، محمدرضا. (1389). تأثیر الگوی تقسیمات کشوری بر توسعۀ فضای جغرافیایی (مطالعۀ موردی: استان زنجان). فصلنامۀ برنامه‌ریزی و آمایش فضا. صاحب امتیاز دانشگاه تربیت مدرس،  دورۀ چهاردهم، شمارۀ 4، صص 61-39.
احمدی‌‌پور، زهرا؛ قنبری، قاسم؛ ملکی، عاطفه. (1388). تحلیل عوامل مؤثر بر ارتقای سطوح تقسیمات کشوری (مطالعۀ موردی: شهرستان‌‌های استان فارس). فصلنامۀ ژئوپلیتیک، صاحب امتیاز انجمن ژئوپولتیک ایران، سال پنجم، شمارۀ اول، صص 47-29.
احمدی‌‌پور، زهرا؛ میرشکاران، یحیی؛ هورکاد، برنارد. الف (1393). سازماندهی سیاسی فضا در ساختارهای بسیط. فصلنامۀ ژئوپلیتیک،صاحب امتیاز انجمن ژئوپولتیک ایران، سال دهم، شمارۀ سوم، صص 199-176.
اطاعت، جواد؛ موسوی، سیده زهرا. (1387). تقسیمات کشوری و توسعۀ پایدار (مطالعۀ موردی: ایران). فصلنامۀ ژئوپلیتیک. صاحب امتیاز انجمن ژئوپولتیک ایران، سال چهارم، شمارۀ سوم، صص 74-57.
امیرانتخابی، شهرام. (1394). پیامدهای تبدیل روستاها به شهر در ناحیۀ فومنات. فصلنامۀ جغرافیا، صاحب امتیاز مؤسسه آموزش عالی قشم، دورۀ جدید، سال سیزدهم، شمارۀ 46، صص 251-235.
براتی، ناصر؛ یزدان‌پناه شاه‌آبادی، محمدرضا. (1390). بررسی ارتباط مفهومی سرمایۀ اجتماعی و کیفیت زندگی در محیط شهری (نمونۀ موردی: پردیس). جامعه‌پژوهی فرهنگی، صاحب امتیاز پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 2، شمارۀ 1، صص 49-25.
پورطاهری، مهدی؛ نظری، ولی‌الله؛ رکن‌الدین افتخاری عبدالرضا؛ احمدی‌‌پور، زهرا. (1390). نقش ارتقای سطوح مدیریت سیاسی فضا در توسعۀ روستایی با تأکید بر ایجاد استان‌‌های جدید (مطالعۀ موردی: استان قزوین). فصلنامۀ ژئوپلیتیک، صاحب امتیاز انجمن ژئوپولتیک ایران، سال هفتم، شمارۀ سوم، صص 52-25.
پیله‌‌ور، علی‌‌اصغر. (1395). اثرات تقسیمات کشوری بر نابرابری‌‌های شهری- ناحیه‌‌ای در خراسان شمالی. جغرافیا و پایداری محیط، صاحب امتیاز دانشگاه رازی کرمانشاه، شمارۀ 19، صص 16-1.
جمینی، داوود؛ صفری علی‌‌اکبری، مسعود؛ صالحی کاخکی، مریم؛ علی‌‌پور، خالد؛ ذوالفقاری، امیرعلی. (1396). توزیع فضایی کیفیت زندگی و شناسایی تعیین‌‌کننده‌‌های آن در سکونتگاه‌‌های روستایی (مورد مطالعه: شهرستان روانسر). جغرافیا و برنامه‌‌ریزی محیطی، صاحب امتیاز دانشگاه اصفهان، سال 28، شمارۀ دوم، صص 78-57.
حاتمی‌‌نژاد، حسین؛ یوسفی، رشید؛ هاشمی، اصغر؛ نوزارع، سمیه. (1397). ارزیابی و سنجش شاخص‌‌های ذهنی کیفیت زندگی شهری (مورد مطالعه: منطقۀ 6 شهر تهران). جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌‌‌ای، صاحب امتیاز دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 29، صص 126-107.
حافظ‌‌نیا، محمدرضا. (1381). جغرافیای سیاسی ایران. تهران: انتشارات سمت.
دانایی، علی؛ ولی شریعت‌پناهی، مجید؛ مهدوی، مسعود. (1396). تحلیل نقش شاخص‌‌های کیفیت زندگی در توسعۀ پایدار روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان بهمئی، شهرستان بهمئی). فصلنامۀ جغرافیایی سرزمین، صاحب امتیاز دانشگاه آزاد اسلامی، سال 14، صص 92-71.
ربیعی‌‌فر، ولی‌‌اله؛ حضرتی، مجید. (1394). تحلیل و ارزیابی اثرات اجرایی طرح هادی در بهبود ابعاد کالبدی- فضایی و محیطی کیفیت زندگی روستایی (مورد مطالعه: استان زنجان). برنامه‌‌ریزی فضایی، صاحب امتیاز دانشگاه اصفهان، سال پنجم، شمارۀ دوم، صص 137-117.
رضوانی، محمدرضا؛ منصوریان، حسین. (1387). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص‌ها، مدل‌ها و ارائة مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی. فصلنامۀ روستا و توسعه، صاحب امتیاز سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، سال 11، شمارۀ ۳، صص 26-1.
سجاسی قیداری، حمدالله. (1395). تحلیل تأثیرات پرداخت یارانه‌‌های نقدی بر بهبود کیفیت زندگی خانوارهای روستایی (مورد مطالعه: روستاهای دهستان شیرینگ). مجلس و راهبرد، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سال 23، شمارۀ 85، صص 141-107.
سعیدی، عباس. (1391). پویش ساختاری-کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه‌ریزی فضایی. فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، صاحب امتیاز دانشگاه خوارزمی، سال یکم، شمارۀ 1، صص 18-1.
شاهرخی ساردو، صالح؛ نوری‌‌پور، مهدی؛ پدارم، پیمان. (1394). ارزیابی کیفیت زندگی مناطق روستایی با استفاده از تاکسونومی عددی (مورد مطالعه: دهستان اسفندقه، شهرستان جیرفت). ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، جلد 11، شمارۀ دوم، صص 47-31.
شکور، علی؛ زنگی‌آبادی، علی؛ کریمی قطب‌آبادی، فضل‌‌‌الله .(1393). ضرورت‌ها و دلایل تقسیمات استانی در ایران با رویکرد منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: استان فارس). فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، صاحب امتیاز دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، سال چهارم، شمارۀ 1، صص 12-1.
علوی، سید علی؛ فتاحی، احدالله؛ رمضان‌نژاد، یاسر؛ خلیفه، ابراهیم. (1394). رتبه‌بندی نواحی روستایی براساس میزان رضایت از کیفیت زندگی با استفاده از مدل تصمیم‌گیری کوپراس (مطالعة موردی: دهستان نورآباد، بخش مرکزی شهرستان دلفان، استان لرستان)، پژوهش‌‌های جغرافیای انسانی، صاحب امتیاز دانشگاه تهران، دورة 47، شمارۀ 3، صص 437-423.
عنابستانی، علی‌‌اکبر؛ محمودی، حمیده؛ سربرقی طرقبه، تکتم. (1395). بررسی تأثیر کیفیت زندگی روستاییان بر ارتقای کیفیت مسکن روستایی (مورد مطالعه: بخش شاندیز شهرستان بینالود). برنامه‌‌ریزی فضایی، صاحب امتیاز دانشگاه اصفهان، سال ششم، شمارۀ اول، صص 20-1.
غفاری، غلامرضا؛ امیدی، رضا. (1390). کیفیت زندگی شاخص‌های توسعۀ اجتماعی، نشر شیرازه.
فراهانی، حسین؛ بهمنی، افشین؛ جبالی، فرزانه. (1395). فرایند تبدیل سکونتگاه‌های روستایی به شهر و اثرات آن بر کیفیت زندگی شهروندان (مورد مطالعه: شهر بلبل‌‌آباد، شهرستان دهگلان). برنامه‌‌‌ریزی منطقه‌‌ای، صاحب امتیاز دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، سال شش، شمارۀ 22، صص202-191.
قرنجیک، مجید؛ بدری، سید علی. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان جعفربای جنوبی شهرستان ترکمن). مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، صاحب امتیاز دانشگاه گلستان، سال پنجم، شمارۀ مسلسل هجدهم، صص 82-67.
کریمی، بهرام؛ بدری، سیدعلی؛ سلمانی، محمد؛ قدیری معصوم، مجتبی. (1391). ارزیابی تأثیر ارتقای روستاها به شهر در توسعۀ مناطق کوهستانی از دیدگاه مردم محلی (نمونۀ موردی: بخش دیلمان-شهرستان سیاهکل). فصلنامۀ پژوهش‌‌های روستایی، صاحب امتیاز دانشگاه تهران، سال سوم، شمارۀ سوم، صص 31-1.
محمدی یگانه، بهروز؛ چراغی، مهدی؛ ولایی، محمد. (1392). نقش گردشگری مذهبی در توسعۀ روستایی، با تأکید بر کیفیت زندگی و سرمایۀ اجتماعی (مورد مطالعه: روستای قبچاق شهرستان میاندوآب). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، صاحب امتیاز دانشگاه خوارزمی، سال 13، شمارۀ 30، صص 25-7.
مختاری، مرضیه؛ نظری، جواد. (1389). جامعه‌شناسی کیفیت زندگی. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ اول.
مرکز آمار ایران، سالنامۀ آماری استان گلستان، 1393.
 
Arora, S., Kalra, R( 2018), Quality of life (QOL) of people living with substance users in urban and rural community of Delhi, Current Medicine Research and Practice, no8, pp96-99.
Aydin, R., Unal, E., Gokler, M.E., Metintas, S., Emiral, G.O., Ozay, O., Onsuz, F., Isikli, B ( 2016), An evaluation of home health care needs and Quality of Life among the elderly in a semi-rural area of Western Turkey, European Geriatric Medicine, no 7, pp8-12.
Chen, Y., Sun, G., Guo, X., Chen, S., Chang, Y., Li, Y., Sun, Y (2017), Factors affecting the quality of life among Chinese rural general residents: a cross-sectional study, Public Health, no 146, pp140-147.
Das, D(2008), Urban quality of life: A case study of Guwahati, Social Indicators Research, no 88, pp 297-310.
Epley, D. & Menon, M( 2008), A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life, Soc Indic Res, 88:281-296.
Ferrazzi, Gabriele,(2007).,international experiences in territorial reform-implications for Indonesia, USAID Democratic Reform Support Program (DRSP).for the Management Group on Territorial Reform.
Gupta, S. (2015), Modeling Regional Disparities for a Balanced Quality of life and Apportioning Public Funding - aGraph Theoretical Approach, Applied Research Quality Life, no 10, vol3, pp 473–493.
Lee, Y.J. (2008), Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, vol 43 , no7, pp: 1205–1215.
Philips, David (2006), Quality of Life Concept, policy and practice, Routledge, London and New York.
reiljan, janno(2010)., The necessity of an administrative-territorial in a country :the case of Estonia, The University of Tartu feba.
Santos, L. and Martins, I., 2007, Monitoring urban quality of life: The Porto experience, Social Indicators Research, no80, pp 411-425.
Van K., Irene, e (2003), Urban environmental quality and humanwell-being, toward a conceptual framework and demarcation of concepts: aliterature study” Landscape and Urban Planning.no 65, pp 5-18.
Wilk, W(2004),the effect of changes in administrative division on the economic position of the largest cities in Poland ,warszawa,miscellanea geographical.