شناسایی و اولویت‌‌بندی عوامل مؤثر بر شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی (مورد شناسی: بخش مرکزی شهرستان دزفول)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار در گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به‌دنبال شناسایی و اولویت‌‌بندی عوامل مؤثر بر شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان دزفول است. این پژوهش ازلحاظ هدف‌گذاری، کاربردی و ازلحاظ روش‌شناسی، به‌صورت توصیفیتحلیلی است. به‌منظور گردآوری اطلاعات، از روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. برای رسیدن به اهداف مورد‌نظر، ضمن بررسی و مطالعۀ پیشینه و ادبیات تحقیق، شاخص‌‌ها و نماگرهایی که بیش‌ترین اثر را بر مهاجرت برگشتی در منطقۀ مورد مطالعه داشته‌‌اند، شناسایی و سه شاخص (اقتصادی، اجتماعی و محیطی) و 41 نماگر انتخاب شده‌‌اند. واحد تحلیل خانوار، مهاجران بازگشتی در هر روستا بوده که براساس فرمول کوکران، 164 خانوار به‌عنوان حجم نمونه انتخاب، ولی درجهت افزایش دقت، 200 پرسشنامه بین مهاجران توزیع شد. شیوۀ نمونه‌‌گیری در این پژوهش، نمونه‌‌گیری سهمیه‌‌ای و پر کردن پرسشنامه‌‌ها به‌صورت تصادفی ساده بوده است. به‌منظور تجزیه‌و‌تحلیل داده‌‌ها از نرم‌افزار SPSSو سیستم استنتاج فازی در محیط MATLABاستفاده شده است. نتایج به‌دست‌آمده از آزمون t ساده نشان داد که از دیدگاه مهاجران برگشتی، شاخص اقتصادی و اجتماعی مهم‌ترین عامل مؤثر بر شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی است. نتایج ضریب همبستگی کندال گویای آن است که بین برخورداری روستاها از خدمات و میزان مهاجران برگشتی، ارتباط قوی و مستقیمی وجود دارد؛ همچنین نتایج آزمون رگرسیون خطی نشان می‌دهد که در مهاجرت برگشتی منطقۀ موردنظر، متغیّرهای سن، جنس، تعلق بومی و فاصلۀ سکونت تأثیرگذارند. براساس آزمون فریدمن، دسترسی به خدمات زیربنایی، ارتباطی، رفاهی و اداری، داشتن زمین و مسکن در روستا و فراغت شغلی بازنشستگی، دارای اهمیت بیشتری نسبت‌به سایر متغیّرها بوده‌‌اند. در‌نهایت نتایج سیستم استنتاج فازی حاکی از آن است که اگر مقدار اثرات اقتصادی 59/3 و اثرات اجتماعی 45/3 و اثرات محیطی 17/3 باشند، آنگاه میزان شکل‌‌گیری مهاجرت برگشتی 06/3 خواهد بود و روستاهای مورد مطالعه در مجموعۀ مهاجرت برگشتی بالا قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying and Prioritizing the Factors Affecting the Formation of Rural Recursive Immigration (Case Study: Central Section of Dezful County)

نویسنده [English]

  • dr.saeed amanpoor
چکیده [English]

The present study seeks to identify and prioritize the factors affecting the formation of recurrent migration in the villages of the central part of Dezful. This research is descriptive-analytic in terms of purposefulness, applied and methodologically. Documentation and fieldwork have been used to collect information. Sampling method in this research was quotient sampling and questionnaire filling in a simple random sampling. In order to analyze the data, SPSS software and fuzzy inference system have been used in MATLAB environment. The results of simple t test showed that from the viewpoint of recursive immigrants, the economic and social index is the most important factor affecting the formation of return migration. The results of the correlation suggest that there is a strong and direct relationship between services and the number of returning migrants between villages. Also, the results of linear regression show that in the migration zone, the variables of age, sex, local belonging and residence distance are effective. Based on the Friedman test, access to infrastructure, communication, welfare and administrative services, land and housing in the village, and retirement occupations have been more important than other variables. Finally, the results of the fuzzy observation system indicate that if the value of the economic effect of 3.49 and the social impacts are 3.45 and the environmental impacts are 1.7, then the formation of the return migration would be 3.6 and the villages studied in the immigration Back up.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Return migration
  • Linear regression
  • Fuzzy System
  • Dezful County
امینی‌فسخودی، عباس. (1384). کاربرد استنتاج منطق فازی در مطالعات برنامه‌ریزی و توسعۀ منطقی، مجلۀ دانش و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، شمارۀ 17، صص60-40.
بابایی، مجتبی؛ جمعه‌پور، محمود. (1395). فرایند و الگوی مهاجرت معکوس روستایی و عوامل مؤثر بر آن (موردی: دهستان حاجیلو- شهرستان کبودر آهنگ)، مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال5، شمارۀ 4، پیاپی 16، صص 105-91.
