تعیین ظرفیتِ تحمل و ردپای اکولوژیکی در مقصدهای طبیعت‌گردی (مورد شناسی: دریاچة زریوار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار گروه مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبایی

3 کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

توسعة روزافزون گردشگری و افزایش تعداد گردشگران در طی دهه‌های گذشته، پیامدهای جبران‌ناپذیری را برای مقصدهای گردشگری به‌دنبال داشته است. در این میان، مقصدهای طبیعت‌گردی به‌دلیلِ ماهیت شکننده و توجه زیاد گردشگران، بیش از جاذبه‌های دیگر آسیب دیده‌اند. این موضوع توجه مدیران و مسئولان را به مدیریت بازدید‌کنندگان و کاهش اثرات ناشی از این بازدید‌ها جلب کرده است. در سال‌های اخیر‌، تکنیک‌های مختلفی در‌جهتِ مدیریت اثرات بازدید‌کنندگان ارائه شده که یکی از این ابزارها «ظرفیتِ تحمل» ‌است. تاکنون به‌منظورِ تعیین ظرفیتِ تحمل جاذبه‌های گردشگری، روش‌های مختلفی ارائه شده است. یکی از این روش‌ها، روش «ردپای اکولوژیکی» است. این روش میزان استفاده از منابع و همچنین تولید مواد زائد را برحسبِ پهنه‌های زمین و آب موردِ‌نیاز نشان می‌دهد و در‌حالِ‌حاضر به‌صورتِ گسترده، به‌منظورِ سنجش پایداری حوزه‌های مختلف، موردِ استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق با استفاده از مدل ردپای اکولوژیکی، ظرفیتِ تحمل اکولوژیکیِ «دریاچة زریوار» محاسبه شده است. در این روش ابتدا ردپای اکولوژیکی فعالیت‌های مصرفی گردشگران در پنچ گروه محاسبه و ردپای اکولولوژیکی هر‌یک از فعالیت‌های مصرفی در انواع مختلف زمین تعیین شده است. در مرحلة بعد، ظرفیتِ زیستی محاسبه‌شده با ردپای اکولوژیکی مقایسه شد‌ و در‌نهایت با تعیین سطح ایمنی اکولوژیکیِ دریاچة زریوار، ظرفیتِ تحمل دریاچه در سطوح مختلف ایمنی مشخص شد. بر‌اساس محاسبات انجام‌شده، سرانة ردپای اکولوژیکی بازدید‌کنندگان دریاچة زریوار در سال 1393 که تعداد ‌آن‌ها مطابق با برآوردهای انجام‌گرفته حدود 860000 نفر ‌است، 0.0148321 هکتار جهانی و سرانة ظرفیتِ زیستی نیز 0.0170915 هکتار جهانی ‌است. هر‌چند که ظرفیتِ زیستی دریاچه از ردپای گردشگران بیشتر است؛ اما به این ‌دلیل که شاخص ایمنی اکولوژیکی دریاچه حدود 0.86 ‌است، دریاچه در سطحِ ایمنیِ 3 و وضعیت ضعیف قرار دارد. محاسبات نشان می‌دهد چناچه تعداد بازدید‌کنندگان بین 500000 تا 800000 نفر باشد، وضعیت دریاچه مناسب و در سطح ایمنی 2 قرار خواهد گرفت و چناچه تعداد بازدید‌کنندگان کمتر از 500000 نفر باشد، وضعیت دریاچه خوب و در سطح ایمنی 1 قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determine the Carrying Capacity and Ecological Footprint in the Destinations of Nature Walking (Case Study: Zarivar Lake)

نویسندگان [English]

  • Dr. mahmoud Ziyaei 1
  • Dr. esmaeil ghaderi 2
  • sasan ahmadi 3
1
2
3
چکیده [English]

Development of tourism and increasing the number of tourists in recent years have had irreparable consequences for tourism destinations. The natural based destinations because of the brittle nature and also because of the great interest of tourists were affected more than other attractions. This issue has led managers and officials to manage visitors and reduce the impact of these visits. In recent years, several techniques have been proposed in order to manage the effects of visitor. One of these tools is the carrying capacity. So far a number of ways to determine the carrying capacity of tourist attractions offered, one of these methods, is the ecological footprint. Therefore, in this study, by using of ecological footprint model, ecological carrying capacity of the Zarivar lake has been calculated. In this model, firstly , the ecological footprint of consuming activities of tourists were calculated in five groups. And the ecological footprint of each consuming activity has been determined in a variety of lands. at the next step, the calculated biological capacity was compared and ultimately, with the ecological footprint, and ultimately by determining the ecological safety level of Zarivar lake, carrying capacity was determined at different levels of safety. According to the made calculations, the per capita of ecological footprint of tourists of the lake in 2014 that their number was estimated to be about 860000 people, be 0.0148321 gha, and per capita biological capacity also is 0.0170915 gha. Although the biological capacity is more than of biological capacity of the lake, since the safety index of ecological footprint is 0.86, so the Lake has the safety level of 3 and a poor state. Calculations show that If the tourists number to be between the 500,000 and 800,000 persons, the lake state is in good condition and will be at Level 2, If the number of tourists is less than 500,000 people, the lake will be fine at level 1.

کلیدواژه‌ها [English]

  • carrying capacity
  • ecological footprint
  • nature based destination
  • Zarivar lake

مراجع

ترابیان، پونه. (1387). سنجش سطح قابل قبول اثرات اجتماعی منفی دیدارکنندگان بر جوامع محلی در ایران (مطالعة موردی سکونتگاه‌های روستای پریشان). پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
تلفر،دیوید.جی و شارپلی، ریچارد(1387).«برنامه ریزی توسعه ی گردشگری در کشورهای در حال توسعه».ترجمه حمید ضرغام بروجنی. انتشارات مهکامه.چاپ اول.
جمعه‌پور، محمود؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ شهانواز، سارا(1391). بررسی وضعیت توسعة پایدار شهرستان رشت با استفاده از روش جای پای اکولوژیک. فصلنامة پژوهش‌های جغرافیای انسانی،دانشگاه تهران، شمارة 85‌، صص 191-‌208.
 حسین زاده دلیر، کریم و ساسان پور فرزانه(1385). «روش جاپای اکولوژیکال(بوم شناختی) در پایداری کلانشهرها با نگرشی بر کلانشهر تهران». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،پژوهشکده امیر کبیر، سال بیست و یکم، شماره سه(پیاپی82)،پاییز،ص 101-83.
طبیبیان، منوچهر؛ ستوده، احد؛ شایسته، کامران؛ چیلپانلو، رضا. (1386). جستاری بر مفاهیم و روش‌های برآورد کمّی ظرفیت برد و ارائة یک نمونة کاربردی بر پایة تجربة برنامه‌ریزی راهبردی توسعة گردشگری درة عباس‌آباد گنج‌نامة همدان. نشریة هنرهای زیبا،دانشگاه تهران،شماره12،ص 53-29.
 
Clark,R.,& Stankey,G.(1979). The recreation opportunity spectrum:A framework for planning, management, and research. USDA Forest service PNW-GTR-98
Driver,B., Brown,P.,Stankey,G., & Gregoire , T . (1987)The ROS planning system: Evolution, basic concepts, and research needed. Leisure Sciences,9,201-212.
Fleishman, L; Feitelson, E; Salomon, I. (2007). Behavioral adaptations to crowding disturbance: Evidence from nature reserves in israel. Leisure Science, 29, 37-52.
Hall, C.M; McArthur, S. (1998). Integrated Heritage Management, London: The stationery office.
Hall, C.M; Page, S.J. (eds). (2002). Tourism in South and South- East Asia: Cases and Issues, Oxford: Butterworth Heinemann.
Han-Shen Chen, Chia-Yon Chen, Chiung-Tze Chang, Tsuifang Hsieh. (2014). The construction and application of a carrying capacity evaluation model in a national park Stochastic Environmental Research and Risk Assessment August 2014, Volume 28, Issue 6, pp 1333–1341.
Luck, Matthew A. , G. Darrel Jenerette, Jianguo Wu, and Nancy B. Grimm. (2001). The Urban Funnel Model and the Spatially Heterogeneous Ecological Footprint, Ecosystems, ۴: -782-796
Mandis, Robert Consultans. (1996). National Estate Nsw Wilderness Revview. Sydney: National Esatate Grants Program, Department of Planning.
Manning, R; Wang, B; Valliere, W; Lawson, S; Newman, P. (2002). Research to estimate and manage carrying capacity of a tourist attraction: a study of alcatraz island. Journal of Sustainable tourism, 10 (5), 388-404.
Martin,B.S; Uysal,.M. (1990). Examination of the relationship between caraying capacity and the tourism lifestyles: Management and policy implications. Journal of Enviromental Management,31.
Marzetti, S; Mosetti, R. (2005,November). Social carrying capacity of mass tourist sites: Theoritical and practical issues about its measurement. Retrived from social science Research Network Electronic Paper Collection.
McArthur, S. (2000). Beyond carraying capacity: Introducing a model to monitor and manage visitor activity in forests. In x.Font and J. Tribe(eds)Froest tourism and Recreation: case studies in Enviromental Management, Wallingford: CAB International.pp259- 78.
McCOOL,S.F., & Lime, D.W.( 2001). Tourism carrying capacity: Tempting fantasy or useful reality? Journal of Sustainabile Tourism, 95, 127- 199.
Pigram, J. J; Jenkins, J. M. (1999). Outdoor recration for the tourist resorts of the east coast of the Republic Of Cyprus. Tourism management, 25, 275-283.
Rees, W.E. (2012). Ecological Footprint, Concept of. Chapter in Encyclopedia of Biodiversity (2nd Ed). Simon Levin.
Ress, W.E; Wackernagel, M. (1996). Ecological Footprint and Appropriated Carrying Capacity: Measuring the Natural Capital Requirements of the human Economy. 30-56
Stankey, G. H; Manning, R.E. (1960). Carrying capacity of recreation setting. The president,s commission on Americans outdoors: A Literatur review. (pp. 47- 57). Washington, D,C.U.S., Government Printing Office.
Stankey,G.,Cole,D.,Lucas,R., Peterson,M.& Frissell,S.,(1985). The limits of acceeptable change(LAC) system for wilderness planning( USDA Forest service General Technical Report INT-176).
Tseng, Y.P., Kyle,G. T., Shafer, S., Graefe, A. R., Bradle, T. A.,& Schuett, M.A.(2009). Exploring the crowding satisfaction relationship in recreational boating. Enviromental Management, 43, 496- 507.
UNWTO. (2004). Indicator of sustainable development for tourism: Aguidebook. Madrid: UNWTO.
Wackernagel,M.(1997). “Tracking the Ecological Overshoot of the Human Economy,” Proceedings of the National Academy of Sciences, 9 July 1997, pp. 9266–71.
Zurong, D; Jing, L. (2010). Ecological Footprint and Reflections on Green Development of Hangzhou, Energy Procedia, Vol. 5, PP 118–124.
http://www.footprintnetwork.org سایت شبکه ردپای جهانی  
 http://hdr.undp.org سایت گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد     
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 7، شماره 25
دی 1396
صفحه 39-56

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 آذر 1396
  • تاریخ پذیرش: 25 آذر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار