آینده‌نگاری کارکرد شهرهای کوچک در سیستم شهری ناحیۀ مرکزی استان فارس تا افق 1410

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی منطقه‌ای، گروه شهرسازی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 استادیار،گروه شهرسازی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 استاد، گروه شهرسازی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

کارکرد شهرهای کوچک و تحولات آن تابع عوامل مختلفی است که بایستی در برنامه‌ریزی شهرهای کوچک مدنظر قرار گیرد و این خود لزوم و اهمیت آینده‌نگاری کارکرد شهرهای کوچک در نظام سکونتگاهی را نشان می‌دهد. هدف اصلی این پژوهش، آینده‌نگاری کارکرد شهرهای کوچک در شبکۀ شهری ناحیۀ مرکزی استان فارس در افق 1410 است. این پژوهش ضمن شناسایی عوامل کلیدی مؤثر در کارکرد شهرهای کوچک موجود در سیستم شهری ناحیۀ مرکزی استان فارس، سناریو‌های محتمل و ممکن را در افق 10 سال آیندۀ این محدوده ترسیم و روند کلی را آینده‌نگاری می‌کند. این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش جمع‌آوری داده ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی، از نظر روش تحقیق تحلیلی و همچنین از نظر زمانی آینده‌نگر است. با توجه به ماهیت پژوهش از روش‌های تحلیل ساختاری و سناریونگاری در دو نرم‌افزار میک‌مک و سناریو ویزارد بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد 15 عامل کلیدی در کارکرد شهرهای کوچک موجود در محدودۀ مورد مطالعه تأثیرگذار است. این ۱۵ عامل براساس تحلیل سناریونگاری به 45 آیندۀ محتمل می‌‌انجامند. پس از تحلیل وضعیت‌های احتمالی 12 سناریو با بالاترین سازگاری استخراج شد که در بین آن‌ها وضعیت آیندۀ کارکرد شهرهای کوچک در سیستم شهری ناحیۀ مرکزی استان فارس در اکثر سناریو‌ها بیشتر ادامه‌دهندۀ شرایط فعلی با روندی مطلوب است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Foresighting the Function of Small Towns in the Urban System of Central Area of Fars Province up to 2031

نویسندگان [English]

  • Maryan Tahsiri 1
  • Hassan Izady 2
  • Ali Soltani 3
1 Master of Regional Planning, Department of Urban Planning and Design, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Urban Planning and Design, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
3 Professor, Department of Urban Planning and Design, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

The function of small towns and their development depend on various factors that should be considered in their planning. This shows the necessity and importance of futurism in the function of small towns in the settlement system. The main purpose of this research is to foresight the functions of small towns in the urban system of  Fars central area up to 2031. This study tries to identify the key factors affecting the functioning of small towns in the urban system of the Fars central area and to draw possible scenarios for the next 10 years, predicting the overall trend. This research is practical in purpose, a combination of documentary and survey methods in terms of data collection, analytical in terms of method, and futuristic in terms of time. According to the nature of the research, structural analysis and scenario analysis methods were used in MICMAC and Scenario Wizard software. The results showed that 15 key factors affect the functioning of small towns in the study area. These 15 factors lead to 45 possible futures based on scenario analysis. After analyzing the possible situations, 12 scenarios with the highest compatibility were extracted, among which the future status of small towns in the urban system of the Fars central area in most scenarios will continue the current situation with a favorable trend.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Functions
  • Urban System
  • Small Towns
  • Foresighting
  • Fars Central Area

