برنامه‌ریزی استراتژیک بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسودة شهری موردشناسی: محله‌های قیام و کوثر منطقة 12 شهرداری تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد و عضو هیأت علمی گروه مدیریت و برنامه‌ریزی شهری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

2 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

چکیده

بافت‌های فرسودة شهری و به طبع آن محله‌های فرسوده، پدیده‌ای چندوجهی و میان‌بخشی بوده و دارای ابعاد قوی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، اجرایی و فنی هستند. این محله‌ها از یکسو دارای ریشه‌های سکونتی بوده و واجد ارزش‌های غنی معماری و شهرسازی می‌باشند و درعین‌حال به‌دلیل عدم‌تطابق با زندگی امروزة شهری، با آنها فاصله گرفته و دارای مشکلات گستردة زیرساختی و روبنایی هستند. شهروندان این بافت‌ها جزء محروم‌ترین مردم بوده و در راستای تحقق و توسعة عدالت اجتماعی، ازجمله مستحق‌ترین مردم هستند؛ بنابراین، ارزیابی و تحلیل استراتژیک این بافت‌ها درجهتِ رسیدن به شهر و محله‌ای سالم، از ضروریات محسوب می‌شود. با در‌نظر گرفتن ماهیّت وجودی بافت‌های فرسوده، این پژوهش از نوع کاربردی و روش تحقیق آن توصیفی-تحلیلی و پیمایشی است. برای شناسایی نقاط قوّت، ضعف، فرصت و عوامل تهدید‎‌کنندة بافت‌های فرسودة محله‌های قیام و کوثر، از تکنیکSWOTاستفاده ‌شده است. همچنین برای ارزیابی و تحلیل عوامل داخلی و خارجی از تحلیل راهبردی و تلفیقی، از ماتریس چهارخانه‌ای و نُه‌خانه‌ای استفاده شد. نتایج به‌دست آمده با توجه به جمع نمرات عوامل داخلی و خارجی نشان می‌دهد که بهترین استراتژی برای بهبود بافت فرسودة محله‌های قیام و کوثر، استراتژی رقابتی از نوع استراتژی کاهش، برداشت، واگذاری یا انحلال است؛ اما ازآنجاکه بافت فرسوده و شهر دارای پیچیدگی سیستمی زیادی هستند، از تلفیقی از استراتژی‌های محافظه‌کارانه (نگهداری- حمایت دورنی)، استراتژی رقابتی (نگهداری- حمایت بیرونی)، استراتژی کاهش، برداشت، واگذاری یا انحلال، استراتژی‌های رشد و توسعه و استراتژی‌های حفظ، نگهداری و ثبات استفاده شد و در‌نهایت 9 استراتژی با اولویت استراتژی SOبرای بهبود بافت فرسودة محله‌های قیام و کوثر تدوین شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategic Planning of Improvement and Renewal of Urban Old Textures Case Study: Qiam and Kowsar Neighborhood, District No. 12 Tehran

نویسندگان [English]

  • Dr. Hosein Kalantari Khalil Abad 1
  • Dr. Ahmad Pourahmad 2
  • Seyed Rafi Mousavi 3
  • Mahdi Shiripour 3
1
2
3
چکیده [English]

Urban old textures and consequently old neighborhoods has been multifaceted and cross-sectoral phenomenon and has strong social, cultural, economical, physical, administrative and technical dimensions. On one hand, these neighborhoods have residential roots and are rich in architectural and urban values. On the other hand due to failure to comply with today's urban life, it has distanced from them and faced with extensive infrastructure and superstructure problems.The citizens of these sites are among the most deprived people and in order to realize the social justice and development, they are among the worthiest people. Thus, in order to reach a safe city and neighborhood, strategic evaluation and analysis of these textures are essential. Considering the nature of the old textures, this research is of applied type and its research method is descriptive-analytic and survey one. To identify the strengths, weaknesses, opportunities and threats of Qiam and Kowsar areas, SWOT technique has been employed. Also, to evaluate and analyze internal and external factors of strategic analysis, four-cells and nine-cells matrix have been used.The results, according to the scores of internal and external factors suggest that the best strategy for improving the texture of Kowsar and Qiam’s old textures is the competitive strategy of reduce, withdraw, transfer or closure strategy. But since the old textures and the city have a great complexity system, a combination of a conservative strategy (maintenance-internal support), competitive strategy (maintenance-external support), strategies to reduce, withdraw, transfer or closure, strategies for development and maintenance and stability have been used and finally 9 strategies, among which SO strategy has the top priority to improve the old textures of Kosar and Qiam were developed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Strategic Planning
  • Improvement
  • Renewal
  • Urban Decayed Area
  • SWOT Technique
  • Qiam and Kowsar Neighborhood
اساسنامه شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، 1383.
امینی، الهام (1388)، تجزیة بافت شهری و تحلیل عوامل فرسودگی آن در ایران از دیدگاه شهرسازی. اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسودة شهری، مشهد مقدس، 20 و 21 آذر ماه.
توسلی، محمود (1379). اصطلاح‌شناسی نوسازی و بهسازی شهری، نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، دوره1،شماره،2صص84-88.
حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه. (1381). مرمت شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل (1386). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری.تهران، نشر انتخاب، چاپ اول.
حناچی، سیمین (1376). ضرورت باز‌زنده‌سازی بافت‌های قدیمی شهرهای ایران. مجموعه مقالات همایش تخصصی بافت‌های شهری. وزارت مسکن و شهرسازی. مشهد.
درویش، هانیه (1389). گزارش توصیفی محلة کوثر. ادارة مطالعات اجتماعی و فرهنگی منطقة 12.
دفتر خدمات الکترونیک شهر، کد 1204
دفتر خدمات نوسازی قیام و کوثر، 1393
سخایی، سپیده؛ مهندسان مشاور شاران (1385). راهنمای مداخله در بافت‌های فرسوده. ناظر: شرکت­ایده‌پردازان­فن و­هنر.
فلامکی، محمد‌منصور (1387). دانشنامة مدیریت شهری و روستایی. مدخل: بهسازی شهری.
کلانتری‌خلیل‌آباد، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ موسوی، سید‌رفیع. (1393). چالش‌های نهادی در بازآفرینی پایدار شهری. نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران.  شمارة 48-47. صص 121-112.
منزوی، مهشید؛ سلیمانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ چاووشی، اسماعیل. ( 1389). آسیب پذیری بافت های فرسوده بخش مرکزی شهر تهران در برابر زلزله (منطقه 12)، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شماره 73.
موسوی، سید‌رفیع (1394). تحلیل ظرفیت‌های نهادی مؤثر بر بازآفرینی بافت‌های فرسودة شهری. رسالة دکتری در حال تدوین. به راهنمایی کلانتری‌خلیل‌آباد، حسین؛ پوراحمد، احمد. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
موسوی، سید‌رفیع؛ شیری‌پور، مهدی؛ رفیع، ابوالفضل (1393). باز‌توسعة بافت‌های هدف نوسازی و بهسازی ناحیة یک منطقة 18 شهر تهران در چارچوب رویکرد توسعة میان‌افزا. اولین کنگرة بین‌المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس دانشکدة هنر و معماری.
مؤسسه پژوهشی مهندسی راهبرد دانش‌پویا (1391). تدوین برنامة راهبردی 5 سالة شهرداری ساوه. جلد نهایی. بخش سوم تحلیل راهبردی شهر و شهرداری ساوه.
 مؤمنی، مهدی؛ بیک‌محمدی، حسن؛ مهدی‌زاده، زهره (1389). تحلیلی بر طرح‌های احیاء و نوسازی بافت‌های فرسوده (نمونة موردی: محلة جویباره اصفهان) مجلة مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. سال دوم. شمارة هفتم.
مهندسان مشاور بوم‌سازگان پایدار (1384). طرح جامع تهران. گزارش‌های نهایی مطالعات فرادست، چشم‌انداز جمعیت و کار و فعالیت در تهران. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
نسترن، مهین، هوشمند‌فر، سپیده (1389). برنامه‌ریزی استراتژیک درجهتِ ساماندهی قسمتی از بافت فرسودة شهر ارومیه. فصلنامة­جغرافیا­و­مطالعات­محیطی. سال­اول.­شمارة­سوم.
 
Dyson, R. G. (2004). Strategic Development And SWOT Analysis At The University Of Warwick. European Journal Of Operational Research.
Kajanus, M. (2001). Strategy And Innovation Model For The Entrepre – Neurial Forest Owner. Academic Dissertation In Forest Planning, University Of Joensuu Press.
Kulshrestha, S.K. (2006). Dictionary of Urban and Regional Planning.
McDonald, M. H. B. (1993). The Marketing Planner.Butter  Worth Heinemann, Pp.143 -155, Elsevier.
Wheelen, T. L., & Hunger, J. D. (1995). Strategic Management And Business Policy (5th Ed.). Reading, MA : Addison – Wesley.