سنجش سرمایه‌های معیشتی مناطق روستایی مورد شناسی: شهرستان قصرقند

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 عضو هیئت علمی، گروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، تهران، ایران

3 استاد ،گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

در جوامع محلی، تاب‌آوری معیشتی می‌تواند تحت‌تأثیر پنج سرمایه شامل سرمایۀ اجتماعی، سرمایۀ مالی، سرمایۀ زیرساختی، سرمایۀ انسانی و سرمایۀ طبیعی تغییر یابد. در چهارچوب مدل معیشت پایدار می‌توان مؤلفه‌های تاب‌آوری را در محیط‌های روستایی تقویت کرد و آسیب‌پذیری محیط‌های روستایی را کاهش داد. با توجه به مشکلات پیشِ‌روی معیشت پایدار در سکونتگاه‌های روستایی شهرستان قصرقند و وضعیت موجود آن‌ها همانند محرومیت، فقر، خدمات و تسهیلات نامناسب و اکوسیستم تخریب‌شده، برای دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار روستایی لازم است برخلاف درک عمومی از توسعه که آن را صرفاً توسعۀ فیزیکی و اقتصادی تصور می‌کنند، پنج سرمایۀ اجتماعی، انسانی، مالی یا اقتصادی، زیرساخت فیزیکی و طبیعی به‌طور هماهنگ و متعادل ایجاد یا بهبود یابند؛ بنابراین فعالیت‌ها نیز بایستی در پنج بخش عمده یا زمینۀ کاری درجهت تأمین این پنج سرمایه و با رویکرد یکپارچه‌نگری برنامه‌ریزی شوند. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است. جامعۀ آماری این پژوهش 30 روستای هدف طرح آبادانی و پیشرفت شهرستان قصرقند و در سطح سه بخش مرکزی، ساربوک و تلنگ، برابر با 6486 خانوار روستایی و 25774 نفر را شامل می‌شود که با استفاده از نمونه‌گیری ترکیبی تصادفی و ازطریق فرمول کوکران 346 نفر از سرپرستان خانوار به‌عنوان جامعۀ نمونه در‌نظر گرفته شد. داده‌های تحقیق ازطریق مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی به‌دست آمد و در نرم‌افزار SPSS ازطریق آزمون‌های T تک‌نمونه‌ای و همبستگی پیرسون و مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه (WSM) مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که وضعیت پنج سرمایۀ معیشتی در سطح روستاهای هدف شهرستان قصرقند با میانگین 06/2 در سطح ضعیفی قرار دارد. همچنین میانگین مجموع امتیاز مدل جمع وزنی نشان می‌دهد که روستاهای هدف بخش تلنگ به‌لحاظ برخورداری از دارایی‌های پنج سرمایۀ معیشتی در رتبۀ آخر رتبه‌بندی جای می‌گیرند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis Of Livelihood Capitals In Rural Regions )Case Study: Qasr Qand County(

نویسندگان [English]

  • Majid Saeidi rad 1
  • Asad Razani 2
  • Mohammad taghi Razaviyan 3
1
2
3
چکیده [English]

In local communities, livelihood resilience can change under the influence of five capitals, including social capital, financial capital, infrastructure capital, human capital and natural capital. In the framework of sustainable livelihoods, the components of resilience in rural areas can be strengthened and the vulnerability of rural areas can be reduced. Due to the problems facing sustainable livelihoods in rural settlements of Qasr Qand county and their current situation such as deprivation, poverty, services and inappropriate facilities and destroyed ecosystem, To achieve the goals of sustainable rural development, it is necessary to create or improve five social, human, financial or economic capitals, physical and natural infrastructure in a harmonious and balanced way, contrary to the general perception of development, which is considered only physical and economic development. Therefore, activities should be planned in five major sectors or areas of work in order to provide these five capital and with an integrated approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sustainable livelihoods
  • Rural Regions
  • Qasr Qand county
  • Livelihoods resilience
بریمانی، فرامرز،  راستی ،هادی،  رئیسی ،اسلام،   محمدزاده، مسعود (1395). تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر بر معیشت خانوار در سکونتگاه‌های روستایی مورد شناسی: شهرستان قصرقند جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال ششم بهار 1395 شماره  18، صص 96-85. https://gaij.usb.ac.ir/article_2370.html
بودات یونس، معروفی محسن (۱۳۹۶).اثر سرمایه‌های فرهنگی و اقتصادی بر تمایز اجتماعی: با تأکید بر مالکیت اتومبیل لوکس. رفاه اجتماعی،دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی شماره ۶۵، صص 170-137. http://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-2603-2&sid=1&slc_lang=fa
پور طاهری، مهدی (1393)، کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا، انتشارات سمت، تهران
حاجی نژاد، علی، پایدار، ابوذر، باقری، فاطمه و ناصر عبدی (1395)، ارزیابی تأثیرات گردشگری حلال بر حوزه‌های گردشگری ایران با استفاده از مدل جمع وزنی (WSM)، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان،کمیسیون نظارت دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام،شماره 15، صص 46-27. http://www.jmsp.ir/article_32608.html
دانشنامه مدیریت شهری و روستایی (138۸): تهران، انتشارات سازمان  شهرداری ها و دهیاری های کشور.
سجاسی قیداری، حمدالله،  صادقلو ،طاهره،  شکوری فرد، اسماعیل  (1395). سنجش سطح دارایی معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار(مطالعه موردی:روستاهای شهرستان تایباد)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی،دانشگاه فردوسی مشهد، سال پنجم بهار 1395 شماره 13، صص 215-197. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjykKT1sNHqAhVJQhUIHUCVAPoQFjACegQIARAB&url=https%3A%2F%2Fjrrp.um.ac.ir%2Farticle%2Fview%2F48257%2F9759&usg=AOvVaw3E3AYwzqJYwyDU0UsUsgTh
شرفی، زینب، نوری پور، مهدی، کرمی دهکردی، اسماعیل. (1396). بررسی وضعیت سرمایه‌های معیشت و پایداری آن‌ها در خانوارهای روستایی (موردمطالعه: بخش مرکزی شهرستان دنا). نشریه علوم ترویج و آموزش کشاورزی، انجمن ترویج و آموزش کشاورزی ایران،شماره ۲، صص 70-51. http://www.iaeej.ir/article_59584.html
شهرکی، محبوبه، شریف‌زاد، مریم (1394). ارزیابی جایگاه آبزی‌پروری در معیشت پایدار روستایی کشاورزان شهرستان زاهدان. پژوهش‌های روستایی،دانشگاه تهران، شماره ۶، صص 116-97. https://jrur.ut.ac.ir/article_54233.html
عطائی، محمد (1389)، تصمیم‌گیری چند معیاره، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود
عیسی لو، شهاب‌الدین، خاکساری رفسنجانی، علی، سعیدی راد، مجید (1396). سنجش سطح برخورداری شهرستان‌های استان مرکزی به لحاظ زیرساخت‌های گردشگری. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد، رشت،12 (3).567-553. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_535786.html
غفاری، غلامرضا، حبیب پور گتابی، کرم (139۴). سیاست‌های اجتماعی، بنیان‌های مفهومی و نظری. تهران، انتشارات دانشگاه تهران
قربانی، مهدی (139۷). گزارش اقدامات اجرایی طرح آبادانی و پیشرفت شهرستان مانه و سملقان. تهران، معاونت پژوهشی دانشگاه تهران
گزارش مرحله اول و دوم طرح آبادانی و پیشرفت شهرستان قصرقند (۱۳۹۸)، تهران، معاونت پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی
مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ ریاحی، وحید؛ جلالیان، حمید؛ احمدی، افسانه(1398). تحلیل سطوح پایداری معیشت روستاییان (مطالعه موردی روستاهای شهرستان سقز) ، فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی،دانشگاه تربت حیدریه،  شماره 21 ،صفحه 20-3. http://rdsj.torbath.ac.ir/article_93218.html
 
Bhandari, P. B. (2013). Rural livelihood change? Household capital, community resources and livelihood transition. Journal of rural studies, 32, 126-136. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0743016713000442
Chen, H., Shivakoti, G., Zhu, T., & Maddox, D. (2012). Livelihood sustainability and community based co-management of forest resources in China: changes and improvement. Environmental management, 49(1), 219-228. https://link.springer.com/article/10.1007/s00267-011-9775-4
Coleman, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital. American journal of sociology, 94, S95-S120. https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/228943
Elasha, B. O., Elhassan, N. G., Ahmed, H., & Zakieldin, S. (2005). Sustainable livelihood approach for assessing community resilience to climate change: case studies from Sudan. Assessments of impacts and adaptations to climate change (AIACC) working paper, 17. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.616.2622&rep=rep1&type=pdf
Ellis, F. (1999). Rural livelihood diversity in developing countries: evidence and policy implications (Vol. 40, No. 1, pp. 1-10). http://dlc.dlib.indiana.edu/dlc/bitstream/handle/10535/4486/40-rural-livelihood-diversity.pdf?sequence=1&isAllowed=y
  Fukuyama, F. (2001). Social capital, civil society and development. Third world quarterly, 22(1), 7-20. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/713701144
Kuang, F., Jin, J., He, R., Wan, X., & Ning, J. (2019). Influence of livelihood capital on adaptation strategies: Evidence from rural households in Wushen Banner, China. Land Use Policy, 89, 104228. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0264837719301164
Longpichai, O., Perret, S. R., & Shivakoti, G. P. (2012). Role of livelihood capital in shaping the farming strategies and outcomes of smallholder rubber producers in southern Thailand. Outlook on AGRICULTURE, 41(2), 117-124.
Manlosa, A. O., Hanspach, J., Schultner, J., Dorresteijn, I., & Fischer, J. (2019). Livelihood strategies, capital assets, and food security in rural Southwest Ethiopia. Food security, 11(1), 167-181. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.5367/oa.2012.0085. https://link.springer.com/article/10.1007/s12571-018-00883-x
O'Brien, S., & ó Fathaigh, M. (2005). Bringing in Bourdieu's theory of social capital: renewing learning partnership approaches to social inclusion. Irish Educational Studies, 24(1), 65-76. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/03323310500184509
Perrings, C. (1994). Ecological resilience in the sustainability of economic development (No. 2049-2017-5022). https://ageconsearch.umn.edu/record/263925/
Putnam, R. D. (1994). Social capital and public affairs. Bulletin of the American Academy of Arts and Sciences, 5-19. https://www.jstor.org/stable/3824796?seq=1
Su, Z., Aaron, J. R., Guan, Y., & Wang, H. (2019). Sustainable Livelihood Capital and Strategy in Rural Tourism Households: A Seasonality Perspective. Sustainability, 11(18), 4833. https://www.mdpi.com/2071-1050/11/18/4833