تحلیل الگوی گسترش کالبدی و فضایی با استفاده از مدل هلدرن مورد شناسی: شهر گناباد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد

2 کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

شهرها طی حیات خود بر اثر عوامل مختلف تغییر شکل و گسترش می‌یابند؛ ‌اما شهر خوب شهریست که کالبد شهر، نیازهای ساکنان را با توجه به تغییرات زمان تأمین کند. گسترش بی‌رویه اراضی شهری از مهمترین مسائل و معـضلات بـرای مـدیران و   برنامـه‌ریـزان شهرها در سطوح گوناگون است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و شناخت عوامل مؤثر در پیدایش و شکل‌گیری ساختار فضایی و کالبدی شهر گناباد است‌. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و از مدل کمّی (هلدرن) ابزارGIS ، استفاده از شاخص‌های کالبدی، اقتصادی و جمعیتی در تبیین هدف فوق استفاده شده است. نتایج اولیۀ تحقیق نشان می‌دهد که الگوی رشد شهر از شرق به غرب شکل گرفته است. تحولات جمعیت شهر گناباد در دوره‌های مختلف هر‌چند تحت تأثیر عوامل مختلف دچار افزایش و یا کاهش بوده، با وجود این نرخ رشد جمعیت این شهر در حال حاضر از میانگین نرخ رشد جمعیت شهری استان و کشور بیشتر بوده و نمایانگر وجود زمینه‌های رشد جمعیت در این شهر است. همچنین بر اساس محاسبات مدل هلدرن، حدود 49 درصد رشد شهر گناباد بر اثر رشد بی‌قواره و اسپرال شهر و حدود 51 درصد مابقی توسعۀ شهر ناشی از رشد جمعیت شهر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis The Pattern of Physical and Spatial Development by Holdern Model Case Staudy: Gonabad City

نویسندگان [English]

  • dr. bakhtiyar ezat panah 1
  • mohammad ali khaliji 2
1
2
چکیده [English]

The cities, during their life will change and develop due to different factors, but a good city is a city which its physic provides the requirements of its residents with respect to the time changes. Uncontrolled expansion and development  of urban areas is the major issues and challenges for urban planners and managers at various levels. The objective of the  present study is to examine the factors influencing on  the emergence and formation of the spatial and physical Structure of  Ghonabad city.  The research method is descriptive – analytical one. And the quantitative model (Holdern), GIS tools,  using indicators of physical, economic and demographic explanation have been used for the above purpose. Preliminary results show that the growth pattern of the city is formed from East to West. Ghonabad population changes in different periods, although several factors have influenced on the increase or decrease, Nevertheless, the city's population growth rate was higher than the average growth rate of urbanpopulation of the province  and the country and is the  indicative of areas of population growth in the city.  Also according to calculations model  of Holdern,  49%  of Ghonabad growth has been due to the uncontrolled  and sprawl growth of the city and the remaining 51 % of the city's population growth is due to the growth of the urban population.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatial structure
  • hierarchical
  • Physical development
  • Holdern model
  • Gonabad
ابراهیم‌زاده آسیمن، حسین؛ ابراهیم‌زاده، عیسی؛ حبیبی، محمد‌علی (1389). تحلیلی بر عوامل گسترش فیزیکی و رشد اسپرال شهر طبس پس از زلزله با استفاده از مدل آنتروپی هلدرن. جغرافیا و توسعه. شمارۀ 19. صص 46-25.
احمدیان، محمدعلی؛ جهانی، مهدی (1381). بررسی علل افزایش جمعیت شهری در مقیاس ناحیه‌ای (با تأکید بر استان خراسان). فصلنامۀ جمعیت. شمارۀ 42. صص 61-51.
پوراحمد، احمد؛ خلیجی، محمد‌علی (1393). قابلیت‌سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعۀ موردی شهر بناب). برنامه‌ریزی فضایی. شمارۀ 2. صص 16-1.
تقوایی، مسعود؛ سرایی، محمد‌حسین (1385). گسترش افقی شهر و ظرفیت‌های موجود زمین (مورد: شهر یزد). پژوهش‌های جغرافیایی. شمارۀ 55. صص 152-133.
حکمت‌نیا، حسن؛ موسوی، میرنجف (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای. انتشارات علم نوین، یزد.
سرور، رحیم؛ خلیجی، محمد‌علی (1392). بررسی و تحلیل جایگاه شهر قشم در توسعۀ اقتصاد منطقه‌ای. اقتصاد و مدیریت شهری. شمارۀ 5، صص 67-53.
شیخ‌الاسلامی، علیرضا؛ خلیجی، محمد‌علی (1392). ارزیابی قابلیت‌های اجتماعی – فرهنگی در محله‌های شهر تهران (نمونه موردی: محله‌های منطقۀ 20 با استفاده از روش الکترا). فصلنامۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس. شمارۀ 17. صص 89-75.
شیعه، اسماعیل؛ انام‌پور، محمد (1390). پیاده‌سازی الگوریتم‌‌های فازی مبتنی بر GIS در الگوهای نوین برنامه‌ریزی برای تهیه برنامۀ گسترش کالبدی مناسب شهرهای میانۀ جمعیتی ایران (نمونۀ موردی: شهر خرمدره). مطالعات شهری. شمارۀ 1. صص 127-109.
کرم، امیر؛ حجه‌فروش‌نیا، شیلا؛ حکیمی، حمید‌رضا (1389). مدل‌سازی فضایی گسترش شهری با استفاده از روش رگرسیون لاجستیک گسترش فضایی شهرکرد. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیا. شمارۀ 17. صص 64-41.
مدنی‌پور، علی (1379). طراحی فضای شهری. ترجمۀ فرهاد مرتضایی. انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. تهران.
مرکز آمار ایران (‌1335- 1390). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن. ‌تهران.
مهندسان مشاور پژوهش معماری و شهرسازی (1386). طرح تفصیلی شهر گناباد مشهد سازمان راه و شهرسازی استان خراسان رضوی. مشهد.
میر‌کتولی، جعفر؛ مهدیان بهنمیری، معصومه؛ محمدی، سحر (1390). مطالعه و بررسی روند و گسترش کالبدی- فضایی شهر بابلسر با استفاده از مدل‌های آنتروپی شانون و هلدرن. چشم‌انداز جغرافیایی. سال 6. شمارۀ 16. صص 133-115.
ولایتی، سعدالله؛ طالشی، مصطفی؛ شریفی‌مقدم‌ریابی، مرضیه (1388). علل کاهش آبدهی قنات‌های دشت گناباد و پیامدهای اجتماعی – اقتصادی آن. جغرافیا. سال 7. شمارۀ 20 و 21. صص 66-47.
هجرتی محمدحسن (1379). جغرافیا و توسعۀ روستایی (بررسی موردی منطقه گناباد) مرکز فرهنگی‌ آبا، تهران.
 
Garcia-Palomares (2010). urban sprawl and travel to work:  the case metropolitan area of Madrid, Journal of Transport Geography 18,197-213.
Hall, Peter (1992). urban and regional planning, Routledge.
Jianquan Cheng and Ian Masser (2003). Urban growth pattern modeling: a case study of Wuhan city, PR China, Journal of Landscape and Urban Planning, Volume 62, Issue 4.
Madanipour, Ali (2005). why do we build New Town? Expression of British and Iran. International conference on New Town, Ministry of Housin and Urban Development.
Naghibi. F and Anampour. M and Shirmohammadi.H (2008). Physical Spatial Development: A GIS Analysis with Emphasis on Environmental Impacts-case study Nalos city, Iran, Iran. J. Environ. Health. Sci. Eng., Vol. 5, No. 1, pp. 43-50.
Raey, M. El-, Fouda Y. and Gal, P. (2004). GIS for Environmental Assessment of the Impacts of Urban Encroachment on Rosetta Region, Egypt, Environmental Monitoring and Assessment, Volume 60, Number 2 , pp. 217-233.
Rafiee. Reza, Abdolrassoul Salman Mahi nyb, Nematolah Khorasanic, Ali Asghar Dar vishsefatc and Afshin Danekarc (2009). simulating urban growth in Mashad City, Iran through the SLEUTH model UGM, journal of Cities, volume 26, issu1, and pp. 19-26.
Rodrigue, J.P, Claude Comtois, Brian Slack. (2009). The Geography of Transport Systems, Routledge.