واکاوی و تحلیل نارسایی‌‌های اثرگذار در معماری الگوی برنامه‌‌ریزی و سیاست‌گذاری آمایش سرزمین در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و آمایش محیطی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی،تهران

2 استاد دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس،تهران،ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

4 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر جهاد دانشگاهی واحد لرستان

چکیده

گسست و ناپایداری معماری الگوی آمایش سرزمین، معلول نارسایی و کاستی‌های نظری و عملیاتی است که پایه و اساس این نوع رویکرد یکپارچه و هماهنگ‌کننده را همواره با شدت و ضعف، دچار تزلزل می‌‌کند. با توجه به کاربردی‌بودن اهداف نوشتار حاضر، واکاوی نارسایی‌‌های اثرگذار، خوشه‌‌بندی و تحلیل اثرات هرکدام از عوامل در معماری الگوی برنامه‌‌ریزی و سیاست‌گذاری آمایش سرزمین مورد نظر پژوهش حاضر است. با این توصیف، سؤال راهبردی این است که نارسایی‌‌های (عوامل) مؤثر در معماری الگوی برنامه‌‌ریزی و سیاست‌گذاری آمایش سرزمین کدامند؟ برای پاسخ به سؤال، از روش‌شناسی تحلیلی ‌‌مبتنی بر ابزار دلفی و مدل‌سازی تفسیری-ساختاری استفاده شده است. ابزار و روش گردآوری اطلاعات، مبتنی بر شیوۀ کتابخانه‌‌ای (واکاوی پیشینۀ پژوهش) و پرسشنامۀ محقق‌ساخته (تحلیل اثرات متقاطع عوامل) است. بدین‌منظور براساس نظرات خبرگان موضوعی (15 نفر خبرۀ آمایش سرزمین) امتیازبندی و با بهره‌‌گیری از نرم‌افزار میک‌مک تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان داده است که از بین مؤلفه‌‌های «معماری الگو»، «اجرای معماری» و «پایش و ارزیابی»، برنامه‌‌ریزی و سیاست‌گذاری آمایش سرزمین، «معماری الگو» به‌عنوان زیربنای فکری و فلسفی و با 1/74 درصد، بیشترین نارسایی را به خود اختصاص داده است. افزون‌براین، در بین مؤلفه‌‌های معماری الگو، بُعد «اصول» دارای بیشترین نارسایی است. خوشه‌‌بندی، تحلیل و پراکنش پیشران‌‌ها بیانگر این واقعیت است که بیشترین پیشران‌های کلیدی مربوط به مؤلفه‌‌های «اصول» و «چارچوب» از بُعد معماری الگو به‌ترتیب با 37 درصد و 36 درصد و در رده‌‌های بعدی «مدیریت الگو» از بُعد «اجرای معماری» با 27 درصد دارای بیشترین پپیشران‌‌های کلیدی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Effective Drivers in Pattern Framework of Spatial-Policy Making

نویسندگان [English]

  • Hedayat Darvishi 1
  • Abdol reza Roknodin Eftkhari 2
  • Fatemeh Sadat Kahaki 3
  • Maryam Biranvandzadeh 4
چکیده [English]

Architectural rupture and instability is a pattern of land management with disabilities and theoretical and operational shortcomings that the foundation of this kind of integrated and coordinating approach is always shaken with intensity and weakness. Considering the applicability of the objectives of the present paper, the analysis of effective inadequacies, clustering and analysis of the effects of each factor in the architecture of the planning model and land management policy of the present study is present. With this description, the strategic question is what are the shortcomings (factors) affecting the architecture of the land use planning and policy model? To answer the question, analytical methodology based on Delphi tools and interpretive-structural modeling has been used. The data collection tool and method are based on library method (research background analysis) and researcher-made questionnaire (cross-factor analysis of factors). For this purpose, based on the opinions of thematic experts (15 land management experts), it has been scored and analyzed using Mick Mac software. The results of the research have shown that among the components of "model architecture", "architectural implementation", "monitoring and evaluation" of planning and policy-making, "model architecture" as an intellectual and philosophical foundation with 74.1%, It has the most inadequacies. In addition, among the architectural components of the model, the "principles" dimension has the most inadequacies. Clustering, Analysis, and Distribution of Propellants reflects the fact that most key propulsions related to the components of "principles" and "framework" in terms of pattern architecture with 37% and 36%, respectively, and in the next categories of "pattern management" In terms of "architectural performance" with 27% has the most key highlights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pattern Architecture
  • Architectural Execution
  • Land Management
  • Propulsion
  • Space

مراجع

احمدی، حسن. (1395). آمایش ‌‌سرزمین (الزامات و روند اجرایی) در برنامه‌‌ریزی توسعۀ کشور، انجمن علمی-دانشجویی برنامه‌‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تربیت‌‌ مدرس، صص 16-1. (گزارش منتشر نشده)
 امیدی شاه‌آبادی، امید. (1395). ارائۀ الگوی آمایش روستایی لرستان با رویکرد آینده‌نگری، رسالۀ دکتری رشتۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی به راهنمایی دکتر علی بدری، دانشکده جغرافیا،  دانشگاه تهران.http://etd.ut.ac.ir/thesis/UTCatalog/UTThesis/Forms/ThesisIndex.aspx
ایمانی‌‌جاجرمی، حسین؛ دباغی، حمیده. (1394). مطالعۀ سیاست‌‌های اقتصادی ایران با رویکرد آمایش سرزمین )مطالعۀ موردی: برنامه‌‌های چهارم و پنجم توسعۀ کشور(، مجلۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران(دانشگاه تهران) ، دورۀ چهارم، شمارۀ 3، صص 527-501.doi: 10.22059/JISR.2015.56206
آرامی،حسین. (1393). تفاهم بر سر انتظارات از آمایش سرزمین، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.https://www.amayeshconf96.ir/
آل‌یاسین، احمد. (1393). اهمیت و کارکرد آمایش سرزمین، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.https://www.amayeshconf96.ir /
تقوایی، مسعود؛ بیک‌‌محمدی، حسن؛ زالی، نادر؛ کسائی، میترا. (1396). تحلیل موانع و عوامل مؤثر در اجرای طرح‌‌ها و برنامه‌‌ریزی آمایشی استان تهران، مجلۀ آمایش سرزمین،(دانشگاه تهران) دورۀ نهم، شمارۀ 1، صص. 27-28.doi: 10.22059/JTCP.2017.60199
 تقی‌زاده، فاطمه. (1388). آمایش سرزمین در دانشنامۀ مدیریت شهری-روستایی، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.https://imo.org.ir/
توفیق، فیروز. (1384). آمایش سرزمین، تجربیات جهانی و انطباق آن با وضعیت ایران، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.http://www.archoma.com/publishers
خنیفر، حسین. (1389). درآمدی بر مفهوم آمایش سرزمین و کاربردهای در ایران، مجلۀ آمایش سرزمین(دانشگاه تهران)، سال دوم، شمارۀ 2، صص 26-5. https://jtcp.ut.ac.ir/
دانشنامۀ مدیریت شهری و روستایی (1388)، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.https://imo.org.ir/
 درویشی، هدایت؛ اکبری، مجید؛ احترامی، تینا. (1397). شناسایی و اولویت‌‌بندی عوامل مؤثر بر نارسایی‌های نظام سیاست‌گذاری توسعۀ منطقه‌ای در ایران: ارائۀ مدل ساختاری-تفسیری، فصلنامۀ مجلس و راهبرد(مجلس شورای اسلامی ایران)، دورۀ بیست‌وپنجم، شمارۀ 96، صص 237-264.https://nashr.majles.ir  
درویشی، هدایت؛ احترامی، تینا؛ شیوا مرادی. (1397). واکاوی الگوی توسعه و توازن منطقه‌ای با استفاده نظریه برپایه (مورد مطالعه:طرح توسعۀ منطقه‌ای سلسله)، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای(دانشکاه آزاد اسلامی مرودشت)، مقاله آماده انتشار.DOI: 10.30495/JZPM.2021.25780.3722
درویشی، هدایت. (1398). ارائۀ الگوی سیاست‌گذاری آمایشی در مناطق روستایی، رسالۀ دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین،به راهنمایی دکتربیژن رحمانی و دکتر عبدالرضا رکن الدین افتخاری.https://old.sbu.ac.ir/Cols/earth/lib
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ درویشی، هدایت؛ رحمانی، بیژن؛ صرافی، مظفر. (1398). تحلیل عوامل مؤثر در طراحی سناریوهای توسعۀ فضایی مبتنی بر مناطق روستایی مورد مطالعه: منطقۀ سه آمایش سرزمین. فصلنامۀ برنامه‌‌ریزی و آمایش فضا(دانشگاه تربیJ مدرس)، دوره، شماره، 41-55.DOI: 20.1001.1.16059689.1398.23.3.5.0
زحمت‌‌کش، ابراهیم؛ ده‌ده‌زاده، پروین. (1393). ارزیابى موانع فرایند برنامه‌ریزى آمایش‌‌ سرزمین در ایران و ارائۀ راهکارهاى بهبود آن، همایش ملی رویکردهای نوین آمایش‌‌ سرزمین در ایران، دانشگاه سمنان، صص 454-442.https://www.amayeshconf96.ir/
سرور، رحیم؛ خلیجی، محمدعلی. (1393). آسیب‌شناسی برنامه‌‌های آمایش ‌‌سرزمین در ایران، همایش ملی رویکردهای نوین آمایش ‌‌سرزمین­در­ایران، دانشگاه­سمنان،­صص 121-111.https://www.amayeshconf96.ir/
سلطانی، ناصر. (1392). ارزیابی موانع فرآروی طرح‌‌های آمایش‌‌ سرزمین در ایران با رویکرد تلفیقی،فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا(دانشگاه تربیت مدرس)، دورۀ هفدهم، شمارۀ 3، صص 84-63. http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-2479-fa.html
شریعت‌زاده، مریم. (1393). چندپارگی آمایش سرزمین، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.http://irsce.org
شریف‌زادگان، محمدحسین. (1393). آمایش سرزمین اکسیر توسعۀ پایدار، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.http://irsce.org/
صدوق، سید حسن. سعیدی، عباس. (1385). نظام فضایی به‌مثابه جوهرة مطالعات جغرافیایی، فصلنامۀ جغرافیا (انجمن جغرافیای ایران)، دورۀ جدید، سال چهارم، شمارۀ 10 و 11، صص11-27.
صرافی، مظفر. (1393). آمایش سرزمین چیستی و چرایی، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.http://irsce.org/
ضوابط ملی آمایش سرزمین. (1383). سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، امور آمایش و توسعۀ منطقه‌ای، تهران.http://www.mporg.ir/Portal
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ علی، بدری. (1391). بنیان‌های نظریه‌ای الگوی توسعه‌ای روستای نمونه، چاپ اول، انتشارات استانداری گیلان.https://www.gisoom.com/book
فنی، زهره؛ کریمی، آرام؛ شریفی، رامین. (1397). واکاوی مفهوم آمایش‌‌ سرزمین و آسیب‌شناسی تحقق آن در برنامه‌‌های توسعۀ کشور، فصلنامۀ پژوهش‌‌های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، دورۀ دوم، شمارۀ 13، صص 220-196.COI : JR_GAU-2-13_011
فولادی، محمدحسین. (1393). برنامۀ ششم و آمایش سرزمین، همایش آمایش سرزمین زیربنای توسعه، تهران.http://irsce.org
کرسول جان؛ پلانوکلارک، ویکی. (1390). روش‌های پژوهش کیفی، ترجمۀ علیرضا کیامنش­و­جاوید سرایی، تهران: نشر آییژ.https://www.gisoom.com/book
مجموعه برنامۀ پنج‌سالۀ ششم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران. (1396). سازمان برنامه و بودجۀ کشور.http://www.mporg.ir/Portal
سازمان برنامه و بودجه کشور(1385). شرح خدمات تهیۀ برنامۀ آمایش استان، سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی کشور، مرکز ملی آمایش سرزمین، تهران.http://www.mporg.ir/Portal
معاونت پژوهش‌‌های اقتصادی. (1397). مجموعه مطالعات منطقه‌‌ای و آمایش ‌‌سرزمین در ایران (واکاوی عملکرد دولت در ارتباط با تهیۀ اسناد آمایش سرزمین، کد موضوعی:220، شمارۀ مسلسل: 15890، دفتر مطالعات منطقه‌‌ای.https://rc.majlis.ir/fa/report
SINISˇA TRKULJA∗, BRANKA TOSˇIC´ ∗∗ & ZORA ZˇIVANOVIC (2012): Serbian Spatial Planning among Styles of Spatial Planning in Europe, European Planning Studies Vol. 20, No. 10.DOI:10.1080/09654313.2012.713327
Albrechts, L. 2006. “Bridge the Gap: From Spatial Planning to Strategic Projects.” European Planning Studies 14 (10): 1487–500.https://doi.org/10.1080/09654310600852464
Nadin, V. 2007. “The Emergence of the Spatial Planning Approach in England.” Planning, Practice & Research 22 (1): 43–62. Doi: 10.1080/ 02697450701455934.https://doi.org/10.1080/02697450701455934
Morphet, J. 2011. Effective Practice in Spatial Planning. London, UK: Routledge. Published August 2, 2010 by Routledge
Kidd, S., and D. Shaw. 2013. “Reconceptualising Territoriality and Spatial Planning: Insights from the Sea.” Planning Theory & Practice 14 (2): 180–97. doi:10.1080/14649357.2013.784348.https://doi.org/10.1177/0885412219831375
Davoudi, S., and I. Strange, eds. 2007. Conceptions of Space and Place in Strategic Spatial Planning. London, UK: Routledge.https://doi.org/10.4324/9780203886502
Milica MaksiC (2019):Governance Capacity of the City of Niš, Serbia, in the Spatial Planning Process, Journal of Planning Education and Research 1–14.https://doi.org/10.1177/0739456X19844564
Louis Albrechts (2006), in strategic spatial planning? Some evidence from Europe and Australia, Environment and Planning a 2006, volume 38, pages 1149 – 1170.https://doi.org/10.1068/a37304
Sue Kidd (2007) Towards a Framework of Integration in Spatial Planning: An Exploration from a Health Perspective, Planning Theory & Practice, ٨:٢, ١٦١-١٨١.https://doi.org/10.1080/14649350701324367
Hedayat Darvishi, Abdolreza Rokneddin Eftekhari, Bijan Rahmani, Mozafar Sarrafi, Mohammad Atashak,2019.( “Analysis of Factors Affecting the Inefficiency of Spatial Policies in Rural Areas of Iran”. Journal of Research and Rural Planning, Volume 8, No. 2, spring 2019, Serial No. 25,116-130.DOI:  10.22067/JRRP.V8I2.73320
Dominic Stead Evert Meijers(2009),Spatial Planning and Policy Integration: Concepts, Facilitators and Inhibitors, Planning Theory & Practice, Vol. 10, No. 3, 317–332.https://doi.org/10.1080/14649350903229752
 
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 11، شماره 41
دی 1400
صفحه 287-306

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 12 بهمن 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 12 بهمن 1400

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار