بررسی ارتباط بین کیفیت کالبدی مسکن و شاخص‌‌های امنیت تصرف در مناطق حاشیه‌نشین (مورد شناسی: محلة وکیل‌‌آباد شهر ارومیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دکترای شهرسازی، هیئت علمی دانشگاه تبریز

2 کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه پردیس بین المللی ارس دانشگاه تهران، جلفا

چکیده

تأمین حق سکونت، یک اصل اساسی و لازم برای بهبود شرایط زندگی فقرای ساکن در سکونتگاه‌های حاشیه‌نشین شهری به‌شمار می‌رود و فقدان امنیت تصرف منجر‌به عدم تمایل به مشارکت و سرمایه‌‌گذاری در بهبود مسکن و آسیب‌‌های روانی در ساکنان می‌‌شود. این پژوهش در‌پی پاسخ به این سؤال است که شاخص‌‌های امنیت تصرف تا چه میزان بر کیفیت مساکن در محلة وکیل‌آباد ارومیه تأثیرگذار است؟ روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات مورد‌نیاز تحقیق به روش پیمایشی و با ابزار پرسشنامه کسب شده‌‌اند. در‌نهایت با استفاده از مدل‌‌های آماری مختلف از‌قبیلِ آزمون میانگین، تحلیل عاملی، رگرسیون خطی و مدل مسیر به کمک نرم‌افزار SPSSبه تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات پرداخته می‌شود. با استفاده از تحلیل عاملی، عوامل امنیت تصرف در سه گروه قراردادی، مشارکتی و تجربه‌محور جای گرفتند. برای بررسی کیفیت مسکن نیز از چهار شاخص مصالح ابنیه، پوشش ابنیه، سطح زیربنا و رضایتمندی ساکنان استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که عوامل امنیت تصرف رابطة مستقیم و قوی با ارتقای کیفیت مساکن در محلة مورد مطالعه دارد. نتایج آزمون میانگین نشان داد که برای عامل مشارکتی، شاخص خویشاوندی و روستامحور بین ساکنان محدوده بیشتر است؛ اما ساکنان نسبت‌به حمایت نهادهای سیاسی چندان امیدی ندارند. نتایج آزمون رگرسیون نیز نشان داد که از میان عوامل امنیت تصرف، تأثیر عامل تجربه‌محور بر امنیت تصرف زمین و کیفیت کالبدی مسکن بیشتر و عامل قراردادی کمتر بوده است. برای ارتقاء امنیت تصرف، ابتدا باید شاخص‌های تجربه‌محور به‌ویژه نگرانی ساکنان از آوارگی بعد از تخلیه و سپس ترس از میزان نارضایتی نهادهای عمومی از اسکان در محله مورد رفع و بررسی قرار گیرد و به جای ارائة سند مالکیت، استفاده از مالکیت‌‌های جمعی و مدل‌‌های اجتماعی‌محور پیشنهاد می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Studying the Effect of Security of Tenure Indices on the Physical Quality of Housing in Marginalized Areas (Case Study: Vakil Abad, Urmia)

نویسندگان [English]

  • Dr.leyla rahimi 1
  • tayebeh azizi 2
1
2
چکیده [English]

The right of providing residence is a basic principle and a necessity to improve the life conditions of the poor people living in urban poor settlements and the lack of tenure security leads to a lack of willingness to participate and invest in improving housing and psychological harm of the residents. This research seeks to answer the question of how much security indexes affect the quality of housing in Vakilabad District of Urmia. The research method is of descriptive-analytic one and the required information was obtained through survey and questionnaire tool. Finally, by using a variety of statistical models such as mean test, factor analysis, linear regression and path model with SPSS software, we analyze the information. Using factor analysis, security factors were placed in three groups: contractual, participatory, and experiential. In order to evaluate the quality of housing, four indicators of building materials, building coverage,floor area and residents' satisfaction were used. The results indicate that security factors have a direct and strongg relationship with the improvement of the quality of housing in the studied area. The results of the mean test showed that for the participation factor, the kinship and rural-domicile index are higher among the residents, but residents are not very hopeful about the support of political institutions. The results of regression test also showed that among the factors of tenure security, the effect of the experiential factor on the security of land tenure and the physical quality of housing is more and the contractual factor was lower. In order to improve tenure safety, firstly, experienced based indicators especially the concern of the residents about tramping after being evacuated and then fear about the degree of dissatisfaction of public institutions with housing in the neighborhood must be addressed and instead of offering a property certificate, the use of collective ownership and social-oriented models is proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal settlement
  • Security of tenure
  • Physical quality of housing
  • Empowerment

مراجع

ایراندوست، کیومرث. (1388)، سکونتگاه‌‌های غیررسمی و اسطورة حاشیه‌‌نشینی. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌‌ریزی شهری.
بهادری، جواد. (1386)، دسته بندی عملکردی سیاستهای اجرایی توانمندسازی اسکان غیررسمی و کاربرد عملی آن در شهرک سعدی شیراز، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشگاه شیراز.
حبیبی، سید محسن. (1381). نقش و جایگاه مجموعه‌های زیستی پیرامون شهرهای بزرگ در نظام اسکان کشور (نمونة موردی: اسلام شهر)، نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، ، سال اول، شمارة 8، صص 35-‌25.
داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام. (1390). اسکان غیررسمی و امنیت تصرف زمین. تهران: انتشارات آذرخش. چاپ اول.
دهقان، نصرالله؛ فهیمی‌زاده، حسین. (1388). تشکیل نهاد اجتماعی محله، گام نخست در تحقق اهداف توانمندسازی بافت‌‌‌های غیررسمی،نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، دورة دوم، شمارة 29 و 30، صص 123-114.
رفیعیان، مجتبی. (1383). پروژة توانمندسازی سکونتگاه‌‌های غیررسمی شهر بندرعباس با دید شهرنگر. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
سلیمی‌کیا، محمد. (1391). بررسی نقش مالکیت در ساماندهی سکونتگاه‌های غیر‌رسمی (نمونة موردی: محلة ترک‌آباد شهر پاکدشت). پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکدة هنر و معماری.
طبیبیان، منوچهر و احمدی، بهمن، (1394)، تحلیلی بر رابطه میان دسترسی به خدمات شهری و میزان امنیت تصرف ادراکی در سکونتگاه های غیررسمی (بررسی موردی: محله کشتارگاه شهر ارومیه)، مجله نامه معماری و شهرسازی، 7(14)، صص 41- 58.
طبیبیان، منوچهر؛ احمدی، بهمن؛ هاشمی، سید محمد. (1394). تحلیل رابطة میان امنیت تصرف و میزان تمایل ساکنان برای مشارکت در ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعة موردی: محله کشتارگاه شهر ارومیه). مجلة هویت شهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، شمارۀ 9 (23)، صص 5- 16.
عارف، محمدرضا. (1382)، سند توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران، مصوبه وزارت مسکن و شهرسازی - وزارت کشور - سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. 
کرمی، سروش؛ کرمی، ساناز؛ فخرایی، عباس؛ ذبیحی، حسین. (1393). بررسی میزان تأثیرپذیری کیفیت مسکن از فاکتورهای امنیت تصرف ادراکی مورد‌شناسی: سکونتگاه‌های غیر‌رسمی شهر همدان. مجلة جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 4 (13)، صص 20-1.
لاکویان، آپرودیسیو. (1364). خانه‌‌سازی در جهان سوم. ترجمۀ مینو رفیعی. تهران: وزارت برنامه و بودجه. مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات.
محمدی، کاوه؛ رضویان، محمدتقی؛ صرافی، مظفر؛ غلامحسینی، اسماعیل. (1393). شراکت بخش عمومی- خصوصی در نوسازی بافت‌های فرسودة منطقة 9 شهرداری تهران. اقتصاد و مدیریت شهری،انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، دورة 2، شمارة 8، صص 127-109.
مزکز آمار ایران. (1390)، www.amar.org.ir
نجاتی هریس، حبیب. (1385). بهبود کیفیت زیست در اسکان‌های غیررسمی با استفاده از راهبرد توانمندسازی اجتماعات محلی (محلة خلیل آباد تبریز). پایان‌نامة کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدة هنر و معماری.
هاروی، دیوید. (1382). فرایند شهری در سرمایه‌‌داری: مبنای تحلیل. ترجمۀ کیومرث ایراندوست. فصلنامة اقتصاد سیاسی، دفتر پژوهش های فرهنگی، سال اول، شمارة 4، صص 150-‌135.
 
Broegaard, R.J. (2005). Land Tenure Insecurity and Inequality in Nicaragu, Development and Change, 36, 845-864.
De Soto, H. (2000). The Mystery of Capital: Why Capitalism Triumphs in the West and Faild Everywhere Else, Basic Books, New York.
De Souza, F. A. (2001). Perceived security of land tenure in Recife, Brazil. Habitat International,25(2), 175-190.
De Souza, F.A.M., (1999), Land tenure security and housing improvement in Recife Brazil, Habitat International 23, 19-33.
Durand-Lasserve, A; Selod, H. (2009). The formalization of urban land tenure in developing countries. In Urban Land Markets (pp. 101-132). Springer Netherlands.
Fernandes, E. (1999). Redefining property rights in the age of liberalization and privatisation. Land Lines, 13.
Gilbert, A.G; Cugler, J. (1994). Cities, Poverty and Development Urbanization in Third World, 2th edition, Oxford: Oxford University Press.
Lanjouw, J. O; Levy, P. I. (2002). Untitled: A study of formal and informal property rights in urban Ecuador, The Economic Journal, 112, 986–1019.
Payne, G. K. (2002). Land, rights and innovation: Improving tenure security for the urban poor. ITDG publishing
Porio, E; Crisol, C. (2004). Property rights, security of tenure and urban poor in Metro Manila, Habitat International, 28, 203-219.
Razzaz, O.M. (1993). Examining property rights and investment in informal settlement: the case of Jordan. Land Economics, 69, 341-355.
Reerink, G; van Gelder. J.-L. (2010). Land titling, perceived tenure security, and housing consolidation in the kampongs of Bandung, Indonesia, Habitat International 34.
UN-HABITAT. (2003). The Challenge of Slums", www.unhabitat.org.
Van Gelder, J.L. (2007). Feeling and thinking: quantifying the relationship between perceived tenure security and housing improvement in an informal neighborhood in Buenos Aires. Habitat International 31.
Van Gelder, J.L. (2009). What tenure security? The case for a tripartite view, Land Ues Policy, 27, 449-456.
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 7، شماره 25
دی 1396
صفحه 203-222

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 آذر 1396
  • تاریخ پذیرش: 25 آذر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار