ارزیابی توان زیست‌محیطی دهستان تازیان به‌منظور مدیریت اکوتوریسم با استفاده از GIS و AHP

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس

2 دانش آموختۀ دورۀ کارشناسی ارشد رشتۀ مدیریت محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بندرعباس

چکیده

ارزیابی توان زیست‌محیطی، سنجش موجودی و توان بالقوۀ سرزمین با معیارهای مشخص و از پیش طرح‌ریزی شده است. در طی سال‌های اخیر، گردشگری روستایی به‌عنوان یکی از مهمترین صنایع برخوردار از پتانسیل‌های لازم برای کمک به جوامع محلی در‌ راستای توسعۀ فعالیت‌های اقتصادی، مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این تحقیق، ارزیابی توان زیست‌محیطی دهستان تازیان به‌منظور مدیریت اکوتوریسم در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی با فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی و انتخاب مناسب‌ترین مکان‌های توسعۀ اکوتوریسم و تدوین معیارهای تأثیر‌گذار است. بدین ترتیب، 9 معیار به‌عنوان معیار اصلی و 24 زیر‌معیار انتخاب شد. با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی و با کمک گرفتن از نرم‌افزار 11Expert Choice، معیارهای انتخاب شدۀ وزن‌دهی، اولویت‌بندی و از ‌نرم‌افزار ArcGIS 10 برای نقشه‌سازی، تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های نمایشی اطلاعات و تلفیق لایه‌ها استفاده شد. بر‌اساس نتایج حاصل شده، معیار زیرساخت‌های گردشگری بیشترین اهمیت و معیار ویژگی‌های اجتماعی کمترین اهمیت را داشت. همچنین 74 درصد از کل مساحت دهستان تازیان دارای درجۀ توان ضعیف، 13 درصد آن دارای توان متوسط، 9 درصد دارای توان خوب و 4 درصد دارای توان بالا برای مدیریت اکوتوریسم است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Environmental Capability of Taziyan District for the Porpose of Ecotourism Management by Using GIS and AHP

نویسندگان [English]

  • Dr. Mohsen Dehghani 1
  • Farhad Khejandi 2
چکیده [English]

evaluation of ecological power, inventory assessment and potential power of the land are pre -planned with determined criteria. In recent years,  rural tourism are taken into consideration as one of the most important industries, which has needful potential to help local communities to develop the economic activities. This study aimed to assess the ecological power of Tazian district in order to manage the ecotourism in geographical information system by analytic hierarchy process and selection of the most appropriate locations for ecotourism development and formulation of effective criteria.Therefore 9 criteria have been selected as the main criteria and 24 criteria as sub-criteria from different sources. this study, through using the AHP method as well as Choice Expert 11 software, the selected criteria were weighted and prioritized. In this research the Arc GIS 10 software was used for mapping and analyzing the Data display information and or layer Combining. Based on the results, the criterion of tourism infrastructure is the most important and social criterion is the least important one. Also as the results show 74% of Tazian district it has weak power degree, 13% has a middle power degree, 9% of the village has a good power degree and 4% has a high power degree for ecotourism management.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Capability Evaluation
  • Ecotourism management
  • AHP
  • GIS
  • Taziyan district

مراجع

احمدی‌ثانی، ناصر (1390). بررسی امکان فعالیت‌های اکوتوریسمی از نظر اکولوژیک در جنگل‌های زاگرس شمالی با کاربرد تصمیم‌گیری‌های چند‌معیاره، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور. مجلۀ آمایش سرزمین. سال سوم. شمارۀ چهارم. صص 64-45.
ادارۀ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان (1389). سیمای پوشش گیاهی روستایی استان هرمزگان.
ادارۀ کل هواشناسی استان هرمزگان (1390). داده‌های هواشناسی ایستگاه‌های هواشناسی استان هرمزگان.
اردکانی، طاهره (1386). تهیه و تدوین گردشگری پایدار در خلیج چابهار بر‌اساس معیارهای زیست‌محیطی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد محیط زیست. دانشکدۀ منابع طبیعی دانشگاه تهران.
اﺻﻐﺮ‌ﭘﻮر، ﻣﺤﻤﺪ‌ﺟﻮاد (1388). تصمیم‌گیری‌های چند‌معیاره. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ هفتم.
پرهیزکار، اکبر؛ عطا غفاری گیلانده (۱۳۸۵). سامانۀ اطلاعات جغرافیایی­و تحلیل تصمیم چند‌معیاری.­تهران: انتشارات سمت.
ﺟﻮزی، ﺳﻴﺪ‌ﻋﻠﻲ؛ ﻣﺮادی‌ﻣﺠﺪ، ﻧﺴﺮﻳﻦ (1388). ارزیا‌بی توان اکولوژیکی منطقۀ بولحسن دزفول به‌منظور استقرار کاربری گردشگری به روش تصمیم‌گیری چند‌معیاره. مجله محیط زیست و توسعه. انجمن ارزیابی محیط زیست ایران. سال 2. شمارۀ 3. صص 14-7.
دانه‌کار، افشین (1385). تدوین ضوابط طراحی و توسعۀ فعالیت‌های گردشگری طبیعی. مطالعات سند ملی گردشگری. تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
دهقانی، محسن (1386). مطالعۀ برنامۀ پایش و تکمیل ایستگاه‌های نمونه‌برداری رودخانه‌های مهم استان. اداره کل محیط زیست استان هرمزگان.
دیبایی، پرویز (1371). شناخت جهانگردی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
رضوانی، علی‌اصغر (1390). جغرافیا و صنعت توریسم. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
رضوانی، محمد‌رضا (1388). توسعۀ گردشگری روستایی با رویکرد­گردشگری­پایدار. تهران: انتشارات­دانشگاه­تهران.­چاپ­اول.
رنجبر، محسن (1388). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت اکوتوریسم. تهران: نشر آییژ. چاپ اول.
سالنامۀ آماری استان هرمزگان (1390). استانداری استان هرمزگان، معاونت برنامه ریزی واشتغال، دفتر آمار وGIS ،صص 786 - 541.
سپه‌وند، لیلا (1391). ارزیابی پتانسیل‌های اکوتوریسم روستایی با استفاده از GIS (مطالعۀ موردی: روستای ایستگاه بیشه). اولین همایش حفاظت و برنامه‌ریزی محیط زیست. همدان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان. 124-115.
شریفی، صلاح (1391). توان‌های محیطی شهرستان مریوان. سنندج: آراس، چاپ اول.
شوماخر، ارنست. اف (1389). کوچک زیباست،  اقتصاد با ابعاد انسانی،­ترجمه:­علی رامین، تهران: انتشارات­سروش،­چاپ چهارم.
فرهنگ جغرافیای آبادی‌های استان هرمزگان (1389). تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. چاپ دوم. شهرستان بندرعباس.
فیروزی، محمدعلی، گودرزی مجید، زارعی، رضا، اکبری، عبدالمطلب(1392). ارزیابی توان اکولوژیک منطقه نمونه گردشگری سد شهید عباسپور با تاکید بر توسعه پایدار گردشگری، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی). دانشگاه خوارزمی. دوره 13 شماره 28. صص 176- 153.
قادری، اسماعیل (1383). نقش گردشگری روستایی در توسعۀ روستایی. رسالۀ دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه تربیت‌مدرس تهران.
قدسی‌پور، حسن (1391). فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی(AHP) . تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر.
قدیریان، طاهر (1389). حفاظت از گونه‌های جانوری نادر، حمایت شده و در معرض خطر تهدید شهرستان بندرعباس. بندرعباس: اداره کل محیط زیست استان هرمزگان.
مخدوم، مجید (1393). شالودۀ آمایش سرزمین. تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران. چاپ پانزدهم.
مراد‌زاده، فردین؛ بابایی‌کفاکی، ساسان؛ متاجی، اسداله (1390). ارزیابی توان اکولوژیک توسعۀ جنگل با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعۀ موردی: منطقۀ داد‌آباد در استان لرستان). مجلۀ تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران. سال دوم. شمارۀ چهارم. صص 23-11.
مهدوی، فرهاد (1390). تعیین پتانسیل و توان اکولوژیک شهرستان رودان به‌منظور کاربری اکوتوریسم. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مدیریت برنامه‌ریزی محیط زیست. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر عباس.
نیک‌مردان، علی (1386). معرفی نرم‌افزار Expert Choice. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیر‌کبیر.
 
Briedenhann, J. & Wickens, E., (2004). Tourism routes as a tool for the Economicdevelopment of rural areas-vibrant hope or imposible dream?. Tourism Management 25: 71–79.
Changa, K.F., Chiangb C.M., Chouc, P.C., (2007) Adapting aspects of GB Tool200 searchingfor suitability in Taiwan, Building and Environment 42, 310-316.
Cimren, E. Catay, E. Budak E., (2007) Development of a machine tool selection system using AHP. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology 35(3-4):363-76.
IUCN-WTO, (1992). Guidelines: Development of National Parks and protected Area for torism Iucn Gland،Switzerland.
Kang, S. Kim, J., & Nicholls, S. (2014). National Tourism Policy and Spatial Patterns of Domestic Tourism in South Korea, Journal of travel research 53: 791-804.
Malczewski, J., (1999). GIS and Multicriteria Decision Analysis. New York; John Wiley & Sons.
Marwa Abdel-Fadeel, (2013). Opportunities and challenges of using GIS in sustainable tourism development: the case of Egypt, Conference: Conference of Egypt-Thailand Relations: Lessons in Business and Social & Cultural Development, , February 3, 2013, Volume: 6th.
Mende, A. and Astorga, A., (2003). Incorporating geology and geomorphology in Landmanagement decision developing countries, Geomorphology 87: 68- 89.
 
Monavari, S. M. and Feraidoni, A., (2008). Kakarza regional talent identification for evaluation of ecological tourism with the help of GIS, the fourth national conference of environmental strategies and improve them, pp: 27- 31.
Ndenecho N. E., (2009). Ecological Planning and Ecotourism Development in Kimbi Game Reserve, Cameroon, J Hum Ecol, 27(2): 105-113.
Phua, M. H., & Minowa, M., (2005). A GIS-based multi-criteria decision making approach to forest conservation planning at a landscape scale: a case study in the Kinabalu Area, Sabah, Malaysia, Landscape and urban planning 71: 207–222.
Qiao, L., (2008). A model for suitability evaluation of tourism development for the suburban mining wasteland and its empirical research. Ecological Economy, 4:338-34.
Ryngnga, P. K., (2008). Ecotourism prioritization: a geographic information system approach, South asian journal of tourism and heritage, Vol. 1, No. 1.
Saaty, T. L., (1980). The Analytical Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation New York: McGraw Hill, 287 pp.
Saaty, T.L., (2008) Decision making with the analytic hierarchy process, International journal of services sciences, Vol. 1, No. 1, 83.
Stamboulis, Y. & Skayannis, P. (2003)Innovation Strategies and technology for Experience-based tourism Pantoleon.Tourism management,.24. (35-43).
Yang, J., & Lee, H., (1997). An AHP decision model for facility location selection, Facilities, Volume 15, Number 9/10, 241–254 p.
Yinga, X., Guang-Minga, Z., Gui-Qiua, C., Lina, L., Ke-Linc, W., & Dao-You, H., (2007). Combining AHP with GIS in synthetic evaluation of eco-environment quality, Ecological modeling, 29: 97–109.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 اسفند 1395
  • تاریخ پذیرش: 08 اسفند 1395

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار