مرگ‌ومیر و تحولات فضایی علل آن در شهرستان‌های ایران در سال‌های 1389‌–‌1385

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار بخش جامعه شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه شیراز

2 استاد گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شیراز

چکیده

یکی از مطالعات مهم در برنامه‌ریزی سلامت کشورها و سنجش الگوی کیفیت زندگی و بهره‌مندی از سیستم خدمات بهداشت و درمان و موفقیت آن‌ها، بررسی الگوی مرگ‌ومیر در پهنة جغرافیایی است. مطالعات انجام‌شده با تأکید بر کلان‌نگری، علل فوت را در سطح کل کشور بررسی کرده و نتایج به‌دست‌آمده نیز با نادیده‌گرفتن عناصر جغرافیایی تشکیل‌دهندة کشور، الگوی واحدی را بیان می‌کند. با توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای در شیوع علل مختلف مرگ‌ومیر، مطالعة حاضر با بهره‌گیری از رویکرد آمار مکانی و تحلیل اکتشاف فضایی داده، به بررسی تفاوت‌های علل مرگ در مقیاس شهرستان‌های کشور پرداخته است. نتایج نشان داد که از ‌مجموعِ متوفیان ثبت‌شده برحسبِ طبقه‌بندی بین‌المللی مرگ‌ومیر (ICD) در سال‌های 1389-1385، بیماری‌های دستگاه گردش خون، سوانح و تصادفات و انواع سرطان‌ها، مهم‌ترین علت مرگ‌ومیر در ایران بوده‌اند. توزیع علل سه‌گانة ذکر‌شده در کشور از توزیع یکسانی برخوردار نبوده و در بعضی از شهرستان‌ها بیش‌از 75 درصد از علل مرگ، ناشی از سه عامل یادشده بوده؛ در‌حالی‌که در این دوره در بعضی از شهرستان‌ها نیز نقش عوامل یادشده کمتر از 20 درصد است و بخش عمده‌ای از مرگ‌ومیر این شهرستان‌ها ناشی از کهولت سن بوده است.بررسی پراکنش فضایی علل عمدة مرگ در مقیاس شهرستان‌ها مشخص کرد، 3 عامل بیماری‌های قلبی، تصادفات و انواع سرطان در سنین غیر از کهولت، عمدتاً در شهرستان‌هایی با نرخ شهرنشینی کمتر‌ از میانگین ملی تمرکز دارد و برخلاف تصوّر که تمرکز جمعیت و نرخ شهرنشینی بالا را عامل اساسی در بروز بیماری‌های فوق می‌دانند، تمرکز ناشی از این علل در شهرستان‌هایی اتفاق می‌افتد که از تراکم پایین جمعیتی و درصد شهرنشینی کمتر‌ از میانگین ملی برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mortality and Spatial Evolution of its Causes in Iran Counties in 2006-2010

نویسندگان [English]

  • Dr.Ali Goli 1
  • Dr. Mehrdad Askariyan 2
چکیده [English]

 
One of the main studies in the health planning of the countries and assessment of the pattern of life quality and enjoyment of the health care services and their success is the Study of mortality causes in the geographical zone. The performed  studies have focused on the causes of mortality throughout the country, with the emphasis on macrothinking and also the obtained  results of the study, by ignoring the constituent geographic elements of the country, provide a single model.Considering the regional differences in the prevalence of different causes of mortality, the present study uses the spatial statistics and spatial data analysis to investigate the differences in the causes of death in the scale of counties of the country. The results showed that the total deaths recorded in terms of International Classification of Death (ICD) in the years 2010-2016, blood circulatory system diseases, accidents and events and various types of cancers were the most important cause of mortality in Iran. The distribution of the three mentioned causes in the country is not the same and in some cities, more than 75% of the causes of death are due to the three factors mentioned, while in some cities, the role of the mentioned factors is less than 20%, and the major part The mortality of these cities was due to aging.The study of the spatial distribution of the major causes of death at the scale of counties revealed that three causes of heart disease, accidents, and cancer types in adulthood, mainly in cities with a lower urbanization rate than the national average, and contrary to the perception that population concentration and high urbanization rates are the  major factor in the occurrence of these diseases.  The concentration of these causes is occurred  in the cities with low population density and urbanization below the national average.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Causes of mortality
  • spatial statistics
  • spatial distribution
  • spatial dependence
  • Moran index

مراجع

امانی. فیروز, کاظم نژاد. انوشیروان, حبیبی رضا, حاجی زاده ابراهیم. (1389). روند تغییرات علل عمدة مرگ‌ومیر در ایران طی سال‌های 1388-1350. مجلة علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، دانشگاه علوم پزشکی گرگان، دورة ۱۲، شمارة 36، صص 90-85.
سازمان ثبت‌احوال کشور. (1390). سالنامة آماری سازمان ثبت‌احوال کشور 1389، دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت‌احوال کشور، تهران.
فرج‌زاده. منوچهر؛ دارند، محمد. (1388). مقایسة روش‌های رگرسیون خطی و شبکة عصبی مصنوعی در پیش‌بینی مرگ‌ومیر به‌عنوان تابعی از دمای هوا (مطالعة موردی: تهران). مجلة پژوهشی حکیم، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، دورة 12، شمارة 3، صص 53-45.
کیوان‌آرا، محمود. (1386). اصول و مبانی جامعه‌شناسی پزشکی. اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
گلی، علی. (1391). بررسی پراکنش فضایی تصادفات درون‌شهری و برون‌شهری کشور (مطالعة موردی: تصادفات 1386). فصلنامه مخاطرات محیط طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 1، شمارة 1، صص 68-53.
نقوی، محسن. (1378). سیمای مرگ در چهار استان کشور. تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
یاوری. پروین؛ ابدی، علیرضا؛ محرابی، یدالله. (1382). اپیدمیولوژی علل مرگ‌ومیر و روند تغییرات آن در سال‌های 1358 تا 1380 در ایران. مجلة پژوهشی حکیم، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سال ششم، شمارة سوم، صص 14-7.
 
Andresen, M A. (2009). Testing for similarity in area-based spatial patterns: A nonparametric Monte Carlo approach. Applied Geography 29 (3): 333-345.
Anselin, L. Getis, A. (2010). Spatial Statistical Analysis and Geographic Information Systems; Perspectives on Spatial Data Analysis, Springer Berlin Heidelberg: 35-47.
Anselin, L. Hudak, S. (1992). Spatial econometrics in practice: A review of software options. Regional Science and Urban Economics 22 (3): 509-536.
Berke, Olaf. (2004). Exploratory disease mapping: kriging the spatial risk function from regional count data, International Journal of Health Geographics 2004, Vol 3:18.
Borden, K. Susan, A. Cutter, L. (2008). Spatial patterns of natural hazards mortality in the United States, International, Journal of Health Geographics, Vol 7:64.
Fischer, M. Jeifeng Wang. M. (2011). Spatial Data Analysis: Models, Methods and techniques, Springer Press: ISBN: 978-3-642-21719-7.
Fotheringham, A.S. Wegener, M. (2000). Spatial models and GIS: new potential and new models. London; Philadelphia, PA, Taylor & Francis.
Goli, A. Kermany, FS. Askarian, M. (2014) Spatial prevalence of intellectual disability and related socio‑demographic factors in Iran, using GWR: Case study (2006). Int J Prev Med; Vol 5:313-24.
Goli, Ali. (2012). spatial distribution of mental retardation in Iran, 32nd International Geographical Congress, Cologne, Germany.
Goovaerts, Pierre. (2005). Geostatistical analysis of disease data: estimation of cancer mortality risk from empirical frequencies using Poisson kriging, International Journal of Health Geographics, Vol 4:31.
Griffith, D.A. Chun, Y. O'Kelly, M.E. Berry, B.J.L. Haining, R.P. and Kwan, M.P. (2013), "Geographical Analysis: Its First 40 Years." Geographical Analysis, Vol 45: 1–27. 
Griffith, Daniel.A. (2011). Non-standard spatial statistics and spatial econometrics. from http://public.eblib.com/EBLPublic/PublicView.do?ptiID=666769
James, WL. Cossman, RE. Cossman, JS. Campbell, C. Blanchard, T. (2004) A brief visual primer for the mapping of mortality trend data, International Journal of Health Geographics 2004,Vol 3: 7.
Lloyd, C.D. (2007). Local models for spatial analysis. Boca Raton, CRC/Taylor & Francis.
Ord, J.K. Getis, A. (2001). Testing for Local Spatial Autocorrelation in the Presence of Global Autocorrelation. Journal of Regional Science 41 (3): 411-432.
Padilla, CM. Deguen, S. Lalloue, B. Blanchard, O. Beaugard, C. Troude, F. Navier, D.Z. Vieira, V.M. (2013). Cluster analysis of social and environment inequalities of infant mortality. A spatial study in small areas revealed by local disease mapping in France, Science of The Total Environment, Vol 454–455: 433–441.
Pfeiffer, DU. Robinson, TP. Stevenson, M. Stevens, KB. Rogers, DJ. Clements, AC. (2008) Spatial analysis in epidemiology. New York (NY): Oxford University Press.
Ripley, B. D. (1981). Spatial statistics. New York, Wiley.
Rumisha, S.F. Smith, T. Abdulla, S. Masanja, H. Vounatsou, P. (2013). Assessing seasonal variations and age patterns in mortality during the first year of life in Tanzania, Acta Tropica, Vol 126: 28–36.
 
Vinnakota, S. Lam, N.S. (2006). Socioeconomic inequality of cancer mortality in the United States: a spatial data mining approach. International Journal of Health Geographics, Vol 5 : 5-9
World Health Organization. (2010). International statistical classification of diseases and related health problems. - 10th revision, World Health Organization.
World Health Organization. (2011). World health statistics 2011, World Health Organization, ISBN 978 92 4 156419 9, available on: www.who.int.
Yamada, I; J. C. Thill. (2007). Local Indicators of Network-constrained Clusters in Spatial Point Patterns, Geographical Analysis, 39 (3):  268-292.
فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای
دوره 7، شماره 24
پاییز 1396
صفحه 145-162

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 مهر 1396
  • تاریخ پذیرش: 02 مهر 1396

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار