مدل‌سازی نامانایی فضایی اثرگذاری متغیرهای کلیدی مؤثر بر توزیع فضایی مدارس با استفاده از رگرسیون وزنی جغرافیایی (نمونۀ موردی: شهراردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

چکیده

امروزه عدم توجه به پراکنش صحیح مراکز آموزشی در شهرها، مشکلات عدیده­ای را برای شهروندان و دانش­آموزان به­وجود آورده است. به­همین دلیل، شناسایی الگوی توزیع فضایی مدارس و عوامل کلیدی مؤثر برآن، اهمیت زیادی دارد. این پژوهش از لحاظ روش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و هدف آن تبیین تأثیر نامانایی متغیرهای کلیدی مؤثر، بر توزیع مدارس در محلات شهر اردبیل می‌باشد. برای رسیدن به این هدف، از تحلیل رگرسیون حداقل مربعات معمولی و رگرسیون وزنی جغرافیایی در نرم­افزار     « ArcGIS» استفاده شده است. رابطة بین توزیع فضایی مدارس و توزیع فضایی جمعیت در شهر اردبیل، با رگرسیون حداقل مربعات معمولی انجام شده و با توجه به نتایج، متغیرهای کلیدی مؤثر در توزیع فضایی مدارس شناسایی شده‌اند. ضریب تأثیر هر کدام از متغیرهای کلیدی در توزیع مدارس، با هر دو نوع رگرسیون محاسبه شده و نقشه‌های به­دست­آمده از ضرایب مذکور، با توابع تحلیلی«GIS» مورد تجزیه­و­تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج به­دست­آمده از پژوهش نشان می‌دهد که توزیع مدارس در شهر اردبیل از توزیع جمعیت پیروی نکرده بلکه عوامل فرهنگی، مذهبی و ورزشی دارای اثرات بیشتری در این توزیع بوده­اند. به­طوری­که متغیر کاربری‌های فرهنگی و مذهبی در نواحی قدیم­ساخت و سکونتگاههای غیر رسمی آن مانند سلمان­آباد، میراشرف و کریم­آباد، بیشترین تأثیر و در نواحی و شهرک‌های جدیدالاحداث، کمترین تأثیر را بر توزیع فضایی مدارس داشته­است. توزیع فضایی مدارس براساس متغیر ورزشی نیز نشان می‌دهد که محلات بعثت، ابوطالب و شهرک سبلان فاز 2 بیشترین تأثیرپذیری را داشته­اند. همچنین بیشترین عدم تناسب بین تراکم جمعیت و توزیع مدارس، در محلات مرکزی شهر دیده می‌شود که عمدتا در قلمرو جغرافیایی منطقة یک شهرداری قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Spatial Heterogeneity Modeling of the Effect of key Variables Affecting the Spatial Distribution of Schools Using Geographic Weighted Regression (Case Study: Ardabil City)

نویسنده [English]

  • Mohammd Taqi Masoumi
Assistant Professor, Department of Geography, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Today, not paying attention to the correct distribution of educational centers in cities has created many problems for citizens and students. For this reason, it is very important to identify the spatial distribution pattern of schools and the key factors affecting it. The research is correlation type and its purpose is to explain the significant impact of key variables affecting the distribution of schools in the neighborhoods of Ardabil city. OLS regression analysis and GWR have been used in ArcGIS software. The relationship between the spatial distribution of schools and the spatial distribution of the population in Ardabil city was carried out with OLS regression and according to the results, the key variables affecting the spatial distribution of schools were identified. The effect coefficient of each of the key variables was calculated with both types of regression and the maps obtained from the coefficients were analyzed with GIS analytical functions. The result shows that the distribution of schools in Ardabil city did not follow the population distribution, but cultural, religious and sports factors had more effects on this distribution. Thus, the variable of cultural and religious uses has had the greatest impact on the spatial distribution of schools in the old construction areas and its informal settlements, and the least in the newly built areas and towns. Also, the biggest disproportion between the population density and the distribution of schools is seen in the central areas of the city, which are mainly located in the geographical territory of a municipality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • heterogeneity
  • spatial distribution
  • schools
  • weighted regression
  • Ardabil

مراجع

پرویزیان، علیرضا؛ امان‌پور، سعید؛ احمدی، هاجر؛ حاجی‌پور، نازنین. (1397). آسیب‌شناسی پراکنش فضایی مدارس ابتدائی با استفاده از«GIS» (مطالعة موردی: منطقة3 اهواز)، فصلنامة علمی پژوهش‌های بوم­شناسی شهری، دورة 9، شمارة 18، صص 56-41. https://doi.org/10.30473/grup.2018.4454
پورمحمدی، محمدرضا؛ قربانی، رسول؛ تقی­پور، علی­اکبر. (1397). بررسی تطبیقی رهیافت‌های رگرسیون وزنی جغرافیایی و حداقل مربعات معمولی در برآورد مدل‌های مکان، نشریة علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، دورة 22، شمارة 63، صص 76-52.   https://journals.tabrizu.ac.ir/article_7504.html?lang=en
پورمحمدی، محمدرضا. (1390). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سمت، چاپ هفتم، تهران.
پناهی، علی؛ عباس‌پور، فرناز؛ عابدینی، پریا. (1397). بررسی و ساماندهی مکان­گزینی مراکز آموزشی ابتدایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) (مطالعة موردی: منطقة 4 شهرداری تبریز)، مجلة آمایش جغرافیایی فضا، دورة 8، شمارة 27، صص 34-21. 65966html https://gps.gu.ac.ir/article_
رهنما، محمدرحیم؛ اسدی، امیر؛ رضوی، محمدمحسن. (1392). تحلیل فضایی قیمت مسکن با استفاده از رگرسیون وزنی جغرافیایی (مطالعة موردی: شهر مشهد)،  فصلنامة علمی پژوهش‌های بوم­شناسی شهری، دورة4، شمارة 7، صص 73 -84.https://grup.journals.pnu.ac.ir/article_1122.html?lang=fa     
سلیمی‌سبحان، محمدرضا؛ منصوری، کامران. (1399). تحلیلی بر توزیع فضایی مراکز آموزشی و ساماندهی مناسب آن (مطالعة موردی: شهر پیرانشهر)، مهندسی جغرافیایی سرزمین، دورة4، شمارة 2، صص 459-445.https://www.jget.ir/article_117866.html
شمشیری، سجاد؛ شهبازی، حبیب؛ تقی‌پور جاوی، شهاب­الدین. (1396). تحلیل ارتباطات بین متغیّرهای فضایی در دشت خان‌میرزا: مقایسة کارایی الگوی رگرسیون وزنی جغرافیایی و الگوی حداقل مربعات معمول،  نشریة جغرافیا و توسعه، دورة 15، شمارة 48، صص 115-95. Doi: 10.22111/GDIJ.2017.3350
علیرضایی، معصومه؛ کریم‌زاده، حسین؛ زارعی، علی.(1400). تحلیل فضایی مدارس متوسطة ناحیة یک کلانشهر تبریز با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره و  «GIS»،  فصلنامة علمی و پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دورة13، شمارة 4، صص 53-27 .   https://geography.garmsar.iau.ir/article_687785.html   
غضنفرپور، حسین؛ کریمی، صادق؛ خبازی، مصطفی؛ پورخسروانی، محسن. (1400). تحلیل وضعیت فضاهای آموزشی مدارس ناحیة 2 کرمان، کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، دورة 9، شمارة 1، صص 86-56. https://grd.yazd.ac.ir/article_2227.html
فصیحی، حبیب­اله. (1398). تحلیل توزیع فضایی و دسترسی به مدارس در منطقة ۲۰ شهرداری تهران، نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دورة 19، شمارة 55، صص ۲64-۲49.  10.29252/jgs.19.55.249
قریشی خوراسگانی، مریم­سادات؛ نظرزادة زارع، محسن؛ بهرامی، بهنوش. (1400). بررسی وضعیت عدالت آموزشی در مدارس دولتی شهر تهران، فصلنامة مدیریت مدرسه، دورة 9، شمارة 1، صص 288-262.  https://sid.ir/paper/957320/fa
کسرایی، اسرافیل. (1385). نظریة­همگرایی، وابستگی فضایی و رشد منطقه­ای،­مجلة­تحقیقات­اقتصادی، دورة 41، شمارة 6، صص 64–27.https://jte.ut.ac.ir/article_18163.html?lang=fa                                                                              
