نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• دکتر علیرضا سلیمانی ¹
• حسن آهار ²
• حدیثه قیصری ²

¹ دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

² کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات قزوین

چکیده

با توجه به ناگزیر بودن رشد شتابان شهرنشینی که براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته، در دهۀ آینده نیز به روال خود ادامه خواهد داد و نیز جریانهای ناشی از آن که به جابجایی، استقرار و تمرکز جمعیت در کلان شهرها منجر می‌شود؛ هدف این نوشتار تأثیرات گسترش افقی شهر بر سرمایه‌های اجتماعی شهروندان می‌باشد. در حقیقت می‌توان گفت که بین شکل و نوع گسترش شهر و مؤلفه‌های اجتماعی رابطه وجود دارد. به منظور گردآوری اطلاعات در زمینۀ رابطۀ بین شکل و فرم شهر و تأثیر آن بر سرمایۀ اجتماعی شهروندان، از هر دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده‌است. از روش کتابخانه‌ای و اسنادی برای بخش برابری اجتماعی یا میزان دسترسی شهروندان محلات مختلف شهر به انواع خدمات و فضاهای ورزشی، فرهنگی، آموزشی، تجاری، پارک و فضاهای سبز و بهداشتی – درمانی مورد استفاده قرار گرفت. به عبارتی برای محاسبۀ میزان دسترسی شهروندان به خدمات و تسهیلات مختلف، از آمارهای مزبور به سرانه‌های مختلف در طرح جامع شهر مراغه کمک گرفته شد و سایر اطلاعات مورد نیاز از روش پرسشنامه‌ای بدست آمد. سرمایه‌های اجتمای دارای پنج مؤلفه (امنیت اجتماعی و محیطی، عضویت، مشارکت، تعامل اجتماعی، اعتماد) می‌باشد. بعد از تقسیم‌بندی مؤلفه‌ها، سؤالات پرسشنامه براساس آن‌ها طراحی شده‌است. تعداد نمونه‌ها با توجه به اینکه شهر مراغه در سرشماری سال 1390، 162356 نفر بوده، بر اساس فرمول کوکران 320 نمونه برآورد شده‌است. پرسشنامه‌ها به صورت تصادفی در سطح محلات به منظور گردآوری نظرات مردم توزیع شده‌اند و سپس اطلاعات خام به دست آمده وارد نرم افزار spss شده‌است. متغیرهای مربوط به گسترش شهر مانند: تراکم، دسترسی، فاصله و ... به عنوان متغیرهای مستقل و متغیرهای مربوط به سرمایه‌های اجتماعی به عنوان متغیرهای وابسته در نظر گرفته شده‌است. در نهایت به منظور ارزیابی و تحلیل سرمایه‌های اجتماعی و میزان ارتباط آن‌ها با مؤلفه‌های گسترش افقی در شهر مراغه با استفاده از تحلیل‌های پیشرفته آماری مانند: ضریب همبستگی، رگرسیون چند متغیره و تحلیل عاملی بهره گرفته شده‌است. نتایج نشان می دهد که شاخص‌های تراکم با ضریب معناداری 0.026 و با مقدار بتای 0.699 بیشترین تأثیر را بر مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی داشته‌است. شاخص‌های فاصله از مرکز شهر، نرخ فضای باز، نرخ رشد خانوار، میانگین مدت سکونت و بعد خانوار به ترتیب بر میزان سرمایه‌های اجتماعی تأثیرگذار بوده‌اند. در نهایت بایستی خاطر نشان کرد که در مقولۀ توسعۀ شهری تنها نباید به مسائل کالبدی پرداخت؛ بلکه بایستی تأثیرات اجتماعی نیز ارزیابی شوند و سیاست‌های مختلفی را برای افزایش سرمایۀ اجتماعی تدوین نمود.

کلیدواژه‌ها

• گسترش افقی
• سرمایۀ اجتماعی
• مشارکت
• امنیت
• تعامل
• عضویت
• مراغه

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Effects of Horizontal Extension of the City on Social Capitals, Case Study: Maraghe City

نویسندگان [English]

• Dr. Ali Reza. Soleimani ¹
• Hasan. Ahar ²
• Hadiseh. Gheisari ²

چکیده [English]

According to inevitable urban growth based on predictions made, this process will continue in the next decade and its resulting  movements, will lead to the settlement and  concentration of population in major cities. The purpose of this paper is to study t the effects of horizontal extension  of the city on the  social capital of citizens. In fact, it can be said that there is a relationship between  the shape and form of urban extension  and social factors.
In order to collect information, library and field methods were used. Library and  documentary methods were used for social equity part and the degree of citizens' of  different districts  to different types of services and sport , cultural, educational commercial ,park, green and sanitary spaces and health services.In other words. to measure the citizens' access to various services and facilities , the statistics of per capita  in comprehensive project of  Maraghe has been used. Other required information was used by the questionnaire method. social capital has five components including  (social security and the environment - Register - Partnerships - social interaction - trust) .The questionnaire was designed based on the components of social capital. Number of  samples with a population of 162,356 of Maraghe city based on statistical census of year 2001, according to Cochran formula, was 320 samples. Questionnaires were randomly distributed at the community level in order to gather people's opinions, and then the raw data obtained by SPSS software. Related variables such as urban extension, density, access, distance, and etc. as independent variables and variables related to social capital as dependent variables are considered. In order to evaluate and analyze social capital and the extent of its relationship with the extension of Maraghe using advanced statistical analysis such as correlation coefficient, multiple regression and factor analysis were used. The results show significant indicators of density by a factor of 0.026 and 0.699 beta has had the greatest impact on the components of social capital. Indexes of the  distance from the city center, open space, the growth rate of household, the average duration of residence and family size, have an impact on the level of social capital respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• sprawl - social capital - Partnership - Security - dealing – Register- Maragheh