مطالعۀ تطبیقی کیفیت زندگی در بافت فرسوده و سطح شهر آمل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا (برنامه‌ریزی شهری)، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

کیفیت زندگی شهری عبارت است از شرایط اجتماعی، کالبدی- فضایی و اقتصادی محیط شهری که نشان‌دهندۀ میزان رضایت یا عدم‌رضایت شهروندان از محیط شهری است. این مفهوم از دهۀ 60 و 70 میلادی و با هدف اصلاح و تکمیل مفهوم توسعه، از توسعۀ صرفاً کمّی و اقتصادی به توسعۀ پایدار شهری مطرح شده است. امروزه در شهرها، بافت قدیمی و فرسوده ازجمله مناطقی شهری است که موجب توسعۀ ناپایدار شهری و کاهش رضایت شهروندان از محیط‌‌‌های شهری شده است. هستۀ مرکزی شهر کهن آمل نیز که خاستگاه تشکیل این شهر محسوب می‌شود، به‌سبب گذر زمان دچار فرسودگی شده، که زمینه را برای بروز مشکلاتی برای شهروندان سبب شده است. در این راستا هدف از این تحقیق، سنجش شاخص کیفیت زندگی در بافت فرسوده و همچنین در سطح شهر آمل و مقایسۀ این نتایج با یکدیگر و تحلیلتأثیرفاکتورهایاجتماعی- اقتصادیبرکیفیت زندگی شهروندان آمل بوده است. بدین منظور تعداد 350 پرسشنامه میان سرپرستان خانوار در بافت فرسودۀ شهر آمل و به همین تعداد پرسشنامه در سطح شهر آمل توزیع شده است. برای آزمون فرضیات از آزمون‌هایT  و همبستگی در نرم‌افزارSPSS استفاده شده است. نتایج اینآزمون‌ها نشان می‌دهدکه سطح شهر به‌لحاظ مؤلفۀ کیفیت زندگی در وضعیت متوسط رو به بالا و بافت فرسودۀ شهر نیز در این شاخص زیر سطح متوسط و میانگین شهر قرار داشته و میان میانگین کلی کیفیت زندگی بین دو موقعیت، تفاوت معنی‌داری وجود دارد. نتایج آزمون T مستقل نیز نشان داده است که تفاوت میانگین در مؤلفۀ اجتماعی و کالبدی برخلاف تفاوت میانگین کیفیت اقتصادی، در دو موقعیت بافت فرسوده و سطح شهر آمل معنی‌دار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Quality of Life in The Worn out Texture and Amol City

نویسندگان [English]

  • amir hoseinm khademi 1
  • issa jokar sarhanmgi 2
1
2
چکیده [English]

The quality of urban life is the social, physical, spatial, and economic conditions of the urban environment, which indicates the level of satisfaction or dissatisfaction of citizens with the urban environment. This concept has been developed from the 60s and 70s, with a view to refining the concept of development, from a purely quantitative and economical development to sustainable urban development. Today, in cities, the old and worn-out texture is among the urban areas that have caused unsustainable urban development and reduced citizens' satisfaction from urban environments. The core of the ancient city of Amol, which is the origin of the city, has been exhausted due to passing of time, which has caused the situation to cause problems for citizens. In this regard, the purpose of this study was to measure the quality of life index in the worn out tissue and also in Amol city and compare these results with each other and to analyze the impact of socioeconomic factors on the quality of life of Amol citizens. For this purpose, 350 questionnaires were distributed among households in Amol city and the same number of questionnaires distributed in Amol city. To test the hypotheses, T-test and correlation were used in SPSS software. The results of these tests indicate that the city's quality of life component in the medium to high and the urban texture in this index is below the average and average of the city and there is a significant difference between the overall mean of quality of life between the two situations. Independent T-test results also show that the mean difference in the social and physical component is significant in both the position of the worn texture and Amol area, in contrast to the difference between the mean of economic quality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of Life
  • Social Health
  • Environmental Quality
  • Economic Quality
  • Worn out Texture
  • Amol City
اکبری، اسماعیل؛ امینی، مهدی. (1389). کیفیت زندگی شهری ایران  (1385-1365). فصل‌نامۀ رفاه اجتماعی، شماره 36،  صفحات ۱۲۱-۱۴۸. صاحب امتیاز: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
ایزدی، محمدسعید. (1380). بررسی تجارب مرمت شهری در ایران در دو دهۀ اخیر. نشریه­ی هفت شهر، شماره 3 ، صفحات 32-42. صاحب امتیاز:  شرکت بازآفرینی شهری ایران
باباپور خیرالدین، جلیل؛ طوسی، فهیمه؛ حکمتی، عیسی. (1388). بررسی نقش عوامل تعیین‌کننده در سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز. فصل‌نامۀ پژوهش­های نوین روان‌شناسی، شماره 16، صفحات 1-19. صاحب امتیاز: دانشگاه تبریز.
بحرینی، سید حسین. (1389). فرایند طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
پوراحمد، احمد، خادمی، امیرحسین ، ضرغام فرد، مسلم،(1395)، بررسی عوامل و زمینه­های موجود برای افزایش مشارکت مردمی در فرآیند احیای بافت فرسودة منطقة 14 شهرداری تهران، مجلّة جغرافیا و توسعة فضای شهری، شماره 2،  صفحات  127-138. صاحب امتیاز: دانشگاه فردوسی مشهد
جاجرمی،کاظم؛ کلته، ابراهیم. (1385). وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی ازنظر شهروندان (نمونۀ موردی: گنبد کاووس)، فصل‌نامۀ جغرافیا و توسعه،  شماره 8. صفحات 5-18، صاحب امتیاز: دانشگاه سیستان و بلوچستان
حاجی‌نژاد، علی؛ رفیعیان، مجتبی؛ زمانی، حسین. (1389). بررسی متغیّرهای فردی مؤثر بر رضایت‌مندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی (مطالعۀ موردی: بررسی شهر شیراز). جغرافیا و توسعه، شماره 17، صفحات 63-83، صاحب امتیاز: دانشگاه سیستان و بلوچستان
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل. (1386). بهسازی و نوسازی بافت کهن شهری. انتشارات دانشگاه کردستان. کردستان.
حریرچی، امیرمحمود؛ میرزایی، خلیل جهرمی؛ مکانی، اعظم. (1388). چگونگی وضعیت کیفیت زندگی شهروندان شهر جدید پردیس. فصل‌نامۀ پژوهش اجتماعی، شماره 4، صفحات 90-110، صاحب امتیاز: دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
خادمی، امیرحسین. (1390). ارزیابی و مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS (نمونۀ موردی: شهر آمل)، پایانامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.
خوراسگانی، علی ربانی؛ کیانپور، مسعود. (1385). مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی شهر اصفهان. مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه خوارزمی)، شماره 58،  صفحات 67-107. صاحب امتیاز: دانشگاه خوارزمی
رفیعیان، مجتبی؛ عسگری، علی؛ عسگری‌زاده، زهرا. (1388). سنجش میزان رضایتمندی سکونتی ساکنان محلۀ نواب. فصل‌نامۀ پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 67،  صفحات 53-68. صاحب امتیاز: دانشگاه تهران
سلطان‌زاده، واله. (1388). بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت مردمی در فرایند احیاء بافت فرسودۀ شهر تبریز. پایانامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، تبریز.
سمیعی، مرسده؛ رفیعی، حسن؛ امینی، مصطفی؛ اکبریان، مهدی. (1389). سلامت اجتماعی ایران: تعریف اجماع‌مدار تا شاخص شواهدمدار. مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شمارۀ2 ، صفحات 31-51، صاحب امتیاز:  دانشگاه خوارزمی، تهران.
سیف‌الدینی، فرانک. (1381). مبانی برنامه‌ریزی شهری.: انتشارات آییز، تهران.
شماعی، علی؛ پوراحمد، احمد. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
غفاری،غلامرضا،کریمی،علیرضا،نوذری،حمزه،(1391)، روند مطالعه کیفیت زندگی درایران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی،دوره اول، شماره3، صفحات 107-134، صاحب امتیاز: دانشگاه تهران، تهران
فتحعلیان، معصومه؛ پرتوی، پروین. (1390). مطالعۀ تطبیقی کیفیت زندگی در بافت خودرو و برنامه‌ریزی‌شدۀ اسلام شهر (مورد پژوهی: قائمه و واوان)، فصل‌نامۀ مطالعات تطبیقی هنر، شمارۀ 1، صفحات 91-108.  صاحب امتیاز: دانشگاه هنر اصفهان.
فرجی ملایی، امین؛ عظیمی، آزاده؛ زیاری، کرامت الله. (1389). تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران، مجلۀ پژوهش و برنامه‌‌ریزی شهری، 2 شماره ، صفحات 1-16.  صاحب امتیاز:  دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت.
فلاحت، اورنگ. (1386). سنجش کیفیت محیط در بازسازی‌های پس از سانحه (مطالعۀ موردی: فضاهای عمومی شهر بم)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس.
قالیباف، محمدباقر؛ روستایی، مجتبی؛ رمضان‌نژاد، مهدی؛ طاهری، محمدرضا. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: محلۀ یافت‌آباد)، فصلنامه جغرافیا، شماره 31، صفحات 33-53، صاحب امتیاز:  انجمن جغرافیایی ایران
کوکبی، افشین؛ پورجعفر، محمدرضا؛ تقوایی، علی‌اکبر. (1384). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی شهر در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها. جستارهای شهری، شمارۀ 12، صفحات 75-87 . صاحب امتیاز: محمدحسین جهانشاهی
لطفی،صدیقه. (1388). مفهوم کیفیت زندگی شهری :تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری، فصل‌نامۀ جغرافیای انسانی،  شماره 4، صفحات 65-80. صاحب امتیاز: دانشگاه تهران، تهران
محمدی، جمال؛ زنگنه، مهدی؛ عبدلی، اصغر. (1389). سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی ازنظر شهروندان شهر مشهد، فصل‌نامۀ مدیریت شهری، سال 2، شمارۀ 3، صفحات 105-125. صاحب امتیاز: دانشگاه آزاداسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
مهندسین مشاور پژوهش و عمران. (1382). طرح تفصیلی ویژۀ بافت قدیم، شهر آمل، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
مهندسین مشاور پژوهش و عمران. (1383). طرح تفصیلی شهر آمل، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
مهندسین مشاور تخت پولاد. (1389). طرح ساماندهی، بهسازی و نوسازی بافت فرسودۀ شهر آمل، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری، گزارشات سطح یک، دو و سه، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
نجات، سحرناز. (1387). کیفیت زندگی و‌ اندازه‌گیری آن، مجلۀ تخصصی اپیدمیولوژی ایران، دورۀ4 ، شمارۀ 2، صفحات ۵۷-۶۲. صاحب امتیاز: انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران
نوغانی، محسن؛ اصغرپور، احمدرضا؛ صفا، شیما؛ کرمانی، مهدی. (1388). کیفیت زندگی شهروندان و رابطۀ آن با سرمایۀ اجتماعی در شهر مشهد. مجلۀ علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال پنجم، شماره 1، صفحات 111-140. صاحب امتیاز: دانشگاه فردوسی مشهد
 

Foo, T. (2000). Subjective assessment of urban quality of life in Singapore, Journal Of Habitat International, N.24, pp25-55.

George, K. and Bearon, B. (1980). Quality of life in older persons: meaning and measurement. Human Sciences Press, New York.

Harpham, T., Burton, S., Blue, I. (2001). Healthy city project in developing countries:The first evaluation, south bank university Press, London.
Meyers, D. (1987). Community-Relevant measurement of quality of life a facus on local trends. Urban affairs Quartery, N. 1, pp 108-125.
Pal, A.K,. Kumar, U.C. (2005). Quality of life concept for the evaluation of societal development of rural community in west bangal, Asia-Pacific Journal of Rural Development, N. 2. pp 83-93.
Sabbahi, I., Drouby, N., Sabbah, S., Retel Rudel, N. & Marcier, M. (2003). Quality of life in rural and urban population in Lebano, using SF 36 Health survey. Health and Quality of Life Outcomes,  N.1. pp 1-14.
Sabbahi, I., Drouby, N., Sabbah, S., Retel Rudel, N., Marcier, M. (2003). Quality of life in rural and urban population in Lebano, using SF 36 Health survey. Health and Quality of Life Outcomes, N. 1, pp 1-14.
Smith, C., Levermore,G. (2008). Designing urban spaces and building to improve sustainability and quality of life in a warmer word, Energy Policy, N. 12, pp 4558-4562.
Ulengin, B., Ulengin, F,. Guvenc, U. (2001). A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul, European Journal of Operation Reasrch, N. 130, pp 361-274.
UNFPA (United Nations Population Fund). (2007), Annual Report 2007, Retrieved 10 July 2016, from  www. unfpa.org.
Van Poll, R. (1997), The perceived quality of the urban residential environment: A multiattributeevaluation. Unpublished PhD's thesis, Center for Energy and Environmental Studies(IVEM), University of Groningen (RuG), The Netherlands.
Westaway, M. S. (2006). "A longitudinal investigation of satisfaction with personal and environmental quality of life in an informal South African housing settlement, Doornkop, Soweto", Habitat International, N. 30 , pp 175–189.