مبارکی، امید؛ اسمعیل‌پور، مرضیه؛ محمدی، مریم. (1400). تحلیل الگوی پراکنش فضایی مراکز آموزشی(مقطع دبیرستان) وساماندهی آن(مطالعة موردی:شهر سنندج)، مجلة فضای جغرافیایی، دورة 21، شمارة 74، صص 178-155.URL: http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-۱-۳۵۸۰-fa.html
مؤمنی، مهدی؛ اذانی، مهری؛ قلندری، راضیه. (1394). تحلیلی بر پراکنش مراکز آموزشی (دبیرستان‌ها) در شهر اقلید،  فصلنامة جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه­ای)، دورة 5، شمارة 18، صص 107-87.. https://www.jgeoqeshm.ir/article_65096.html
یزدانی، محمدحسین؛ پاشازاده، اصغر؛ زادولی، فاطمه. (1397). شناسایی مؤلفه­های تأثیرگذار بر فقر شهری(نمونة موردی: اردبیل)، معاونت پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی.
Brundson, C., Fotheringham, A. S., & Charlton, M. E. (1996). Geographically Weighted Regression: A Method for Exploring Spatial Nonstationarity. Geographical Analysis. 28 (4),281-298. https://doi.org/10.1111/j.1538-4632.1996.tb00936.x
Ewendu, S. A., & Olubor, R. O. (2020). Spatial Distribution of Public Secondary Schools in Ikeduru Local Government Area, Imo State, Nigeria. Benin Journal of Educational Studies, 26(1&2), 65-81. https://beninjes.com/index.php/bjes/article/view/44
Hussein, A. M., & Mohameed, A. J. (2020). Spatial Analysis of School Using Geographic Information System (GIS) Case Study AL-JIHAD Scoter. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology. 17(5), 1713-1729.‏https://archives.palarch.nl/index.php/jae/article/view/8776
Montgomery, D. C., Peck, E. A., & Vining, G. G. (2001). Introduction to Linear Regression Analysis ) 3). John Wiley & Sons.
Okan, E. (2012). Application of Geographic Information System (GIS) in Education, Journal of Technical Science and Technologies,1(2), 53-58. https://doi.org/10.31578/.v1i2.46
Saad, Q. (2023). Spatial distribution of public elementary schools: a case study of Najran, Saudi Arabia, Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 22 (2), 705-725.https://doi.org/10.1080/13467581.2022.2049277
Sebahi, R. K. (2022). Analysis of the characteristics of the spatial distribution of secondary education schools in the city of Dujail using GIS, Journal of STEPS for Humanities and Social Sciences. 1 ( 3). 10-20. https://doi.org/10.55384/2790-4237.1095
Sumari, N ., Tanveer, H., Shao, Zh., & Kira, Ernest. (2019). Geospatial Distribution and Accessibility of Primary and Secondary Schools: A case of Abbottabad City, Pakistan. Proceedings of the ICA. 2. 1-11.Doi: 10.5194/ica-proc-2-125-2019
Zhang, Z., Luan, W., Tian, C., Su, M., &  Li, Z. (2021). Spatial Distribution Equilibrium and Relationship between Construction Land Expansion and Basic Education Schools in Shanghai Based on POI Data. Land. 10 (1059). 2-17.https://doi.org/10.3390/land10101059
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 14، شماره 52
مهر 1403
صفحه 195-216

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 27 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 03 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار