تببین دگردیسی ساختار فضایی شهر اصفهان در ارتباط با دگرگونی قدرت از صفویه تاکنون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 استاد گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیارگروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

ساختار فضایی شهرها یکی از عناصر تأثیرگذار در امر توسعۀ شهرها در دوره‌های مختلف بوده است. در شهرهای ایرانی، ساختار فضایی شهرها گاه به‌صورت ارگانیک و در طی دوران تاریخی و براساس مقتضیات زمانه، همچون نیازهای اقتصادی-اجتماعی و دینی-مذهبی آن‌ها شکل می‎گرفته و در مواردی، این ساختار از برنامه‌ها و طرح‎های حکومتی آن دوره بسیار تأثیر می‎گرفته است. با توجه به تغییرات سریع شهر و فضاهای شهری در دوره‌های معاصر، شکل دیگری از تحلیل فضای شهری باید مورد توجه قرار گیرد که در مطالعات کلاسیک تحلیل فضای شهری کمتر بدان پرداخته شده است. شهرهای تاریخی بهترین بستر را برای این‌گونه تحلیل فراهم می‌آورند؛ بنابراین شناخت ساختار فضایی شهر، رابطۀ آن با قدرت و تأثیر دگرگونی قدرت بر دگردیسی ساختار فضایی اصفهان هدف این پژوهش است. این پژوهش با انتخاب شهر اصفهان به‌عنوان نمونۀ مورد مطالعه ازیک‌سو در یک سطح کلان و با روش تفسیر-تاریخی، بررسی سِیر تحول تاریخی استخوان‌بندی شهر اصفهان انجام یافته است و از سویی دیگر با روش تحلیلی-توصیفی و استفاده از ابزارهایی چون تحلیل محتوای اسناد، بازدید میدانی و مصاحبه و به کمک نرم‌افزارهای ArcGIS، Auto CAD و Depth map با تکنیک چیدمان فضایی (Space Syntax) با استفاده از نقشه‌های تحلیلی چیدمان فضایی و به‌کارگیری مفهوم ارزش هم‌پیوندی انجام یافته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان‎دهندۀ آن است که ساختار فضایی اصفهان از دورۀ صفویه که با برنامه‎ریزی حکومت مقتدر شکل گرفته، در دوره‎های بعد با دگرگون‌شدن قدرت تغییرشکل داده و کماکان عناصر اصلی ساختار فضایی نقش اصلی در شهر دارند و از هم‎پیوندی بالایی برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Transformation of the Spatial Structure of Isfahan Regarding the Explanation of the Transformation of the Spatial Structure of Isfahan Regarding the Transition of Power from the Safavid Era to the Present

نویسندگان [English]

  • Lehon Asadi 1
  • Hosein Soltanzadeeh 2
  • Zohre Davoodpoor 3
1
2
3
چکیده [English]

The spatial structure of cities is one of the effective elements of urban planning. In some Iranian cities, the spatial structure is organic. The structure of other cities has been shaped based on the requirements of the time, including economic, social, and religious requirements. Also, in some historical times, the structure of cities was highly influenced by government plans. Regarding the rapid changes in the cities and urban spaces in contemporary times, another form of urban space analysis – that is less addressed in classical studies - should be considered. Historical cities are the best choices for such an analysis. Therefore, the purpose of this paper is to get familiar with the spatial structure of Isfahan, the influence of power, and the effect of power transformation on the transformation of the spatial structure of this city. This research, on the one hand, is conducted by interpretive-historical method, examining the historical evolution of the construction of Isfahan city and on the other hand by analytical-descriptive method and using tools such as document content analysis, field visits, and interviews. ArcGIS, Auto CAD, and Depth software map were the software used by the researchers. Also, Space Syntax technique was employed, using analytical maps and the concept of integration value. The results of this study show that the spatial structure of Isfahan from the Safavid period, which was formed by the planning of a powerful government, was transformed later by the transformation of power, and the main elements of the spatial structure still play a major role in the city and have a high degree of integration value.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial structure
  • power
  • transition
  • transformation
  • Isfahan