مراجع

ابراهیم‌زاده، عیسی؛ موسوی، میرنجف. (1395). اصول و مبانی آمایش سرزمین، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
بهشتی، محمدباقر؛ زالی، نادر. (1390). شناسایی عوامل کلیدی توسعۀ منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایۀ سناریو: مطالعۀ موردی استان آذربایجان شرقی، مجلۀ برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دانشگاه تربیت مدرس، دورۀ پانزدهم، شمارۀ 1، صص 41-63. http://ensani.ir/fa/article/244227
رضوانی، علی‌اصغر. (1392). روابط شهر و روستا با تأکید بر ایران، انتشارات پیام نور، چاپ سیزدهم، تهران.
زبردست، اسفندیار. (1383). اندازۀ شهر، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.http://ensani.ir/fa/article/362100
زحمتکش، ابراهیم؛ ابراهیم‌زاده، عیسی؛ زالی، نادر. (1399). بررسی عوامل مؤثر بر فقدان رویکرد آینده‌پژوهی در فرایند نظام برنامه‌ریزی منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: استان‌های ساحلی شمال ایران)، مجلۀ مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دانشگاه مازندران، دورۀ بیست‌وپنجم، شمارۀ 7، صص 155-135.http://shahr.journals.umz.ac.ir/article_3005.html
زالی، نادر؛‌ زمانی‌پور، مسعود. (1395). ارائه و پیاده‌سازی یک مدل جدید برای سناریوسازی در برنامه‌ریزی‌ منطقه‌ای موردشناسی: استان مازندران. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دورۀ ششم، شمارۀ 18، صص 1-24.doi: 10.22111/gaij.2016.2365
شکویی، حسن. (1392). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، چاپ هفدهم، تهران: انتشارات سازمان سمت.
ضرابی، اصغر؛ موسوی، میرنجف. (1386). بررسی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری و توسعۀ منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: استان یزد)، مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه اصفهان، دورۀ بیستم، شمارۀ 2، صص 1-18.https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=103590
طرح آمایش استان فارس (1394). مهندسین مشاور مآب، جلد 6.
غیبی، محمد؛ جاجرمی، کاظم. (1390). بررسی و تحلیل تحولات نظام شهری تهران طی سال‌های 1355 تا 1385. فصلنامۀ نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، دورۀ سوم، شمارۀ 11، صص 27-42.https://www.sid.ir/paper/468321/fa#downloadbottom
فرید، یدالله. (1384). جغرافیا و شهرشناسی، چاپ ششم، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
فنی، زهره. (1393). شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعۀ منطقه‌ای، چاپ دوم، تهران: انتشارات آذرخش.
معصومی، اسحاق. (1391). بررسی جایگاه و کارکرد شهرهای کوچک در توسعۀ منطقه‌ای. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه جغرافیا.https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f45228baa1dc20b3da95dfee1441a1f9
محمدپور جابری، مرتضی؛ ابراهیم‌‌زاده، عیسی؛ رفیعیان، مجتبی؛ ساعد موچشی، رامین. (1395). شناسایی و تحلیل اثرات متقابل عوامل کلیدی و سنجش میزان پایداری منطقه‌ای با رویکرد آینده‌‌نگاری راهبردی، مطالعۀ موردی: استان خراسان شمالی، جغرافیا و پایداری محیطی، دانشگاه رازی، دورۀ ششم، شمارۀ 3، صص 1-17.https://ges.razi.ac.ir/article_628.html
مرکز آمار ایران. (1395). سالنامۀ آماری استان فارس.https://www.amar.org.ir
 
AbouKorin, A. A. (2017). Spatial Analysis of the Urban System in the Nile Valley of Egypt. Ain Shams Engineering Journal, 9(4), 1819-1829. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2090447917300096
Abou-Korin, A. A. (2010). Urban Primacy in Egypt: from Colonisation to Globalisation. Paper Presented at the 8th International Architectural Conference, Assuit University, Egypt. https://www.academia.edu/9891791
Alnsour, J. A. (2016). Managing Urban Growth in the City of Amman, Jordan. Cities, 50, pp. 93-99.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264275115001225
Berry, B. J. (1964). Cities as Systems within Systems of Cities. Papers in Regional Science, 13(1), pp. 147-163.http://michael.blogweb.casa.ucl.ac.uk/files/2011/12/Berry-PPRSA-1964.pdf
Douglass, M. (2018). A Regional Network Strategy for Reciprocal Rural–Urban Linkages: An Agenda for Policy Research with Reference to Indonesia. In the Earthscan Reader in Rural–Urban Linkages, 124-154. Routledge.https://www.researchgate.net/publication/268045603
Güell, J. M. F. (2009). Can Foresight Studies Strengthen Strategic Planning Process at the Urban and Regional Level. in Conference on City Futures, pp. 1-20.https://ams-forschungsnetzwerk.at/downloadpub/engl_100_Fernandez_Gell_Jose_Miguel.pdf
Gavigan, J. P., Scapolo, F., Keenan, M., Miles, I., Farhi, F., Lecoq, D., & Bartolomeo, T. D. (2003). A Practical Guide to Regional Foresight: FOREN. Foresight for Regional Development Network, European Communities.https://www.academia.edu/4126002/Practical_Guide_to_Regional_Foresight
Godet, M., Durance, P., & Gerber, A. (2008). Strategic Foresight la Prospective. Cahiers du LIPSOR, Paris.http://innovbfa.viabloga.com/files/LIPSOR___Strategic_Foresight.pdf
Hanssen, G. S., Johnstad, T., & Klausen, J. E. (2009). Regional Foresight, Modes of Governance and Democracy. European Planning Studies, 17(12), 1733-1750.https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09654310903322272
Lin, G. C. (1993). Small Town Development in Socialist China: a Functional Analysis. Geoforum, 24(3), 327-338.https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/001671859390025D
Murel, V. (1982). On the Problem of the Internal Organization of Settlement Systems. Soviet Geography Review and Transportation, 23(7), pp. 525-530.https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q=On+the+problem+of+the+internal+organization+of+settlement+systems&btnG
Mahmud, J. (2011). City foresight and development planning case study: Implementation of scenario planning in formulation of the Bulungan development plan. Futures, 43(7), 697-706.https://doi.org/10.1016/j.futures.2011.05.011
Puwen, K. (2008). Role of Small Centers and Development, a Case Study: Indonesia. Cambon University,31(6),79-86.https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q=Puwen%2C+K.%2C+%282008%29%2C+role+of+small+centers+and+development%2C+a+case+study%3A+Indonesia%2C+cambon+university.&btnG=
Ratcliffe, J. & Krawczyk, E. (2011). Imagineering City Futures: The Use of Prospective Through Scenarios in Urban Planning. Futures, 43(7), 642-653.https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0016328711001121
Rondinelli, D. A. (1983). Towns and Small Cities in Developing Countries. Geographical Review, 73(4), 379-395.https://www.jstor.org/stable/214328
String 2030 Strategy Report https://stringnetwork.org/wp-content/uploads/2019/12/STRING-Strategy-2030.pdf
Stojanovic, M., Mitkovic, P., & Mitkovic, M. (2014). The Scenario Method in Urban Planning. Facta Universitatis, Series: Architecture and Civil Engineering, 81-95.http://www.doiserbia.nb.rs/Article.aspx?id=0354-46051401081S#.YuYi_nZBzIU
Silberfein, M. & Kessler, S. (1988). The Role of a Small Town in Rural Development: a Sierra Leone Case Study. Studies in Comparative International Development, 23(1), 85-101.https://link.springer.com/article/10.1007/BF02687000
Simmons, J. W. (1976). Short‐Term Income Growth in The Canadian Urban System. Canadian Geographer/Le Géographe Canadien, 20(4), 1-28. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1541-0064.1976.tb00252.x
Taylor, B., Walton, A., Loechel, B., Measham, T., & Fleming, D. (2017). Strategic foresight for regional Australia: Megatrends, scenarios and implications. Canberra: CSIRO and the Australian Government Department of Infrastructure, Regional Development and Cities, Australia.https://www.rdage.com.au/uploaded/files/client_added/StrategicForesight-WEB-180807.pdf
Wilson, A. & Dearden, J. (2011). Phase Transitions and Path Dependence In Urban Evolution. Journal of Geographical Systems, 13(1), pp. 1-16.https://www.researchgate.net/publication/225118002
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 13، شماره 48
شهریور 1402
صفحه 59-86

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 10 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 16 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار