منطق چیدمان فضایی سکونتگاه‌‌های جلگۀ خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی، تهران

2 دکتری ژئومورفولوژی، دانشیار دانشگاه خوارزمی، تهران

چکیده

زمانی که مفهوم فضا به‌صورت جدّی در بین جغرافی‌دانان و معماران مطرح شد، همواره این پرسش ذهن کنجکاو بسیاری را به خود مشغول داشت که چیدمان پدیده‌‌ها در صحنه‌‌ای که فضا را به‌وجود می‌‌آورد، از چه قواعدی پیروی می‌‌کند؟ کنکاش در زمینۀ چیدمان در فضا به مثابه نحو در زبان تعریف می‌‌شود؛ همان‌‌گونه که بر ساختارهای زبانی دستور خاصی حاکم است، می‌‌توان سازمندی فضا را تابع قوانین و قواعدی مشابه زبان قلمداد کرد. در این پژوهش، نقشه‌‌های توپوگرافی، زمین‌‌شناسی، تصاویر ماهواره‌‌ای، عکس‌‌های هوایی، مدل ارتفاع رقومی منطقه به‌کار رفت. پژوهش با روش پدیدارشناسی انجام شد. آرایش سکونتگاه‌‌های جلگه‌‌ای در نگارۀ‌‌ سرزمینی خوزستان با مدل تحلیلی چیدمان فضا و قاعدۀ مئاندری تبیین و تحلیل شد. روش پدیدارشناسی، سه نگارۀ سرزمینی را برای جلگۀ خوزستان تعریف کرده‌است. هویت مکانیِ هر نگاره، حاکی از حافظۀ تاریخِ طبیعی آن نگاره است که در بینش مردم این سرزمین و در شکل‌‌ سکونتگاه‌‌ها نقش اساسی داشته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌‌دهد: 1- رفتار رودخانه‌‌های نگارۀ خوزستان در تعامل با مواریث پادگانه‌‌های دریایی خلیجِ‌فارس، قاعدۀ سکونتگاهی شهری در این فضا را تعریف می‌‌کند؛ 2- اَشکال مئاندری رودخانه‌‌ای، تبیین‌کنندۀ قاعدۀ سکونتگاه‌‌های روستایی در این فضاست؛ 3- ژئونورون‌‌ها یا هورها تعریف‌‌کنندۀ هویت مکانی با نام هورنشینی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Syntax Logic of Settlement in Khuzestan Plain

نویسندگان [English]

  • dr.ebrat mohammadiyan 1
  • dr.amir safari 2
  • dr.amir karam 2
چکیده [English]

When the concept of space was seriously discussed among geographers and architects, this question has always been engaged in itself a lot of curious interested minds: what are the rules of phenomena syntax in the field that creates space? To explanation of the space syntax is defined like the language syntax. As the linguistic structures are express with a special rule, space configuration can be assigned similar to the rules of language. In this study, Topographic maps, Geology maps, Satellite imagery, Aerial photos, DEM (Digital Elevation Model) the region were used. The research was doing with Noumenonology[1] method. The Noumenonology method defined the several Land Context for Khuzestan plain. The Space Identity of each Land--Context reflects the of Space Memory the Land, which has played a key role in the vision of the people of this land and in the shape of the settlements. The results of this study show that:
1- The behavior of Khuzestan land-context rivers in interaction with the Persian Gulf terraces, defines the rule of urban settlement in this space.
2-River- meandering forms explaining the rule of rural settlements in this space.
3-Geoneuron or Hoors are definer special identity called "nomadic lacastrain”.



[1] - Philosophic attitude is an essential matter for foundation of a consistent and reliable phenomenology (Novali, 1990). Hence, Hegel Noumenonolgy is considered as a philosophic fund of "Phenomenology in Geomorphology". In Hegel philosophic Noumenonology, concrete realities and objectivity phenomenon what a latent inside and spirit of phenomena called Noumenonology. "So against of other Phenomenologists, in this research, “Positivist” equals to “Phenomenology” and “knowledge of exist” equals to “Noumenonology”. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • space syntax analytical model
  • Khuzestan plain
  • Meandering rule
  • Noumenonology
  • spatial identity
ایرانمنش، فاضل؛ مقصودی، مهران؛ مقیمی، ابراهیم؛ یمانی، مجتبی؛ چرخابی، امیرحسین. (1394). تغییرات محیطی دلتای رودخانۀ کرخه با استفاده از ژئوشیمی رسوبات، نشریۀ علوم یافته‌‌های نوین در زمین‌‌شناسی، دانشگاه خوارزمی، جلد 1، شمارۀ 2، صص 125-136.
بابا جمالی، فرهاد، (1391). «مؤلفه­های ژئومورفولوژی و تاثیرات آن بر هویت مدنی و هنر فرش دستباف ایران (نمونه موردی: مدنیت روان و مدنیت غیر روان در ایران مرکزی)»، رساله دکتری،  راهنما محمدحسین رامشت، رشتة ژئومورفولوژی، دانشگاه اصفهان، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی.
حسینی‌ابری، حسن. (1368). طرح مطالعات بوشگان، بخش خاک‌شناسی، جهاد سازندگی.
دومرگان، ژاک. (1905). زمین‌‌شناسی ایران، ترجمۀ کاظم ودیعی.
دیولافوا، مادام ژان. (1376). سفرنامۀ خاطرات کاوش‌‌های باستان‌‌شناسی شوش 1886-1884، ترجمۀ ایرج فره‌‌وشی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
سرافراز، علی‌اکبر؛ تیموری، محمود. (1388). خلیجِ‌فارس براساس مطالعات باستان‌شناسی، باغ نظر، سال ششم، شمارۀ 11 ، صص 52-39.
کریمیان، حسن؛ سرافراز، علی‌‌اکبر؛ ابراهیمی، نصراله. (1389). بازیابی کاخ‌‌های هخامنشیان در برازجان با اتکا به داده‌‌های باستان‌‌شناسی، باغ نظر، سال هفتم، شمارۀ 14، صص 58-45.
کیانی، طیبه. (1389). ژئومورفولوژی تاریخی ماهیدشت در کواترنر، رسالة کارشناسی‌ارشد رشتة ژئومورفولوژی، دانشگاه اصفهان، دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه‏ریزی.
محمدیان، عبرت. (1396). نسبی‌‌گرایی در ژئومورفولوژی شهری، رسالۀ دکتری، دانشگاه خوارزمی.
مقصودی، مهران؛ مقیمی، ابراهیم؛ یمانی، مجتبی؛ چرخابی، امیرحسین؛ ایرانمنش، فاضل. (1392). تحلیل وقایع محیطی هولوسن دشت آزادگان براساس توالی و خصوصیات رسوب‌شناسی، پژوهش‌های ژئومورفولوژیک کمّی، سال دوم، شمارۀ 1، صص 66- 49.
موحدی، سعید؛ حیدری ناصرآباد، بهروز؛ هاشمی‌عنا، سید کرامت؛ رنجبر، فیروز. (1391). پهنه‌‌بندی نواحی اقلیمی استان خوزستان، فصلنامۀ فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شمارۀ 40، صص 64-73.
نوالی، محمود (1369). «پدیدارشناسی چیست؟»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 135 و 136، ص 96- 125.
 
Aqrawi, Adnan A.M. (2001). Stratigraphic signatures of climatic change during the Holocene evolution of the Tigris–Euphrates delta, lower Mesopotamia, Global and Planetary Change, NO 28, PP 267–283.
Bertoldi, Walter, (2005). River Bifurcations, Supervisor: Prof. Marco Tubino, Faculty of Engineering of the University of Trento.
Bolla Pittaluga, M. Repetto, R. Tubino, M, (2003). Channel bifurcation in braided rivers: Equilibrium configurations and stability, WATER RESOURCES RESEARCH, VOL. 39, NO. 3, 1046, doi:10.1029/2001WR001112.
Caryl, E. (2014). Holocene Cold Spells Brought Drought and Famine… Sea Levels Were Often Much Higher Than Today- A Short History of the Human Race the Climb Out of the Ice Age, Part 2.  http://notrickszone.com/2014.
Gilbert, Grove Karl, (1886). “the inculcation of scientific method by example, with an illustration drawn from the Quaternary geology of Utah”, American Journal of Science, Series 3, Vol. 31 P 284-299.
Heater An, Vanessa Mary, Baeteman, Cecile, (2007). Holocene sedimentary evolution and palaeocoastlines of the Lower Khuzestan plain (southwest Iran), Marine Geology 242, PP. 83–108.
Kennett, Douglas J, Kennett James P, (2006). Early State Formation in Southern Mesopotamia: Sea Levels, Shorelines, and Climate Change, Journal of Island & Coastal Archaeology, PP. 67-99. DOI:10.1080/15564890600586283.
Lambeck, Kurt, (1996). Shoreline Reconstructions for the Persian Gulf since the last glacial maximum, Ear&h and Planetary Science Letters 142, PP.43-57.
Purser, B. H. and E. Seibold. (1973). The principal environmental factors influencing Holocene sedimentation and diagenesis in the Persian, the Persian Gulf, Publisher Name Springer, Berlin, Heidelberg, DOI https://doi.org/10.1007/978-3-642-65545-6_1 pp 1-9.
-Rose, J.I. (2010). New Light on Human Prehistory in the Persian Gulf Oasis, Current Anthropology 51(6): 849-883 .
Translated Macquarrie, John and Robinson, Edward, Basil Black well.
Wang, Z.B., Fokkink, R.J., De Vries, M., Langerak, A., (1995). Stability of river bifurcations in 1D morphodynamics models. Journal of Hydraulic Research 33 (6), 739-750.
Woodbridge, Kevin P, Parsons, Daniel R, Heyvaert, Vanessa M.A, Walstra, Jan. (2016). Characteristics of direct human impacts on the rivers Karun and Dez in lowland south-west Iran and their interactions with earth surface movements, Quaternary International, NO 392, PP 315-334.