تحلیلی بر تاب‌آوری اقتصادی و نهادی در برابر سیلاب (موردشناسی: محلات شهر ایذه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی‌شهری،‌دانشگاه تهران، تهران، ایران و پژوهشگر برنامه‌ریزی شهری و منطقه ای در دانشگاه بولونیا، بلونیا، ایتالیا

4 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مخاطرات رخ‌داده در سراسر جهان، آسیب‌پذیری محیط ساخته‌شدۀ ما را منعکس می‌کند و نمایان‌گر نتایج تأسف‌آور فجایع هستند؛ به‌همین‌دلیل با افزایش بحران‌ها، تاب‌آوری شهری و هوشمندی استراتژیک مورد توجه و دقت نظر مدیران شهری قرار گرفته است. به‌عنوان هدف پژوهش، ابعاد تاب‌آوری اقتصادی و نهادی در سطح محلات اکبرآباد و بهشت‌آباد شهر ایذه در برابر سیلاب سنجیده شدند. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌‌ای و بررسی‌‌های میدانی است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، شاخص‌‌هایی در دو بخش و 11 دسته، شامل: «آگاهی و دانش، مهارت، عملکرد سازمان، اعتماد، بستر نهادی، روابط نهادی، عملکرد نهادی، میزان خسارت، توانایی جبران خسارت، بازگشت به شرایط عادی و بیمۀ بلایا» استخراج شد. برای کشف روند الگو درجهت طبقه‌‌بندی شاخص‌های تاب‌آوری در برابر سیل، از آزمون‌های تی تک‌نمونه‌‌ای، تی مستقل و آزمون فریدمن استفاده شده است. جامعۀ مطالعاتی در سطح 2 محلۀ موجود مصوب مورد خطر سیل با روش نمونه‌‌گیری تصادفی ساده 384 نفر از سرپرستان خانوار ساکن این محلات برگزیده و پرسشنامۀ استاندارد بین آن‌ها توزیع شد. در ادامه نیز برای بررسی وضعیت اثرات تاب‌آوری سیل در محلات موردمطالعه، از تحلیل رگرسیون و شاخص‌‌های درمانی، بیمارستانی، راه شریانی، آتش‌نشانی و نوع ساخت‌وساز استفاده و همچنین برای وزن‌دهی به شاخص‌‌های موردمطالعه و داده‌‌های فضایی از روش خودهمبستگی فضایی ابزار Weights Manager موجود در نرم‌افزار Geoda و محیط نرم‌افزار ArcGis استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که قسمت‌‌های قابل‌توجهی از این بافت دو محلۀ مصوب سیل‌خیز در شهر ایذه در بازه‌های تاب‌آوری خیلی ضعیف و ضعیف قرار دارند. نتایج تحلیلی محلات مصوب نشان می‌دهد دسترسی به مراکز آتش‌نشانی و مدیریت بحران، مراکزی درمانی و بیمارستانی و همچنین نحوۀ قرارگیری بافت شهر ایذه و به‌ویژه محلات اکبرآباد و بهشت‌آباد نیازمند بازنگری در اولویت‌های بررسی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Economic and Institutional Resilience Against Floods in Izeh Neighborhoods

نویسندگان [English]

  • Hosein Hataminejad 1
  • Omid Latifi 2
  • Ebrahim Farhadi 3
  • Mojgun Abbasi 4
1
2
3
4
چکیده [English]

The hazards that occur around the world reflect the vulnerability of our built environment and reflect the unfortunate consequences of catastrophes. Therefore, as crises increase, urban and regional resilience to natural and human hazards has received special attention. As the aim of the study, the dimensions of economic and institutional resilience in akbarabad and beheshtabad neighborhoods of izeh city were measured against floods. The present research is based on library studies and field studies in terms of development-applied purpose and in terms of descriptive-analytical methodology. To achieve the objectives of the research, indicators in two sections and 11 categories include (knowledge and knowledge, skills, organizational performance, trust, institutional context, institutional relationships, institutional performance, the amount of damage, the ability to compensate, return to normal and insurance disasters) were extracted. To discover the pattern trend for classification of flood resilience indices, one-sample t-test, independent t-test and friedman test were used. The heads of households living in these neighborhoods were selected and a standard questionnaire was distributed among them. Then, to investigate the effects of flood resistance in the studied areas, regression tools and indicators (therapeutic, hospital, arterial route, fire, type of construction) are used, and also to weight the studied indicators and spatial data, the method of spatial correlation. The weights manager tool in geoda software and the arcgis software environment were used. The results show that significant parts of this texture of the two approved flood-prone neighborhoods in the city of izeh are in very weak and weak resilience periods. Analytical results of approved neighborhoods show that access to firefighting and crisis management centers, medical centers and hospitals, as well as the location of izeh city, especially akbarabad and beheshtabad neighborhoods need to be reviewed in the priorities of the study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resilience
  • Economic Resilience
  • Institutional Resilience
  • Flood
  • Izeh City

مراجع

بذرافشان، جواد؛ طولابی‌نژاد، مهرشاد؛ طولابی‌نژاد، میثم. (1397). تحلیل فضایی تفاوت‌های تاب‌آوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی، مطالعۀ موردی: شهرستان پل‌دختر. پژوهش‌های روستایی، دانشگاه تهران، دورۀ نهم، شمارۀ 1، صص 119-135.https://jrur.ut.ac.ir/article_66220.html
پوراحمد، احمد؛ فرهادی، ابراهیم؛ سجودی، مریم؛ عبدالله حسین، شاخوان. (1399). فراتحلیلی بر پژوهش‌های تاب‌آوری شهری در نشریات علمی پژوهشی جغرافیایی ایران، فصلنامۀ چشم‌انداز مطالعات شهری و روستایی، دانشگاه زنجان، دورۀ اول، شمارۀ 2، صص 19-1 .http://jurs.znu.ac.ir/article_242804.html.
چاروسایی، اکبر؛ ایلانلو، مریم. (1397). تعاریف و مفاهیم تاب‌آوری شهری، مجموعه مقالات کنگرۀ بین‌المللی معماری و شهرسازی معاصر پیشرو در کشورهای اسلامی.  https://civilica.com/doc/809492
حاتمی‌نژاد، حسین؛ حیدری، اصغر؛ نجفی، اسماعیل؛ ایزدی، بنت‌الهدی. (1399). پایش و اولویت‌بندی مؤلفه‌های تاب‌آوری در بافت‌های اسکان غیررسمی مطالعۀ موردی: محلۀ سهرابیه کرج: فصلنامه شهر پایدار، انجمن جغرافیا و برنامه ریزی شهری ایران،  دورۀ سوم، شمارۀ 2، صص 77-99.
حسینیون، سولماز. (1395). تاب‌آوری شهری برای پدافند غیرعامل، کنفرانس ملی پدافند غیرعامل و توسعۀ پایدار.http://www.jscity.ir/article_113194.html
شریف‌نیا، فاطمه. (1390). بررسی رابطۀ کاربری زمین شهری و میزان تاب‌آوری در برابر زلزله و ارائۀ راهکارها در زمینۀ برنامه‌ریزی شهری، نمونۀ موردی: منطقۀ 10 تهران. پایان‌نامۀ دورۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، راهنمایی اسفندیار زبردست.
غضنفرپور، حسین؛ صداقت‌کیش، مرضیه؛ سلیمانی دامنه، مجتبی؛ صباحی گراغانی، یاسر. (1398). سنجش واکنش مدیران شهری در رویارویی با مخاطرة محیطی سیل با تأکید بر تاب‌آوری (مطالعة موردی: شهر جیرفت)، جغرافیا و پایداری محیط، دانشگاه رازی، شمارۀ 30، صص 107-127. https://ges.razi.ac.ir/article_1066.html
قهاری غلامرضا، مصباح سید حمید.(1396). اثر سیل استثنایی بهمن ۱۳۹۵ بر تغذیه مصنوعی آبخوان در سامانه پخش سیلاب گربایگان فسا سامانه‌های سطوح آبگیر باران ، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، سال پنجم، شماره 2، صص39-50 .http://ges.iaun.ac.ir/article_584742.html            
محمدی سرین دیزج، مهدی؛ احدنژاد روشتی، محسن. (1400). تحلیل تاب‌آوری فیزیکی-کالبدی نواحی شهری در برابر زلزله با ارائۀ سناریو (مورد مطالعه: شهر زنجان)، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، سال بیست‌ویکم، شمارۀ 60، صص 65-85.  https://jgs.khu.ac.ir/article-1-2931-fa.pdf
معظمی، بهاره؛ رحیمی، محمود. (1395). سنجش و تدوین راهبردهای تاب‌آوری در مقابل بحران، در بافت قدیم شهری، موردپژوهی: محلۀ فیض‌آباد کرمانشاه، فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، سال پنجم، شمارۀ 18، صص 23 -34.http://ges.iaun.ac.ir/article_584742.html
 
Adekola, J., (2018). Resilience from a lived-experience perspective in the regional context ofDumfries and Galloway, Scotland. International Journal of Disaster Risk Reduction, 441–448.https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.06.006
Ainuddin, S., Routray, Jayant Kumar(2012), Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan, International Journal of Disaster Risk Reduction, 2, 25-36.https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2012.07.003
Allan, P and Bryant, M (2010), The Critical Role of Open Space in Earthquake Recovery: A Case Study, NZSEE Conference, Victoria University of Wellington, Wellington New Zealand.https://www.nzsee.org.nz/db/2010/Paper34.pdf
Arjan Wardekker, Bettina Wilk, Valerie Brown, Caroline Uittenbroek, Heleen Mees, Peter Driessen, Martin Wassen, Arnoud Molenaar, Jim Walda, Hens Runhaar, (2020)A diagnostic tool for supporting policymaking on urban resilience,Cities,Volume 101.ISSN 0264-275.https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102691
Aroca-Jiménez, E., Bodoque, J.M., García, J.A., Díez-Herrero, A., ( 2018). A quantitative methodology for the assessment of the regional economic vulnerability to flash floods. J. Hydrol. 565, 386–399.https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.08.029
Bignami DF (2010) Protezione civile e riduzione del rischio disastri. Metodi e strumenti di governodella sicurezza territoriale e ambientale. Maggioli Editore.
Bo Wang, Becky P.Y. Loo, Feng Zhen, Guangliang Xi(2020) Urban resilience from the lens of social media data: Responses to urban flooding in Nanjing, China, Cities, Volume 106,2020,ISSN 0264-2751.https://doi.org/10.1016/j.cities.2020.102884.
Borsekova, K., Nijkamp, P., and Guevara, P. (2018). Urban resilience patterns after an external shock:An exploratory study. International Journal of Disaster Risk Reduction, 381- 392.https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.05.012
Chapin FS, Lovecraft AL, Zavaleta ES et al (2006) Policy strategies to address sustainability of Alaskan boreal forests in response to a directionally changing climate. Proc Natl Acad Sci 103:16637–16643.
Holling,C.S., L.H.,Gunderson. (2002). Resilience and adaptive cycles. In: L H Gunderson and C SHolling (editors). Panarchy: Understanding Transformations in Human and Natural Systems https://www.amazon.com/Panarchy-Understanding-Transformations-Natural-Systems/dp/1559638575
León‚ J., March‚ A. (2014)‚Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano, Chile‚Habitat International‚ Volume43, July 2014, Pages 250–262.https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2014.04.006
Matyas, D., & Pelling, M. (2015). Positioning resilience for 2015: The role of resistance, incremental adjustment and transformation in disaster risk management policy. Disasters, 39(s1), 1–18.https://doi.org/10.1111/disa.12107
Mayunga, Joseph S. ( 2006). Understanding and Applying the Concept of Community Disaster Resilience: A capital-based approach, Department of Landscape Architecture and Urban Planning, Hazard Reduction & Recovery Center, Texas A&M University.https://www.ucursos.cl/usuario/3b514b53bcb4025aaf9a6781047e4a66/mi_blog/r/11._Joseph_S._Mayunga.pdf
Meerow, S., & Newell, J. P. (2019). Urban resilience for whom, what, when, where, and why? Urban Geography, 40(3), 309–329.https://doi.org/10.1080/02723638.2016.1206395.
Ministry of Water Resources of the People’s Republic of China. 2017.http://www.mwr.gov.cn/english/
Mitchell, T., Harris, K. (2012). Resilience: a risk management approach, background note, ODI.P2-3.https://odi.org/en/publications/resilience-a-risk-management-approach/
Nelson Valerie, Lamboll Richard 2 and Arendse Adele(2008). Climate Change Adaptation, Adaptive Capacity and Development, Discussion Paper, DSADFID Policy Forum.https://www.researchgate.net/publication/242088443_Climate_Change_Adaptation_Adaptive_Capacity_and_Development_Discussion_Paper_DSA-DFID_Policy_Forum_2008
Osvaldo Moura Rezende, Anna Beatriz Ribeiro da Cruz de Franco, Antonio Krishnamurti Beleño de Oliveira, Ana Caroline Pitzer Jacob, Marcelo Gomes Miguez, (2019) A framework to introduce urban flood resilience into the design of flood control alternatives,Journal of Hydrology,Volume 576, 2019,Pages 478-493,ISSN 0022-1694.https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2019.06.063
Paton, D., Johnston, D. (2017) Disaster Resilience: An Integrated Approach, Charles C. Thomas.https://www.researchgate.net/publication/319899896_Disaster_Resilience_An_integrated_approach_2nd_Ed
Pede Elena (2020) Planning for Resilience: New Paths for Managing Uncertainty (SpringerBriefs in Geography), Springer; 1st ed. 2020.
Rockefeller Foundation (2019). 100 resilient cities initiative. New York: Rockefeller Foundation. Website.http://www.100resilientcities.org, Accessed date: 25 February 2019
SapountzakiK, Wanczura S, CasertanoGet al (2011) Disconnected policies and actors and themissing role of spatial planning throughout the risk management cycle. Nat Hazards 59:1445–1474.
Sellberg, M.M., Ryan, P., Borgstreom, S.T., Norstreom, A.V., and Peterson, G.D. (2018). Fromresilience thinking to Resilience Planning: Lessons from practice. Environmental Management, 217.https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2018.04.012
Suarez, M., Baggethun, E. G., Benayas, J., and Tilbury, U. (2016). Towards an Urban ResilienceIndex: A Case Study in 50 Spanish Cities. Sustainability 2016.https://doi.org/10.3390/su8080774
UN/ISDR. (2004). Living with Risk –A global review of disaster reduction initiatives, Inter-Agency Secretariat of the International Strategy for Disaster Reduction.http://www.unisdr.org/eng/about_isdr/bd-lwr-2004-eng.htm
Wenping Xu, Ming Zhong, Yang Hong, Kairong Lin(2020) Enhancing community resilience to urban floods with a network structuring model, Safety Science Volume 127. ISSN 0925-7535.https://doi.org/10.1016/j.ssci.2020.104699
Serre, D., Heinzlef, C., ( 2018). Assessing and mapping urban resilience to floods with respect to cascading effects through critical infrastructure networks. Int. J. Disaster Risk Reduct. 30: 235–243.http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.02.018
Prerna Singh, Adjo Amekudzi-Kennedy, Brian Woodall, Sanskruti Joshi(2021) Lessons from case studies of flood resilience: Institutions and built systems, Transportation Research Interdisciplinary Perspectives, Volume 9, ISSN 2590-1982.https://doi.org/10.1016/j.trip.2021.100297
Wilbanks TJ (2006) Chapter 2 how scale matters: some concepts and findings. In: Bridging scales and knowledge systems, pp 22–35.
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 11، شماره 40
مهر 1400
صفحه 131-158

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 14 آذر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار