ارزیابی کیفیت زندگی شهری بافت حاشیه‌نشین مورد شناسی: محلۀ حصار همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

حاشیه‌نشینی همواره به‌صورت معضلی مطرح شده است که باید از آن رها شد و برای رهایی از این مشکل راهکارهای فراوانی تدارک دیده شده است. در این جهت، بررسی ذهنیت و نگاه ساکنان این مناطق به کیفیت زندگی خودشان، راهی مؤثر برای شناخت مسائل و برنامه‌ریزی برای حل مشکلات این مناطق است. همدان هم مانند بسیاری از شهر‌ها، در حال طی مسیر شهرنشینی است. یکی از محله‌های شهر همدان با اسکان غیررسمی، محله یا منطقۀ حصار است. در این تحقیق به بررسی کیفیت زندگی ساکنان این محله با رویکرد ذهنی پرداخته‌ایم. نوع تحقیق کاربردی-‌ توسعه‌ای و روش بررسی آن توصیفی– تحلیلی است و شیوۀ گردآوری، اطلاعات و داده‌های کتابخانه‌ای و میدانی است؛ همچنین، با استفاده از روش پیمایشی، از طریق پرسش‌نامه (‌بر‌اساس طیف لیکرت‌) اقدام به گردآوری اطلاعات در مورد کیفیت زندگی از دیدگاه مردم شده است. نتایج حاکی از آن است که کیفیت زندگی در حصار از سطح متوسط نسبتاً پایین‌تر است و اینکه بین تمامی مؤلفه‌های تأثیر‌گذار بر کیفیت زندگی در سکونتگاه، مؤلفۀ اقتصادی، تأثیرگذارترین مؤلفه است که در مراحل مختلف برنامه‌ریزیِ ارتقاء کیفیت زندگی در سکونتگاه حصار، باید مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of urban quality of life in marginal areas Case study: Hesar valley of Hamedan

نویسندگان [English]

  • Dr. Keramatollah Ziari 1
  • Hossein Rafiee Mehr 2
چکیده [English]

Marginalization has always been considered as a misery which must be omitted, therefore to get rid of this, many solutions have been provided. In this respect, subjective assessment of residents of slum areas in terms of their quality of life,  is a useful and effective solution for  both recognition of the problems and planning to solve them in these areas. Hamedan town  as the same as the other cities is following the urbanization. One of the informal settlement  areas of Hamedan city is Hesar district. In this research, we have subjectively assessed the rate of quality of life of the residents of this area. Type of the study is applicable and developmental and in context of the assessing method, it is descriptive-analytic. The collection of the data has been accomplished according to both documental and field study methods. In addition, the data of the QOL based on the resident’s opinions has been collected by using survey method through establishing the questionnaire tool (based on Likert spectrum). The obtained results indicated that QOL in Hesar area is lower than average. Additionally, the economic variable is the most effective factor among the other variables of the QOL which should be considered in various steps of QOL planning in Hesar settlement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • quality of life
  • Indicators of the urban quality of life
  • Subjective approach
  • Marginalization
  • Hesar district

مراجع

اسمیت، دیوید، ام (1387). کیفیت زندگی: رفاه انسانی و عدالت اجتماعی. ترجمه حسین حاتمی نژاد.
باری، نورمن (1380). رفاه اجتماعی. ترجمۀ سید‌اکبر میرحسینی و سید‌مرتضی نوربخش. تهران: انتشارات سمت. چاپ اول.
باسخا، مهدی؛ عاقلی‌کهنه‌شهری، لطفعلی؛ مسائلی، ارشک (1389). رتبه‌‌بندی شاخص کیفیت زندگی در استان‌های کشور. فصلنامة علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی. دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران. سال نهم. شمارۀ 37. صص 112-95.
جاجرمی، کاظم؛ کلته، ابراهیم (1385). سنجش وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان (مطالعۀ موردی گنبد قابوس). مجله جغرافیا و توسعه. پاییز و زمستان 1385 , دوره 4 , شماره پیاپی 8 ; از صفحه 5 تا صفحه 18.
 حبیب‌پور، کرم؛ صفری، رضا (1390). راهنمای جامع کاربرد  spss  در تحقیقات پیمایشی. تهران: لویه. چاپ چهارم.
ربّانی‌خوارسگانی، علی؛ کیان‌پور، مسعود (1386). مدل پیشنهادی برای کیفیت زندگی (مطالعۀ موردی: شهر اصفهان). مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه خوارزمی) :  دوره  15 , شماره  58-59 (ویژه نامه علوم اجتماعی 4) ; از صفحه 67 تا صفحه 108 .
شرکت عمران و بهسازی وزارت مسکن و شهرسازی (1383). احیاء بافت‌های فرسوده، سازمان مسکن و شهرسازی استان همدان.
کوکبی، افشین؛ پورجعفر، محمدرضا؛ تقوایی، علی‌اکبر (1384). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری: تعاریف و شاخص‌ها. جستارهای­شهرسازی. شمارۀ 12. (بهار) ، صص 6-13.
 مرکز آمار ایران (1385)، سرشماری عمومی نفوس ومسکن.
مزلو، آبراهام. اچ (1372). انگیزش و شخصیت. ترجمه احمد رضوانی. مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
مشاور تدبیر شهر (1385). طرح توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی شهر همدان. سازمان مسکن و شهرسازی استان همدان.
نقدی، اسدالله (1382). درآمدی بر جامعه‌شناسی شهری. انسان و شهر. همدان: فن‌آوران.
نورمحمدزاده، حسین (1383). نگاهی سیستماتیک به مسائل شهر صفّه. دانشگاه شهید بهشتی، سال شمارۀ 39. صص 21-5.
 
(biderman,a.d,(1974),social indicator.in Robert L.clewett&jerry C.olson).
ADB) 2001( Urban Indicators for Managing Cities: Cities Data Book. Eds., M.S. Westfall and V. A. de Villa. Manila: ADB.
Auh,Seongyeon(2005), An investigation of the relationships between quality of life and residential environments among rural families.A dissertation submitted to the graduate faculty in partial of the requirements of degree of Doctor of philosophy.
Cummins, R. A. (1996), The Domains of Life Satisfaction: An Attempt to Order Chaos, Social Indicators Research.
Diener, E., & Lucas, R. (2004). Explaining differences in societal levels of happiness: Relative standards, need fulfillment, culture, and evaluation theory. Journal of Happiness Studies: An Interdisciplinary Periodical onSubjective Well-Being, 1, 41-78.
 Lee, Y.-J., 2008, Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, 43(7).
McCrea, R., Shyy, T., Stimson, R. (2006).What is the Strength of the Link Between Objective and Subjective Indicators of Urban Quality of Life?. Applied Research in Quality of Life, 1: 79–96
Mercer Human Resource Consulting (2006) Quality of Living Survey 2006.
Rawls, Jhon (1985) . Justice as Fairness : Polotical not metaphysical,philosophy and public Affaris , Volume 14, issu 3 (summer 1985) 223-251
Royuela V, Surinach J. (2004), Constituents of quality of life and urban size, SocialIndicators Research 74 (3): 549-572.
Schmit, R. (2002), “Considering social capital in quality of life assessment: concept and measurement”. Social Indicators Research. 58, pp 403-428.
Skevington, S. M. and Wright, A. (2001), Changes in the Quality of Life of Patients Receiving Antidepressant Medication in Primary Care, Validation of the WHOQOL-100, British Journal of Psychiatry.
The Economist Intelligence Unit  (EIU).
Ulengin, B. Ulengin, F. Guvenc, U. (2001)."A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul". European Journal of Operational Research, 130: 361-374.
Un-Habitat,(2003), the challenge of slums, global report on human settlement.
Urbanaudit(2004)Urban Audit Perception Survey,www.urbanaudit.org /UAPS%20leaflet.pdf
van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G (2003). Urban environmental quality and human well-being Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study, Landscape and Urban Planning 65 (2003) 5–18, 0169-2046/03/$20.00 © 2003 Elsevier Science B.V. All rights reserved. PII: S0169-2046(02)00232237-72.
فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای
دوره 7، شماره 23
تابستان 1396
صفحه 199-214

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 خرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 29 خرداد 1396

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار