بررسی توزیع خدمات عمومی بر‌اساس عدالت اجتماعی (مورد شناسی: شهر سقز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران

چکیده

توزیع عادلانة خدمات و امکانات شهری، از مهم‌ترین موضوعات در مطالعات شهری به‌شمار ‌می‌آید. ازنظرِ جغرافیایی، عدالت اجتماعی شهر مترادف با توزیع فضایی عادلانة امکانات و منابع، بین مناطق مختلف شهری و دستیابی برابر شهروندان به آنهاست و از اهداف آمایش شهری به‌شمار می‌آید‌. عدم‌توزیع عادلانة این امکانات و منابع، به بحران‌های اجتماعی و مشکلات پیچیدة فضایی خواهد انجامید. هدف اصلی این پژوهش، بررسی چگونگی توزیع خدمات عمومی در شهر سقز با توجه به عدالت اجتماعی است. روش‌شناسی این تحقیق مبتنی‌بر رویکردهای توصیفی-تحلیلی با استفاده از سه مدل ضریب مکانی(L.Q)، ضریب امتیاز استاندارد شده و ویکور (VIKOR) به‌منظورِ رتبه‌بندی توزیع امکانات و خدمات در سطح محله‌های شهر است. برای اطمینان از صحت داده‌های به‌دست آمده، به تلفیق این سه مدل با استفاده از مدل کپ‌لند پرداخته شده است. همچنین به‌منظورِ تهیة جداول و نقشه‌ها، از نرم‌افزار‌های ArcGIS و  Excelاستفاده شده است. نتایج به‌دست آمده از مدل استاندارد نشان می‌دهد که تفاوت بارزی در سطح محله‌ها وجود دارد؛ به‌طوری‌که بیش‌از 50درصد از محله‌ها دارای میانگین استاندارد‌شدة منفی می‌باشند. نتایج به‌دست آمده از مدل  L.Qحاکی از این است که توزیع خدمات بر‌اساس توزیع جمعیت صورت‌نگرفته و نتایج مدل ویکور نشان می‌دهد که محلة یک بیشترین سطح برخورداری از امکانات و خدمات شهری را داراست؛ ازاین‌رو، به‌نظر می‌رسد مسئولان محلی شهر سقز باید با سیاستگذاری‌های اصولی و منطبق‌بر عدالت اجتماعی، شکاف بین محله‌ها را کاهش دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Public Services Distribution Based on Social Justice (Case Study: Saqqez City)

نویسندگان [English]

  • Dr.gholamreza malekshahi 1
  • sahebe vakili 2
1
2
چکیده [English]

Fair distribution of urban services and facilities is one of the important subjects in urban studies. Geographically, social justice of city corresponds with the fair distribution of amenities and resources among the different regions and equal access of all citizens to them which is one of the urban planning objectives. Clearly, unequal distribution leads to social crises and complicated spatial problems. The main objective of the research is to investigate the distribution of urban services in different neighborhoods of Saqqez regarding the social justice. The methodology of the research is based on descriptive - analytical approaches by using three different models of Location Quotient (L.Q), standardized score coefficient and VIKOR to prioritize and rank the distribution of facilities in the neighborhoods of the city. Kapland model was used to integrate three models for further validity of the obtained data.Also thematic maps are presented using Excel and ArcGIS. The results showed a considerable gap among the neighborhoods regarding to the distribution of urban services as more than 50 percent of the neighborhoods have negative standardized mean. According to the L.Q there is not coincident between population and service distribution. Neighborhood 1 had the highest level of urban services. So it seems that local urban authorities should reduce the level of inequity among the neighborhood by devising policies based on the principles of social justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social justice
  • public services
  • sustainable development
  • urban planning
  • ranking
  • Saqqez
احمد توزه، واحد.(1392). بررسی و تحیلی عدالت فضایی در شهر سقز، پایاننامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران.
افروغ، عماد.(1377). فضا و نابرابری اجتماعی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
اکبری، محمود؛ تقوایی، مسعود؛ زنگی آبادی، علی؛ وارثی، حمیدرضا .(1390). نابرابری های درآمدی و رفاه پایدار شهری (مطالعه موردی: شیراز)، دو فصلنامه جغرافیا و توسعه‌ی ناحیه‌ای، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره شانزدهم، صص 108-87.
آقابابایی، محبوبه .(1388). تحلیل فضایی ایستگاهها و خدمات آتش نشانی شهر خمینی شهر، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان.
حاتمی نژاد، حسین؛ فرهودی، رحمت الله؛ محمد پورجابری، مرتضی .(1387). تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری های خدمات شهری (شهر اسفراین)، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، موسسه جغرافیای دانشگاه تهران، شماره 65، صص 85-71.
حاتمی نژاد، حسین؛ منوچهری، ایوب؛ بهارلو، ایمان؛ ابراهیم، پور، احد؛ حاتمی نژاد، حجت .(1391)، شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابری‌های محله ای( مطالعه موردی، محله های قدیمی شهر میاندوآب)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، موسسه جغرافیای دانشگاه تهران ، شماره 44(80،تابستان1391)، صص 66-41.
حاجی حیدر، حمید .(1387). نیاز به مفهوم عدالت اجتماعی مروری بر دیدگاه‌های جاری در فلسفه سیاسی، نشریه حکومت اسلامی، دانشگاه تهران، سال سیزدهم، شماره دوم، صص 124-143.
حبیبی، کیومرث ؛ هوشمند، علیزاده ؛ مرادی مسیحی، واراز ؛ ولدبیگی ، سیوان ؛ وفایی، ساسان .(1390)، بررسی و تحلیل وضعیت عدالت اجتماعی در ساختار فضایی شهر سنندج، آرمان شهر، صاحب امتیاز: مصطفی بهزادفر، شماره 7، صص 103-113
حکمت نیا حسن، موسوی، میرنجف .(1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، یزد: انتشارات علم نوین.
داداش پور، هاشم؛ رستمی، فرامرز. (1390). بررسی و تحلیل نحوه‌ی توزیع خدمات عمومی شهری از دیدگاه عدالت فضایی(مطالعه موردی: شهر یاسوج)، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 16، صص 198- 171.
درگاه الکترونیکی شهرداری سقز ، 6دسامبر 2017 . ( (http://www.saqqez.ir/AboutSaghez
ذاکریان، ملیحه؛ موسوی، میرنجف؛ باقری، علی .(1389). تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات شهری میبد از منظر توسعه پایدار، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره دوم، دانشگاه تهران، صص 84-61.
 شریفی، عبدالنبی .(1385). عدالت اجتماعی وشهر: تحلیلی بر نابرابری های منطقه ای در شهر اهواز، پایان نامه دوره دکتری  جغرافیا گرایش برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران.
شکویی، حسین .(1379). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، چاپ چهارم، تهران:انتشارات سمت.
ضرابی، اصغر؛ موسوی، میرنجف .(1389). تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری یزد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، صاحب امتیاز: محمدحسین پاپلی یزدی، سال بیست و پنجم، شماره 2، تابستان 1389 ، صص 27-46.
عبدی دانشپور، زهره .(1387). تحلیل عدم تعادل فضایی در شهرها، مورد تهران، نشریه صفه، دانشگاه شهید بهشتی، سال نهم، شماره 29، صص 57-34.
کامران،حسن؛پریزادی، طاهر؛ حسینی امینی، حسن.(1389). سطح بندی خدمات شهری در مناطق کلان شهر تهران،جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای، موسسه آموزش عالی قشم، سال اول، شماره اول، صص 165-147.
مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395.
میرفخرالدینی، حیدر؛ فرید، داریوش؛ طحاری، محمد حسین؛ زراعی، محمد.(1389). شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چند شاخصه، مجله مدیریت صنعتی، ش 21، دانشگاه علوم پزشکی ایران، صص 62-51.
نظریان، اصغر.(1389). پویایی نظام شهری، چاپ دوم، تهران :انتشارات مبتکران.
هادی پور، حلیمه خاتون.(1385). معیارهای موثر در مرزبندی مناطق شهری (مطالعه موردی: منطقه 1 شهرداری تهران)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی،  دانشگاه تهران، شماره 57، صص111-93.
هاروی، دیوید. (1376). عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان ، محمدرضا حائری، بهروز منادی زاده.، چاپ اول، تهران :انتشارات شرکت پردازش  و برنامه ریزی شهری.
Cho, Chun Man. (2003). Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public services Accessibility & its relation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin, Ph, D thesis, Texas: Texas A&M University.
Dufaux, Frederic. (2008). Birth announcement, justice spatial/spatial justice, www.jssj.org. (October 2010)
George G. Brenkert. (1979). Freedom and Private Property in Marx. Philosophy & Public Affairs, Vol. 8, No. 2, pp. 122-147.
Hewko, Jared Neil.  (2002). Spatial Equity in the Urban Environment: Assessing neighborhoods  Accessibility to Public Amenities. MA thesis, Department of Earth and Atmospheric Sciences, Edmonton :University of Alberta.
Jahan, S ; Oda,T.(2000).Distribution of Public Facilities in Dhaka. Bangladesh: A Spatial Analysis, Bulletin of the Faculty of Human Development. VOL.7,NO.2,pp.865-874.
Liao,  Chin-Hsien;  Chang  Hsueh-Sheng;  Ko-Wan  Tsou.(2009).  Explore  the  spatial equity of  urban  public  facility  allocation  base on sustainable  development, , Real corp,http: //www.corp.at/( 22-25 April 2009).
Lukes , Steven .(1985).  Marxism and Morality.           United Kingdom: Oxford University Press.
Marshall Cohen;  Thomas, Nagel; Thomas Scanlon.(1980). Marx, Justice and History. Princeton, N.J. : Princeton University Press.
Savas, E.S. (1978). On Equity in Providing Public Services. Management Science, Vol.24, No.8,PP790-810
Sheriff ,Amer. (2007). Toward Spatial Justice in urban Health Services planning. International Institute for Geo –Information Science and Earth Observation, Enschede, The Netherlands, University for Utrecht.
Talen, Emily ; L, Anselin. (1998). Assessing Spatial Equity:  An Evaluation of Measures of Accessibility to Public Playgrounds . Environment and Planning A, Vol.  30, No. 1, pp: 595- 613.