پاپلی یزدی، محمدحسن؛ رجبی، حسین. (1382). نظریه‌های شهر و پیرامون، تهران: انتشارات سمت.
پژوهشکدۀ مرکز آمار ایران. (1395). جمعیت‌شناسی ایران، جلد اول.
جمالی، فیروز. (1381). مهاجرت، شهرها و سازگاری مهاجران. نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 45، شمارۀ 182، صص82-61..
دفتر آمار و اطلاعات استانداری خوزستان ( 1393).
دیانی، لیلا؛ طاهرخانی، مهدی؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا. (13861387). زمینه‌یابی اسکان مجدد مهاجران روستایی (موردی: مهاجران تحت پوشش کمیتۀ امداد امام خمینی شهرستان پاکدشت)، فصل‌نامۀ روستا و توسعه، وزارت جهاد و کشاورزی کشور، سال 11، شمارۀ 2، صص 142-119.
ربانی، رسول؛ طاهری، زهرا؛ روستا، زهرا. (1390)، بررسی علل انگیزه‌های مهاجرت معکوس و تأثیر آن بر توسعۀ اجتماعی و اقتصادی در روستاهای اطراف شهرستان‌های تنکابن و رامسر. مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، سال دوم، شمارۀ 5، صص 108-83.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ فیروزنیا، قدیر. (1382). جایگاه روستا در فرایند توسعۀ ملی از دیدگاه صاحب‌نظران، تهران، وزارت جهاد کشاورزی، معاونت صنایع، عمران و توسعۀ روستایی.
صفایی‌پور، مسعود؛ سجادی، ژیلا. (1387). علل و پیامدهای اجتماعی فضایی مهاجرت درون‌شهری اهواز (مورد مطالعه: کیان پارس)، مجلۀ پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، جلد 29، شمارۀ 1، صص 118-93.
طالشی، مصطفی؛ سلطانی، ریحانه؛ غفاری، سید رامین؛ کرمی‌فر، عصمت. (1395). واکاوی تأثیر ساختار اقتصادی محصولات زراعی بر پیوندهای روستا شهری (موردی: بخش مرکزی شهرستان دزفول). مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال 5، شمارۀ 2، پیاپی 14، صص 212-195.
عباسی، آسیه؛ رنجی، حسن. (1394). مهاجرت معکوس: آغاز یک پدیدۀ مهاجرتی، دوماهنامه آمار، مرکز آمار ایران، شمارۀ 15، صص12-11.
عبداللهی، عوض. (1395). بررسی علل مؤثر بر مهاجرت معکوس در روستای طالش خلخال، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در مهندسی و علوم و تکنولوژی، شهر باتومی، کشور گرجستان.
غفاری، فرهاد؛ نیکو‌مرام، هاشم؛ کنعانی‌مقدم، ثنا. (1391). شناسایی و ارزیابی متغیّرهای اثرگذار بر مهاجرت معکوس (موردی: شهر تهران). فصل‌نامۀ مطالعات مدیریت شهری، دانشگاه علوم تحقیقات تهران، سال 4، شمارۀ 9، صص 69-58.
فرجی سبکبار، حسنعلی. (1395). ارائۀ مدلی برای ارزیابی کیفیت محیط طبیعی نواحی روستایی به کمک سیستم‌های دانش‌بنیان. مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال 5، شمارۀ 1، صص 18-1.
قاسمی، مریم؛ جوان، جعفر؛ صابری، زهرا. (1393). تحلیلی بر علل شکل‌گیری مهاجرت معکوس در نواحی روستایی شهرستان بینالود. فصل‌نامۀ مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال 4، شمارۀ 16، صص 27-15.
کیانی، اکبر؛ پاسبان‌عیسی‌لو، وحید؛ بدلی، احد؛ کانونی، رضا. (1394). کاربرد سیستم استنتاج فازی در زمینۀ سنجش توسعۀ انسانی (مورد‌شناسی: شهرستان پارس‌آباد)، فصل‌نامۀ جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دانشگاه زاهدان، شمارۀ 19، صص 16-1.
مرکز آمار ایران (1390).
مطیعی‌لنگرودی، سید حسن؛ قدیری‌معصوم، مجتبی؛ رضوانی، محمدرضا؛ نظری، عبدالحمید؛ صحنه، بهمن. (1390). تأثیر بازگشت مهاجران به روستاها در بهبود معیشت ساکنان (موردی: شهرستان آق‌قلا). فصل‌نامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران، شمارۀ 78، صص 83-67..
مهاجرانی، علی‌اصغر؛ روستا، زهرا. (1393). بررسی مهاجرت معکوس و تأثیر آن بر توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و تغییرات فرهنگی و سیاسی در روستاهای شهرستان‌های تنکابن و رامسر واقع‌در استان مازندران1390-1385. نشریۀ مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دانشگاه دهاقان، سال 5، شمارۀ 13، صص 194-167.
مهدوی‌حاجیلوی، مسعود؛ محمدی‌زاده، غلامحسین. (1391). تحلیل سطوح برخورداری شاخص‌های سواد و اشتغال دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان دزفول با استفاده از روش موریس، فصل‌نامۀ جغرافیای سرزمین، دانشگاه علوم تحقیقات تهران، سال 9، شمارۀ 26، صص 28-25.
میر‌فلاح‌نصیری، سید نعمت‌الله؛ دل‌عظیمی، فریده؛ صباغی، شهلا. (1395). آیا مهاجرت معکوس در کشور درحال تحقق است؟ ماهنامه آمار، مرکز آمار ایران، شمارۀ 20، صص 20-14.
 
Andriantiatsaholiniania, K. (2004). Evaluating strategies for sustainable development: fuzzy logic reasoning and senility analysis, Ecological Economics, 48 (2), pp. 149-172.
Attar, S. (2002). Fuzzy Logic in knowledge Builder, A White paper in: www.elsevier.com.
Barcus Holly ,(2004), Urban-Rural Migration in the USA: An Analysis of Residential Satisfaction, Regional Studies, Volume 38, Issue 6, 2004, pages 643-657.
Bosworth, Gary (2006), “Counter-urbanization and job creation: entrepreneurial in- migration and rural economic development”. Centre for Rural Economy Discussion Paper Series. No. 4. Newcastle: University of Newcastle Upon TYNE.
Bosworth, Gary (2006), “Counter-urbanization and job creation: entrepreneurial in- migration and rural economic development”. Centre for Rural Economy Discussion Paper Series. No. 4. Newcastle: University of Newcastle Upon TYNE.
Bosworth, Gary. (2009), Commercial  counterurbanization and the Rural  Economy , Economic Research and  Development Unit, University of  Lincoln.
Center for Development Research (ZEF) (2005), “New patterns in the human migration in West Africa; Adama Konseiga: regional integration beyond the traditional trade benefits: labor mobility contribution”. Junior Research Fellow, University of Bonn (Germany), in: Development Economics and Policy Series. Vol. 46.
CERUM, (2002), Counter-Urban  Migration in the Swedish Urban  System , the Centre for Regional Science at Umeå University, Sweden.
Deshingkar, Priya and Grimm, Sven (2005), “Internal migration and development: a global perspective”. IOM (International Organization for Migration); Overseas Development Institute, Migration Research Series (MRS) 19. Internal Migration. pmd, No. 19.
Dustmann, C. & Yoram W.,( 2007), Return Migration: Theory and Empirical Evidence Centre for Research and Analysis of Migration, Department of Economics, University College of London.
Flood J., (1997) Urban and housing indicators, Urban Studies Journal, Vol. 34, No. 10, pp. 1635-1665.
Heanue, Kevin (2002), A Strategic Approach to Rural Repopulation Based ontheKnowledge Gained from the ADM Pilot Rural Resettlement Programme, 1999/2000. Dublin: Area Development Management.
Mitchell, Clare A. J. (2004), Making  Sense of counterurbanization , Journal of  rural studies 20 (2004) 15-34.
Okali, David; Okpara, Enoch; and Olawoye, Janice (2001), “Rural-urban interactions and livelihood strategies series: the case of Aba and its region, Southeastern Nigeria”. Working paper 4, International Institute for Environment and Development (IIED), Human Settlements Programme, London.
Okali, David; Okpara, Enoch; and Olawoye, Janice (2001), Rural-urban interactions and livelihood strategies series: the case of Aba and its region, Southeastern Nigeria. Working paper 4, International Institute for Environment and Development (IIED), Human Settlements Programme, London.
Pacion, m (1985), Rural Geography, Harpper and Row Publishers.
Phillips, Joal L. and Potter, Robert B. (2003), “Social dynamics of ‘foreignborn’ and ‘young’ returning nationals to the Caribbean: a review of the literature”, Geographical Paper. No. 167. The University of Reading. Available on: http://www.geog.rdg.ac.uk/ research/ papers/ gp167.pdf.
Planck, Max (2006), “Internal migration and household living conditions in Ethiopia Blessing Uchenna Mbera”. Institute for Demographic Research. Journal of Demographic Research, Vol. 14, Article 21.
Ratnayake, R.M.C. (2014). Application of a fuzzy inference system for functional failure risk rank estimation: RBM of rotating equipment and instrumentation. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 29(0), 216-224.
Stockdale, A.; Catney, G (2014), A life course perspective on urban-rural migration: the importance of the local context, Journal Population, Space and Place 2014 Vol. 20 No. 1 pp. 83-98.
Tacoli, Cecilia (1998), “Rural-urban interactions: a guide to the literature”. Environment and Urbanization. Vol. 10, No. 1.
Wang, Wenfie Winnie (2004), “Urban-rural return labor migration in China: a case study of Sichuan and Anhui provinces”. Department of Geography UCLA.
Zohry, Osman (2003), “Rural-urban migration in Egypt and other developing countries: a statistical and literature review”. Available on: http://www.zohry.com/thesis/chapter3.pdf.