مطالعات مکان‌‌یابی اکوکمپ‌‌ها با استفاده از روش ارزیابی TOPSIS (مورد شناسی: مناطق گردشگری استان لرستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌‌ارشد معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی‌‌شاپور دزفول، دزفول، ایران

2 دانشیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی‌‌شاپور دزفول، دزفول، ایران

3 استادیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی‌‌شاپور دزفول، دزفول، ایران

4 مربی گروه مرمت ابنیۀ تاریخی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی‌‌شاپور دزفول، دزفول، ایران

چکیده

امروزه رشد و توسعة صنعت گردشگری به‌منظور کسب درآمد و پیشرفت اقتصاد کشور امری ضروری است و به‌دنبال آن آسیب‌‌های زیست‌محیطی در این بخش سبب افزایش نگرانی‌‌ها نسبت‌به مقاصد گردشگری در سطح بین‌‌المللی برای ارائۀ محصولی با استانداردهای زیست‌‌محیطی شده‌است. بدین‌منظور ایدۀ طراحی اکوکمپ‌‌ها که برمبنای اصول پایداری و اکوتوریسم هستند و در زمرۀ اقامتگاه‌‌های سبز به‌شمار می‌‌آیند، مورد توجه قرار گرفته است. مکان‌‌یابی صحیح اکوکمپ یکی از مهم‌‌ترین بخش‌‌های برنامه‌‌ریزی گردشگری پایدار است که موجب موفقیت اکوکمپ‌‌ها و بازگشت سرمایه می‌‌شود. بدین‌منظور شناسایی مناطقی که ازنظر گردشگری و ارزش‌‌های اکوتوریستی، توانایی و استعداد احداث اکوکمپ را داشته‌باشند، ضروری است. هدف از این مطالعه، تعیین مکان مناسب برای احداث اکوکمپ در استان لرستان، با درنظرگرفتن معیارها و عوامل تأثیرگذار بر ارتقای کیفی اکوکمپ‌‌ها است. دراین‌راستا از روش ارزیابی چندمعیارۀ TOPSIS استفاده شده‌است. پژوهش حاضر براساس هدف تحقیق، ماهیتی کاربردی دارد و همچنین براساس روش، توصیفی-تحلیلی است. در این روش برای امتیازدهی به معیارها و زیرمعیارهای لازم برای مکان‌‌یابی اکوکمپ در استان لرستان، با استفاده از نظر کارشناسان گردشگری این استان، پنج نقطۀ گردشگری شاخص این استان: آبشار بیشه، دریاچۀ گهر، تالاب‌‌های ولی‌عصر، تنگة شیرز و آبشار چکان انتخاب شد. با استفاده از ابزار پرسش‌نامه از 25 کارشناس متخصص و خبره در کمیتۀ طبیعت‌‌‌‌گردی استان لرستان نظرسنجی به‌عمل آمد. نتایج پژوهش نشان داد که منطقۀ گردشگری دریاچۀ گهر به‌منظور احداث اکوکمپ با امتیاز نهایی 711/0 دارای بیشترین امتیاز و تالاب‌‌های ولی‌عصر با ارزش 394/0 حائز پایین‌‌ترین امتیاز شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studies on Eco-Camp location Using TOPSIS Method (Case Study: Tourism Areas in Lorestan Province)

نویسندگان [English]

  • fatemeh ahmadi asl 1
  • dr.koorosh momeni 2
  • dr.koorosh atariyan 3
  • navid moghimi 4
1
2
3
4
چکیده [English]

In the present era, the development of the tourism industry is considered necessary in order to earn money and develop the country's economy. Subsequently, environmental damages in this sector have raised concerns about tourism destinations internationally to provide a product that complies with environmental standards. So, the attention has been paid to the idea of designing eco-camps, which are based on the principles of sustainability and ecotourism and considered among the green settlements. Locating eco-camps properly is one of the most important parts of sustainable tourism planning that leads to the eco-camps success and return on investment. To this end, areas that have the potential for the construction of eco-tourisms in terms of tourism and ecotourism values should be identified. This study was conducted aimed at determining the appropriate location for the construction of eco-camps in Lorestan province, according to the criteria and factors affecting the quality improvement of eco-camps using multi-criteria decision analysis (TOPSIS) method. This was an applied study in terms of objective and a descriptive-analytical one regarding methodology. In this method, five alternative tourism areas of the province, including Bisheh Waterfall, Gahar Lake, Valiasr Wetlands, Shiraz Strait, and Chekan Waterfall were selected to score the necessary criteria and sub-criteria required for locating eco-camps using the province's tourism experts. 25 certified experts from the National Tourism Committee of Lorestan were surveyed using a questionnaire. The results indicated that Gahar Lake had the highest score of 0.711 and Valiasr wetlands had the lowest score of 0.394 for constructing an eco-camp.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Eco-camp location
  • Tourism
  • Multi-criteria decision analysis (TOPSIS) method
  • Lorestan Province
  • Gahar Lake
  • Valiasr Wetlands
ابراهیم‌‌زاده، عیسی؛ یاری، منیر؛ سبزی، برزو. (1391). تحلیلی بر برنامه‌‌ریزی و توسعۀ گردشگری در استان لرستان با بهره‌‌گیری از مدل استراژیک SOWT، آمایش سرزمین، پردیس فارابی دانشگاه تهران. سال چهارم، شمارۀ 6، صص 124-101.
ابراهیم‌‌زاده، عیسی؛ حافظ‌‌رضازاده، معصومه؛ دارایی، مرضیه. (1393).برنامه‌‌ریزی و مکان‌‌یابی بهینۀ تسهیلات و زیرساخت‌‌های گردشگری شهری با استفاده از GIS، موردشناسی: شهر سمنان، جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوچستان. سال دوازدهم، شمارۀ 35، صص 48-33.
ابراهیمی، سید عباس؛ نجارزاده، محمد؛ بلک، فیروزه.( 1395): «مدیریت گردشگری پایدار در حوزۀ گردشگری آبی». اولین همایش ملی پایداری کسب‌وکار، اهواز، دانشگاه شهید چمران اهواز. 97.
https://www.civilica.com/Paper- BUSUCONF01-BUSUCONF01_013.html.
اجزاء‌شکوهی، محمد؛ مافی، عزت‌‌‌‌الله؛ رنجبردستنایی، محمود؛ قنبری، محمد. (1393). ارزیابی و اولویت‌‌‌‌بندی آبشارهای طبیعی به‌منظور توسعۀ اکوتوریسم (مطالعۀ موردی آبشارهای هفت‌‌‌‌گانۀ استان لرستان)، دوفصلنامۀ پژوهش‌‌‌‌های بوم‌‌‌‌شناسی شهری، دانشگاه پیام نور. سال پنجم، شمارۀ 2، پیاپی 10، صص 44-29.
اردکانی؛ طاهره، دانه کار؛ افشین، کرمی؛ محمود، عقیقی؛ حسین .(۱۳۹۰). زون­بندی خلیج چابهار با استفاده از مدل تصمیم­گیری چند متغیره جهت کاربری تفرج متمرکز، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دانشگاه گلستان. 1(1)،
https://www.civilica.com/Paper-JR_GPS-JR_GPS-1-1_001.html.
امیری، حکمت؛ منصوری، غلامرضا؛ منصوری، محمدرضا؛ درویشی، هدایت‌اله. (1395). ارزیابی توان اکوتوریسم استان لرستان با استفاده از (AHP) فازی در محیط GIS، فصلنامۀ تحقیقات جدید در علوم انسانی، موسسه آموزش عالی آزاد نگاره. سال سوم، شمارۀ 14، صص 190-175.
برقی، حمید؛ رحیمی، داریوش؛ رحیمی، راضیه. (1394). مکان‌‌‌‌یابی احداث کمپینگ در روستاهای هدف گردشگری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل AHP (مطالعۀ موردی: روستای ابیانه). برنامه‌‌‌‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دانشگاه اصفهان. سال پنجم، شمارۀ 2، صص 74-55.
پورمحمدی، محمدرضا. (1382). برنامه‌‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات سمت. چاپ اول.
جلیلوند، حمید؛ کرمی، امید؛ شاه‌‌‌‌نظری، آناهیتا؛ شعبانی، مرتضی. (1391). ارزیابی تفرجی به‌‌‌‌کمک فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) و سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (GIS)- مورد: پارک جنگلی شهید زارع، مازندران، جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوچستان. سال دهم، شمارۀ 29، صص 118-107.
جوکار، سارا. «بررسی ابتکارات سبز در گردشگری پایدار با تأکید بر اکوکمپ‌‌ها و کمپ‌‌های عشایری (مطالعۀ موردی: اکوکمپ متین‌آباد و کمپ عشایری موروک، استان اصفهان)»، کارشناسی‌ارشد مدیریت جهانگردی گرایش برنامه‌‌ریزی توسعه، دانشکده کارآفرینی هنر و گردشگری، دانشگاه هنر اصفهان، 1395.
حنفی، علی؛ موسوی، میرنجف. (1392). مکان‌‌یابی مراکز حساس و مهم نظامی در مناطق مرزی ایران و ترکیه با توجه به شاخص‌‌های هیدروژئومورفوکلیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل، فصلنامۀ علمی-پژوهشی مدیریت نظامی، دانشگاه افسری امام علی(ع). سال سیزدهم، شمارۀ 51، صص 72-45.
داوری، مائده؛ گندمکار، امیر. «مکان­یابی اکوکمپ­ها براساس پارامترهای آب و هوایی (مطالعه موردی: شهرستان­های خوانسار و گلپایگان)». اولین همایش اندیشه­ها و فناوری­های نوین در علوم جغرافیایی، زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد ، 1396: 13
https://www.civilica.com/Paper-GEOGRAPHIC01-GEOGRAPHIC01_208.html.
رستمی، میلاد؛ ایمانی‌جاجرمی، حسین (1395). مطالعۀ بیکاری از نگاه بیکاران روستایی و پیامدهای آن (مطالعۀ موردی: روستای حسن‌‌‌‌آباد در شهرستان دلفان)، توسعه اجتماعی، دانشگاه­شهید چمران­اهواز. دورۀ 11،­شمارۀ 1، صص 102-73.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. اطلس راهنمای استان‌‌های ایران. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)، 1384، ص 55.
سازمان نقشه‌‌برداری کشور. اطلس نقشه و اطلاعات مکانی (استان لرستان). تهران: سازمان نقشه‌‌برداری کشور (سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی کشور)، 1384، ص 1.
سعیدی، یسری؛ دشتی، سولماز. (1396). بررسی مخاطرات زیست‌محیطی خشک‌شدن مخازن چهارم و پنجم تالاب هورالعظیم به‌منظور توسعۀ میدان نفتی آزادگان با استفاده از روش تاپسیس، علوم و مهندسی آبیاری، دانشگاه شهید چمران اهواز. جلد 40، شمارۀ 1/1، صص 152-139.
شیخی، حجت؛ غریبی، مرضیه؛ معنوی، مصطفی. (1395). مکان‌‌یابی اراضی مسکونی با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره TOPSIS؛ موردشناسی: شهر بهبان، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌‌ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان. سال ششم، شمارۀ 18، صص 84-69.
علی‌یاری، حسین؛ موسوی، سید مهرعلی؛ کوشکی، احمد. (1384). جغرافیای استان لرستان: سازمان پژوهش و برنامه‌‌‌‌ریزی آموزشی.
کرمی، امید؛ مهدوی، علی؛ حسینی‌نصر، محمد؛ جلیلوند، حمید (1393). ارزیابی نواحی مستعد اکوتوریسم با استفاده از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) - (مطالعۀ موردی: حوضۀ آبخیز بابلرود، مازندران)، پژوهش‌‌‌‌های علوم و فناوری چوب و جنگل، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. جلد 21، شمارۀ 2، صص 202-185.
کاظمی، مهدی؛ اسماعیلی، محمودرضا؛ بیگی فیروزی، الله یار. (1392). تدوین و انتخاب استراتژی توسعه‌ی گردشگری استان لرستان بر اساس تحلیل SWOT و ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمّی، جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 11(32)، صص 47-60.
مرادی، عباس؛ جلالی‌شولی، منیژه؛ بختیاری‌کیا، مسعود. «شناسایی معیارهای آمایش سرزمین به‌منظور مکان‌‌یابی کمپینگ‌‌های اسکان موقت گردشگران با استفاده از روش دلفی (جزیرۀ قشم)». سومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری‌‌های اخیر در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران، مؤسسۀ آموزش عالی نیکان، 1395: 7.
مقیمى‌کندلوسى، علی؛ محبى‌تفرشى، امین؛ محبى‌تفرشى، غزاله. (1397). مکان‌‌یابى مناطق مستعد دفن بهداشتى پسماندهاى شهرى با استفاده از روش TOPSIS (مطالعۀ موردى: شهرستان لنگرود)، فصلنامۀ پژوهش در بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی مشهد. دورۀ چهارم، شمارۀ 2، صص 128-112.
مکوندی، رقیه؛ آستانی، سجاد؛ لرستانی، بهاره. (1394). ارزیابی ریسک محیطِ‌زیستی تالاب‌‌ها با استفاده از روش‌‌های TOPSIS و EFMEA (مطالعۀ موردی: تالاب بین‌‌المللی گاوخونی)، پژوهش‌های محیطِ‌زیست، انجمن ارزیابی محیط زیست ایران. سال ششم، شمارۀ 11، صص 98-85.
مظاهریان، حامد؛ زیاری، رضا. (1393). طراحی کمپ­های تفریحی گردشگری (مطالعه موردی: سیلوانا)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران. شماره 4، صص 730- 719.
موسایی، میثم؛ هاشمی، سمیه؛ابراهیمی، میترا. (1391). بررسی جامعه‌شناختی توسعۀ پایدار گردشگری در ایران؛ موانع، چالش‌ها، راهکارها، فصلنامۀ تخصصی علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد­اسلامی- واحد­شوشتر.­سال­ششم، شمارۀ 16، صص­50- 25.
مهدوی، علی؛ نیک‌‌‌‌نژاد، مریم؛ کرمی، امید. (1393). ارزیابی چندمعیارۀ اراضی به‌‌‌‌منظور توسعۀ طبیعت‌‌‌‌گردی (مطالعۀ موردی: شهرستان خرم‌آباد، لرستان)، بوم‌‌‌‌شناسی جنگل‌‌‌‌های ایران، معاونت پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. سال دوم، شمارۀ 4، 69-56.
مهندسان مشاور هفت‌شهر (الف1386). طرح مطالعات مکان‌‌‌‌یابی، امکان‌‌‌‌سنجی و طراحی کمپینگ‌‌‌‌های اقامتی در سطح کشور، ضوابط و مقررات کمپینگ‌‌‌‌ها، مرحلۀ سوم، جلد 2، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌‌‌‌دستی و گردشگری، دفتر سرمایه‌‌‌‌‌گذاری و توسعۀ گردشگری.
مهندسان مشاور هفت‌شهر (ب1386). طرح مطالعات مکان‌‌‌‌یابی، امکان‌سنجی و طراحی کمپینگ‌‌‌‌های اقامتی در سطح کشور، گزارش بازدید و مطالعات پیمایشی کمپینگ‌‌‌‌های منتخب استان‌‌‌‌ها، مرحلۀ دوم، جلد 1، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌‌‌‌دستی­و­گردشگری، دفتر­سرمایه‌‌‌‌‌گذاری­و­توسعۀ­گردشگری.
مهندسان مشاور هفت‌شهر (ج1386). طرح مطالعات مکان‌‌‌‌یابی، امکان‌‌‌‌سنجی و طراحی کمپینگ‌‌‌‌های اقامتی در سطح کشور، برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی کالبدی و تهیۀ الگوی معماری و سازه و سیویل کمپینگ‌‌‌‌ها برحسب اقالیم حیاتی،مرحلۀ دوم، جلد 5، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، دفتر طرح‌‌‌‌های توسعه و تسهیلات.
نادعلی، ندا. «مکان­یابی کمپینگ­های گردشگری در شهر اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)»، کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی توریسم، دانشگاه اصفهان، 1390.
نوری، غلام‌رضا؛ مهدی‌نسب، مهدی. (1389). بررسی قابلیت‌های اکولوژیکی و توسعۀ گردشگری دریاچۀ گهر براساس مدل SWOT ، فصلنامۀ تالاب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز. سال دوم، شمارۀ 5، صص 66 -57.
وارثی، حمیدرضا؛ رضائی، میثم. (1391). تحلیل فضایی و مکان­یابی مراکز اقامتی در شهرهای تاریخی (مطالعه موردی: هتل­های شهر شیراز)، فصلنامة آمایش محیط، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر. شماره 19، صص 1-26.
وثوقی، لیلا؛ شمسی‌ماربینی، نرگس. (1394). ارزیابی عوامل مؤثر بر موفقیت اقامتگاه‌‌های سبز، فصلنامۀ مطالعات مدیریت گردشگری، دانشگاه علامه طباطبایی. سال دهم، شمارۀ 32، صص 87-67.
هاشمی، سید سعید؛ حبیبی، مرضیه. (1395). پهنه‌‌‌‌بندی توان اکوتوریسمی منطقة صادق‌‌‌‌آباد بافق، استان یزد، گردشگری و توسعه، انجمن علمی گردشگری ایران. سال پنجم، شمارۀ 2، صص 85-65.
هاشمی، عبدالرضا. (1392). سیمای توسعه در استان لرستان در سال 1392، فصلنامۀ توسعۀ اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز. دورۀ هفتم، شمارۀ 4، صص 147- 129.
 
La Mar, B. P. (2006). Marine-based ecological education: marine discovery centres, millennium kids, environmental citizenship, and a vision for an eco-camp (Doctoral dissertation, Murdoch University).
Zhu, H., Zhang, J., Zhao, L., & Jin, S. (2017, May). Low carbon transition and sustainable development path of tourism industry. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 64, No. 1, p. 012053). IOP Publishing.