ارزیابی و سنجش شاخص‌های ذهنی کیفیت زندگی شهری (مورد شناسی: منطقۀ ‌6 شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

4 دانشجوی دکترای شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدفمطالعۀ حاضر سنجش کیفیت زندگی در منطقه ‌6 شهر تهران با استفاده از شاخص‌های ذهنی است که این شاخص‌ها در قالب سه قلمرو اقتصادی،کالبدی-زیست‌محیطی و فرهنگی-اجتماعی تدوین و مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. روش تحقیق به‌صورت توصیفی-تحلیلی بوده است. جامعۀ آماری در این پژوهش ساکنان منطقۀ ‌6 شهر تهران بوده‌اند. حجم نمونه‏گیری به‌طور تصادفی ساده انجام شده و برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران با احتمال 95 درصد صحت استفاده شده است که حجم نمونه 383 نفر برآورد شده و برای گردآوری داده‌‌ها از پرسشنامه استفاده شده است. به همین دلیل در این پژوهش به‌منظور دستیابی به قضاوتی صحیح، از 10 شاخص در سه قلمرو اقتصادی، کالبدی-زیست‌محیطی و فرهنگی-اجتماعی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد، ‌رضایت‌مندی شهروندان از کیفیت زندگی شهری در منطقۀ ‌6 در وضعیت نامطلوبی قرار دارد و شاخص‌های دسترسی و حمل‌و‌نقل با میزان بتای 234/0، شاخص تسهیلات خدماتی با میزان بتای 172/0 و شاخص زیبایی‌شناختی با میزان بتای 167/0، تأثیر‌گذارترین شاخص‌ها بر کیفیت زندگی شهری هستند. طبق نتایج، بین ویژگی‌های فردی، (سن، جنس، میزان تحصیلات) و سطحکیفیت زندگی رابطۀ معناداری وجود دارد و میزان ‌رضایت‌مندی زنان از کیفیت زندگی، بیشتر از مردان است که با افزایش میزان تحصیلات، کیفیت زندگی نیز افزایش پیدا می‌‌کند. همچنین بین دو متغیّر سن و کیفیت زندگی، روابط به‌صورت معنادار و معکوس است، به این صورت که با افزایش میزان سن، کیفیت زندگی کاهش پیدا ‌می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation and Measurement of Mental Quality Indicators of Urban Quality of Life (Case Study: District 6 of Tehran)

نویسندگان [English]

  • dr.hosein hatami nejad 1
  • rashid yousefi 2
  • asghar hashemi 3
  • somayeh nozare 4
1
2
3
4
چکیده [English]

The purpose of this study was to measure the quality of life in Tehran's 6th district using the mental indices. These indicators have been evaluated in terms of three economic, physical, environmental and cultural-social domains. The research method was descriptive-analytic. The statistical population in this study was residents of the 6th district of Tehran. The sampling was done randomly and for estimating sample size, Cochran formula with 95% probability was used. The sample size was 383 people. Questionnaire was used to collect data. For this reason, in this research, in order to achieve the correct judgment, 10 indicators have been used in three areas of economic, physical, environmental and socio-social. The results of the research show that citizens' satisfaction with urban quality of life in area 6 is in poor condition and access and transportation indicators with a beta of 234%, service facilities index with beta of 172% and aesthetic index with a beta of 167% are the most effective indicators on the quality of urban life. According to the results, there is a significant relationship between personal characteristics (age, sex, educational level) and quality of life, and the level of satisfaction of women with quality of life is higher than that of men, which increases the quality of life by increasing the level of education. Also, between the two variables, age and quality of life, relationships are meaningful and reversible, so that by increasing the age, quality of life decreases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban quality of life
  • mental indices
  • satisfaction
  • 6th district of Tehran
اکبری، اسماعیل؛ امینی، مهدی. (1389).کیفیت زندگی شهری ایران. فصل‌نامۀ رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، سال 10، شمارۀ 36.ص 6-10.
خادم‌الحسینی،احمد، منصوریان، حسین ، ستاری، محمد حسین (1389)، سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری، فصل‌نامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، شمارۀ 3.ص 7-9.
رضوانی ، محمدرضا، متکان علی اکبر, منصوریان حسین, ستاری محمدحسین، (1388)، توسعه و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: شهر نورآباد، استان لرستان)،  مطالعات و پژوهش های شهری منطقه ای :  دانشگاه کااشان ، دوره  1 , شماره  2، ص 1-18.
سیف‌الدینی، فرانک. (1388). فرهنگ واژگان برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. تهران: انتشارات آییژ، چاپ دوم.
شاطریان محسن، اشنویی امیر، گنجی پور محمود (1391).، سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت قدیم شهر آران و بیدگل از شاخص های کیفیت زندگی، مطالعات و پژوهش های شهری منطقه ای،دانشگاه کاشان ، دوره  4 , شماره  13،ص 1-18.
شناخت کیفیت زندگی در شهر تهران. (1388). مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی­شهر تهران (شهرداری تهران)،­گزارش­مرحلۀ اول،­ویرایش­سوم.
فرجی‌سبکبار، حسنعلی. (1392). جزوۀ کلاسی درس GIS، مقطع کارشناسی ارشد، رشتۀ برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران.
قالیباف، محمد‌باقر و همکاران. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: محلۀ یافت‌آباد). فصلنامۀ علمی و پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران،  انجمن جغرافیایی ایران ، دورۀ جدید، سال 9، شمارۀ 31، ص 10-11.
قدمی، مصطفی؛ معتمد، سمانه. (1392). بررسی کیفیت زندگی در شهرهای کوچک با تأکید بر بُعد سلامت فردی و اجتماعی (مطالعۀ موردی: شهر نور، استان مازندران)‌. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه اصفهان ، سال 24، پیاپی 49، شمارۀ 1،ص 6-8.
قربانی، زینب؛ خاکپور، براتعلی؛ مافی، عزت‌اله. (1391). تحلیل توزیع فضایی کیفیت زندگی در محله‌ها شهر چالوس، مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت ، سال 4، شمارۀ 13، ، صص 18-1.
کوکبی، افشین ، (1386) ، معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، نشریه جغرافیا ومطالعات محیطی، افشین کوکبی ; مجله: هویت شهر ; دانشگاه تهران ، شماره 1 ;ص 10-12.
کرم، امیر؛ محمدی، اعظم. (1388). ارزیابی و پهنه‌بندی تناسب زمین برای توسعۀ فیزیکی شهر کرج و اراضی پیرامونی بر‌پایۀ فاکتورهای طبیعی و روش فرایند تحلیل سلسله (AHP). فصلنامۀ جغرافیای طبیعی، دانشگاه تهران ، سال اول، شمارۀ 4، صص 79-74.
گیوه‌چی، سعید. (1388). تحلیل و ارائۀ الگوهای مدیریت در سوانح شهری ناشی از مخاطرات زیست‌محیطی (مورد: منطقۀ 6 تهران)‌، رسالۀ دکتری، دانشکدۀ جغرافیا، گروه جغرافیای انسانی، رشتۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما مهدی قرخلو.
لطفی، صدیقه؛ منوچهری، ایوب. (1390). تحلیل ابعاد عینی و ذهنی دسترسی به تسهیلات محل‌های در کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: بافت قدیم، جدید و روستایی شهر مراغه). نشریۀ هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شمارۀ 45، صص 86-75.
مرکز آمار ایران. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. (1390). گزیدۀنتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390. قابل دسترسی از سایت  http://www.amar.org.ir.
نقدی اسد الله ، بابایی حیدر ، (1394)، مروری بر شاخص ها و مولفه های کیفیت زندگی شهری مورد مطالعه ی شهر همدان، )، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری ،دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ، سال هفتم ، شماره 21.ص 7.
نوابخش، مهرداد. (1391). کیفیت زندگی شهری و برخی عوامل اجتماعی مؤثر بر آن در شهر کرمانشاه، مطالعات جامعه‌‌شناختی شهری (مطالعات شهری)،  دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان ،دورۀ دوم، شمارۀ­سوم، صفحات 81-65.
 
Beck, A & Stave, K. (2011) understanding urban quality of life and sustainability, available at: www.systemdynamics. Org/conference/2011/proceed/index/.htm
Costanza, R., Fisher, B., Ali, S., Beer, C., Bond, L, Boumans, R., et al.) 2007(. Quality of life: anapproach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being. EcologicalEconomics, 61, 267–276.
Das, D)2008). "urban quality of life: A case stady of Guwahati, social indicator Research", No.88.
Fayers PM, Machine D., (2000). Introduction. In: Fayers PM, Machine D. Quality of Life Assessment, Analysis and interpretation", 1st ed. UK: John Willy & Sons.
Higgins, P & Campanera, Josep M(2011). sustainable quality of life in English city location, Cities28, 290 – 299.
Jacobs , jane (1961). the Death and life of Great American cities. New yourk. Rondom House.
Kles, Rusen(2012). The quality of life and the environment, proceda – Social and behavioral science, 35, 23 – 32.
Oktay,D&Rustemli,M)2010(Measuring the quality of urban life and neighbourhood satisfaction: Finding fram Gazimagusa(Famagustaand) Area study, International journal of social science and humanity studies,Vol 2, No 2, 2010 ISSN: 1309-8063 (Online).
Pacione, Mike. (2008). "Urban Environmental Quality and Human Well-being: A Social- geographical Perspective." Landscape and Urban Planning, 61 (1-2), pp. 19-30.
Philips, David,(2006). Quality of Life Concept, policy and practice, Routledge, London and New York.
Van Kamp, Irene and et al,( 2003). Urban Environmental Quality and Human well-being Toward a Conceptual Framework and Demarcation of concepts: a Literature study” Landscape and Urban Planning 65.
Ventegots, M., Jovvj. N., )2003(. Quality of Life Theory: An Integrative Theory of the Global Quality of Life Concept, The Scientific World Journal, 3:1030-1040.
Wish NB, (1986). "Are we really measuring the quality of life? Well-being has subjective dimensions, as well as objective ones", American Journal of Economics and  sociology, 45.