مراجع

آزرم، زهرا؛ رنجبر، احسان؛ کازانواس، میکل مارتی (1398). کندوکاوی در ماهیت دگرگونی فضاهای شهری در شهرهای تاریخی ایران، مورد مطالعه: شهر اصفهان، نشریۀ علمی باغ نظر، پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، دورۀ نوزدهم، شمارۀ 73. صفحات 29-40.http://www.bagh-sj.com/article_88990.html
جنــاب، ســیدعلی (1393 ). احصائیه خانه هــا و محالت اصفهان، ســازمان فرهنگی تفریحی شــهرداری. https://rimag.ricest.ac.ir/ar/Article/13539
جوان، جعفر؛ دلیل، سعید؛ سلمانی مقدّم، محمد. (1392). دیالکتیک فضا از منظر لوفور، مجلۀ مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، مرکز پژوهشی علوم جغرافیایی و مطالعات اجتماعی دانشگاه حکیم سبزواری، سال سوم .شماره 12. صص 1-17.http://journals.hsu.ac.ir/jarhs/browse.php?a_code=A-10-533-1&slc_lang=fa&sid=1
حبیبی، سید محسن؛ مریم امیری(1394) .حق به شهر؛ شهر موجود و شهر مطلوب آنچه هست و آنچه باید باشد. پژوهش های انسان شناسی ایران. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، دوره 5 . شماره2.ص 9-30.https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=320186
حقیقی ،سمر ؛ یزدانفر ،سیدعباس؛ بهزادفر مصطفی (1399).خوانش فضا بر مبنای نظریات فضا-قدرت فوکو (مطالعه موردی: میدان نقش جهان در عصر صفوی، مجله مطالعات ایرانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دوره 10. شماره. 39 .  ص 43 -54.https://www.noormags.ir/view/fa/keyword/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86
حمیدی، ملیحه. (1376). استخوان‌بندی شهر تهران، سازمان مشاور فنی مهندسی شهر تهران، . جلد اول.ص 300. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1171943
سازمان نوسازی وبهسازی شهرداری اصفهان (1385). گزارش احیای میدان امام علی ،(عتیق) . ص 150.
شفقی، سیروس (1379). اصول شهرسازی اصفهان عصر صفوی، مجله فرهنگی اصفهان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان شماره 15.ص 50-72.http://ensani.ir/fa/article/232778/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C
شفقی، سیروس.(1379) اصول شهرسازی اصفهان عصر صفوی، مجله فرهنگی اصفهان.https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=70386
شکری یزدان‌آباد، شادی؛ حمزه‌نژاد، مهدی؛ حسینی مقدّم، فاطمه. (1398). سنجش ارزش‌های ایرانی-اسلامی و انسانی در ادوار دگردیسی شهر از بافت سنتی به مدرن و شیوۀ حفظ آن در شهرهای آینده، مجلۀ دانش شهرسازی، دانشگاه گیلان. دورۀ سوم، شمارۀ 4،. صص 111-128.http://ensani.ir/fa/article/460425/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%B4-
شهرداری اصفهان(1394) .اطلس کلان شهر اصفهان ، ناشر هم صدا. چاپ اول . ص 368.http://ensani.ir/fa/article/460425/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%B4- http://www.bagh-sj.com/article_88990.html
ففیه، نسرین (1357) .آغاز معماری صنعتی ایران، تهران، موزه هنرهای معاصر تهران، ص160 .https://galleryinfo.ir/Gallery/fa/263
کاظمیان، غلامرضا؛ پرهیزکار، اکبر. (1383). تبیین رابطۀ ساختار حاکمیت و قدرت شهری با سازمان‎یابی فضا، تلاش برای طراحی مدل (نمونۀ منطقۀ کلان‌شهری تهران). دانشگاه تربیت مدرس، .دانشکده علوم انسانی.ص250.
معاونت فنی وعمرانی  شهر داری تهران ،(1388). استخوان‌بندی شهر اصفهان. جلد سوم. 215صفحه.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس (1368). طرح جامع اصفهان ،اداره کل مسکن وشهرسازی اصفهان.
مهندسین مشاور نقش جهان پارس  (1370). طرح تفصیلی اصفهان ، اداره کل مسکن وشهرسازی اصفهان .ص 140.
هدایت، رضاقلیخان (1380 ).روضۀالصفای ناصری، جلد8 .بـا تصـحیح و تحشـیه : جمشـید کیـان فـر، تهران، انتشارات اساطیر.ص 48.http://www.hfrjournal.ir/?_action=export&rf=isc&issue=9902
یمانی ،مجتبی ؛حمزه زمانی (1395).تعیین ارتفاع خط تعادل (ELA) در دره هراز در آخرین دوره یخچال، نشریه کواترنری ایران،­­انجمن­کواترنری ایران،­دوره 2، شماره 2­،صص 305 - 314.https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=292723
Antyufeev, A. V., Ptichnikova, G. A., & Antyufeeva, O. A. (2018, November). City and mega event: transformation of urban structure. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering .Vol. 451, No. 1, p. 012146. IOP Publishing.https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/451/1/012146/meta
Bentley, I. (2004). Urban transformations: Power, people and urban design.  Routledge.pp320.DOIhttps://doi.org/10.4324/9780203006405
Burger, M. J., de Goei, B., van der Laan, L., & Huisman, F. J. M. (2011). Heterogeneous development of metropolitan spatial structure: Evidence from commuting patterns in English and Welsh city-regions, 1981–2001. Cities, 28 (2), pp 160-170.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264275110001599
Kotus, Jacek (2006). Changes in the spatial structure of a large Polish city – The case of Poznan. Cities, 23 (5), pp 364–381.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264275106000199 
Madanipour, A., Knierbein, S., & Degros, A. (Eds.). (2013). Public space and the challenges of urban transformation in Europe. Routledge.pp 216.https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=lcwlAgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq
Moughtin, Cliff; Cuesta, Rafael; Sarris, Christine. and Signoretta, Paola. (2004). ”Urban Design: Method and Techniques“, Second Edition, Architectural Press.pp207.https://my.u1lib.org/book/730037/aef715
Moughtin, Cliff; Cuesta, Rafael; Sarris, Christine. and Signoretta, Paola. (2004). ”Urban Design: Method and Techniques“, Second Edition, Architectural Press.pp 2116.http://rave.ohiolink.edu/etdc/view?acc_num=ucin1085768001
Ng, M. K., & Xu, J. (2014). Second metamorphosis? Urban restructuring and planning responses in Guangzhou and Shenzhen in the twenty-first century. In Maturing megacities .pp. 29-60. Springer, Dordrecht.https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-007-6674-
Stone, C. N. (1980). Systemic power in community decision making: A restatement of stratification theory. American Political Science Review, 74(4), pp 978-990.https://www.cambridge.org/core/journals/american-political-science-review/article/systemic-power-in-community-
Weber, M. (1998). From Max Weber: Essays in Sociology. Translated by H. H. Gerth, C.pp504 .http://m.ham-let.com/cgi-bin/open.php?article=from-max-weber-essays-in-sociology-pdf&code=c4320e6c8f70d31dac0f81f8eca3f4f2
Zhao, X., Wang, Y., Wait, E., Mankowski, W., Bjornsson, C. S., Cohen, A. R., ... & Temple, S. (2021). 3D image analysis of the complete ventricular-subventricular zone stem cell niche reveals significant vasculature changes and progenitor deficits in males versus females with aging. Stem cell reports, 16(4), pp836-850.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213671121001429
 
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 11، شماره 41
دی 1400
صفحه 307-338

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 24 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار