تأثیر سبک معماری بر ارتقای حس تعلق مکانی در سکونتگاه‌های روستایی (مورد شناسی: دهستان کاردۀ شهرستان مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیای انسانی و آمایش- دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی- دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

انسان با شناخت مکان می‌تواند به شناخت خود دست یابد. حس تعلق به مکان یکی از واکنش‌های احساسی و عاطفی انسان نسبت‌به محیط است که فرد را به مکان پیوند داده و هویت شخص و مکان را شکل می‌دهد. حس تعلق به مکان، پیوندی محکم بین فرد و مکان ایجاد کرده و افراد خود را با مکانی که به آن تعلق دارند می‌شناسند. نوع معماری مسکن روستایی و سبک آن‌ها با ساختارهای اجتماعی-اقتصادی خاص خود به‌عنوان مناطق متمایز از شهرها مطرح بوده و می‌توانند باعث شکل‌گیری احساس تعلق مکانی برای ساکنان خود و هویت مستقل شوند. هدف از انجام این تحقیق بررسی این فرض است که سبک معماری در محیط‌های روستایی می‌تواند افزایش احساس تعلق و وابستگی به مکان را به‌دنبال داشته باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است که بخش عمدۀ داده‌های آن ازطریق تنظیم پرسشنامه بین 175 خانوار روستایی در دهستان کاردۀ شهرستان مشهد جمع‌آوری شده‌است. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های تی ‌تک‌نمونه‌ای، رگرسیون و معادلات ساختاری (Smart PLS) استفاده شده‌است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که عوامل مختلفی، ازجمله: اقلیمی، زیبایی‌شناسی، امنیت و... بر تعلق مکانی اثرگذار بوده‌است که براساس مدل مربعات ساختاری، مشخص شد که متغیرهای آسایش اقلیمی با ضریب اثر 57/21، ایمنی و امنیت 81/13، سازگار و انطباق 51/4 و زیبایی‌شناختی با ضریب اثر 67/3 به‌ترتیب بیشترین اثر را از بین عوامل مختلف بر افزایش احساس تعلق مکانی روستائیان داشته و متغیرهای اجزای تشکیل‌دهندۀ بنا، اعتقادات و عقاید، معماری و ساخت درونی، نیازهای انسانی و کیفیت مسکن کمترین اثرگذاری را بر احساس تعلق مکانی گذاشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Architectural Architecture on Promoting Place of Love in Rural Settlements (Case Study: Karadeh Village of Mashhad)

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Anabestani 1
  • Amin Faal Jalali 2
1
2
چکیده [English]

The sense of belonging to the place is one of the emotional and emotional reactions of the human to the environment that links one to the place and forms the identity of the person and the place. the kind of architecture of rural housing and their style with social structures, their special economic as distinct regions of cities and can form a sense of belonging to their residents and their identity. the purpose of this study is to investigate the assumption that architectural style in rural environments can lead to an increase in sentiment and dependence on location. This research is based on the descriptive-analytical and survey nature. Data was gathered through a researcher-made questionnaire with a reliability of 0.64 out of 164 households. The research findings show that the independent variable (architectural style) has affected the dependent variable (i.e, the sense of belonging) with an effective factor of 2.46 at a significant level of 20.95%. Also, according to structural squares model, it was determined that climatic comfort variables (21.57), safety and security (13.81), aesthetic (3.67) and adaptive (4.51) had a positive effect on the increase of sense of belonging There was a place for the villagers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural Style
  • Spatial Sense Of Belonging
  • Spatial Identity
  • Carved Rural District
احمدی، علی؛ مهدوی، مسعود. (1396). رابطة کیفیت زندگی و حس تعلق مکانی در روستاهای درحال‌توسعه، مطالعة موردی: شهرستان زرندیه، پژوهش‌های روستایی، دورة پنجم، شمارة ۴، صص 848-827. https://jrur.ut.ac.ir/  
‌‌احمدی، فرزانه‌؛ ‌افشار، ‌علی؛ ‌آقالطیفی، آزاده. (1393). عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرایند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا(ع) محلة نوغان، هفت‌شهر، دوره چهارم، شمارۀ 47، صص 85-70. http://www.haftshahrjournal.ir/article_14675.html/      
اسکتی،‌ هانیه. (1396). بررسی و ارزیابی اثرات حس تعلق مکانی بر بازساخت فضایی-کالبدی سکونتگاه‌های روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان نِه، شهرستان نهبندان)، پایان‌نامه برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
امامی، علی؛ بازدار، مهرنوش؛ صفری، ملیحه؛ فرحناکی، رامونا. (1396). تعیین رابطۀ حس تعلق و شاخصه‌های اجتماعی آن، نمونۀ موردی: روستای زیارت در گلستان، معماری‌ و شهرسازی ‌آرمان ‌شهر، دوره دهم، شمارۀ 21، صص 21-11.  http://www.armanshahrjournal.com/article_58551.html/  
ایوبی، مهدی. (1394). طراحی باغ موزۀ مشاهیر شیراز با رویکرد ایجاد حس مکان، پایان‌نامۀ تحصیلی برای دریافت درجۀ کارشناسی ارشد رشتۀ مهندسی معماری گرایش: معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت.
پاکزاد، جهانشاه. (1388). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی: از فضا تا مکان، جلد سوم، چاپ اول، انتشارات شهیدی، تهران.
تقوایی، علی‌اکبر؛ بهرام‌پور، مهدی؛ راد مهنوش، شاهین. (1388). بازسازی مسکن روستایی پس از سانحه، فصلنامۀ آرمانشهر، دوره دوم، شمارۀ 2،  صص 112-105.  http://www.armanshahrjournal.com/
جوادی، معصومه. (1389)، تأثیر فضاهای مجازی بر حس تعلق به مکان در کلان‌شهر مشهد، پایان‌نامه برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل.
جوان فروزنده، علی؛ مطلبی، قاسم. (1389). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل‌دهندۀ آن، هویت شهر، سال پنجم، شمارۀ 8، صص 37-27.  http://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_1146.html/
حیدری ترکمانی، مینا. (1396). واکاوی ابعاد حس تعلق در محله‌های تاریخی با رویکرد تصاویر ذهنی (نمونۀ موردی: محلۀ شتربان تبریز)، پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته معماری، دانشگاه هنر تبریز.
حیدری، علی؛ مطلبی، قاسم؛ نگین تاجی، فروغ. (1393). تحلیل بُعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانه‌های سنتی و مجتمع‌های مسکونی امروزی، نشریۀ هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دورۀ نوزدهم، شمارۀ 3، صص 86-75. https://jfaup.ut.ac.ir  
خسروشاهی، الناز؛ بلیلان اصل، لیدا. (1394). بررسی تأثیر نقش «عوامل کالبدی» در «حس تعلق» به مکان، کنفرانس بین‌المللی انسان، معماری و عمران شهری، تهران.  https://civilica.com/doc/410236/
رضایی، معصومه؛ عارفی‌مقدّم، ویکتور؛ فرشچیان، امیرحسین. (1395). رنگ و تأثیر آن بر هم‌افزایی حسِ تعلقی مکان در فضاسازی مکان معماری اسلامی، مطالعات هنر و علوم انسانی، سال دوم، شمارۀ 10، صص 43-33.  http://rahs.ir/
رضوانی، محمدرضا؛ احدی، علی. (1388). مکان و نقش فرهنگ در شکل‌گیری هویت مکانی، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، سال دهم، شمارۀ 6، صص 68-45.  http://www.jicr.ir/
زرگر، اکبر؛ سرتیپی‌پور، محسن؛ میری، سید حسن؛ شیخ طاهری، حامد. (1396). طراحی و شکل‌گیری خانۀ روستایی به‌روایت معماران قدیمی (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان گرمسار)، فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، دورۀ سی‌وششم، شمارۀ 158، صص 19-1. http://jhre.ir/
سرتیپی‌پور، محسن؛ اسدی، سعیده. (1397). نقش تعلق مکانی بر تاب‌آوری اجتماعی ناشی از جابه‌جایی سکونتگاه، مطالعۀ موردی: روستای داهوئیه، زلزلۀ 1383 زرند، فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، دوره سی و هفتم، شمارۀ 161، صص 16-3. http://jhre.ir/
سرمست، بحرام؛ متوسلی، محمدمهدی. (1389). بررسی و تحلیل نقش مقیاس شهر در میزان حس تعلق به مکان (مطالعۀ موردی: شهر تهران)، دوره هشتم، شمارۀ 26، صص 146-133.  http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/
سلیمانی، میثم. (1387). زمین و معماری پایدار، فصلنامۀ معماری و فرهنگ، دوره اول، شمارۀ 3، صص 33-3.  http://iranculturalstudies.com/index.php?route=product/category&path=157/
شمس‌الدینی، علی. (1387). جایگاه مسکن روستایی در تأثیرپذیری تغییرات کالبدی-فضایی روستاها از محیط‌های شهری، فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، دوره بیست و هفتم، شمارۀ 124، صص 51-40.  http://jhre.ir/
عباسی اسفنجانی، حسین. (1396)، طراحی الگوی تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی با روش مدل سازی معادلات ساختاری حداقل مربعات جزئی (SEM-PL)، پژوهشنامه بازرگانی، دوره اول، شماره 82، صص 65-33.
عنابستانی، علی‌اکبر؛ آمار، تیمور؛ کاویانی، سمیرا. (1395). تأثیر سبک معماری خانه‌های دوم بر توسعۀ کالبدی سکونتگاه‌های روستایی، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، سال یازدهم، شمارۀ 43، صص 52-32. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/
عنابستانی، علی‌اکبر؛ کاویانی، سمیرا؛ جوانشیری، مهدی. (1396). تحلیل فضایی میزان رضایتمندی از سبک معماری رایج در احداث خانه‌های دوم روستایی در شهرستان کلاردشت، مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال هفتم، شمارۀ 25، صص 155-135.  http://gps.gu.ac.ir/
فلاحت، محمدصادق. (1385). مفهوم حس مکان و عوامل تشکیل‌دهندۀ آن، مجلۀ هنرهای زیبا، دوره اول، شمارۀ 26، صص 66-57 . https://jfaup.ut.ac.ir/
قادرمرزی، حامد. (1392). گسترش فضایی شهر و تغییر کاربری زمین در روستاهای پیرامونی شهرسنندج؛ طی دوره 1387-1355، فصلنامه مطالعات شهری، دوره اول، شماره 1، صص 76-61.
مرکز آمار ایران، 1395، سالنامة آماری استان مرکزی.
مشکینی، ابوالفضل؛ قاسمی، اکرم؛ حمزه نژاد، معصومه. (1393). ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد)، فصلنامه فضای جغرافیایی، دوره چهاردهم، شماره 48، صص 56-41. http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/
مطلبی، قاسم. (1385). بازشناسی نسبت فرم و عملکرد در معماری، مجلۀ هنرهای زیبا، دوره بیست و پنجم، شمارۀ 25، صص 67-52.  https://jfaup.ut.ac.ir/
مظلومی، مازیار. (1389). تأثیرپذیری ابعاد حس مکان از ادراکات ذهنی در محله‌های مسکونی شهری، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، دوره 1، شماره 3، صص 150-131.  http://jupm.miau.ac.ir/
معصومی، مسیح‌الله؛ طالقانی، مرتضی. (1394). تحلیل عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق به مکان با تأکید بر محیط کالبدی، کنفرانس بین‌المللی معماری و شهرسازی، تهران.
ملکی، محمدرضا؛ پارسا، سپیده؛ وثیق، بهزاد؛ مرادی، ابراهیم. (1393). بررسی حس تعلق به مکان با توجه به تفاوت‌های جنسیتی (مطالعۀ موردی: شهر ایلام)، فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، دوره سی و سوم، شمارۀ 148، صص 107-98.  http://jhre.ir/
میرغلامی، مرتضی؛ آیشم، معصومه. (1395). مدل مفهومی ارزیابی حس مکان براساس مؤلفه‌های کالبدی، ادراکی، عملکردی و اجتماعی (مطالعۀ موردی: خیابان امام ارومیه)، فصلنامۀ­مطالعات­شهری، دوره پنجم، شمارۀ 19، صص 73-69.  http://urbstudies.uok.ac.ir/ 
نادی، ریحانه. (1391). شناسایی عوامل مؤثر در ارتقای حس تعلق به مکان محلۀ آبکوه، پایان‌نامه برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد،­دانشگاه­آزاد­اسلامی،­دانشکدۀ­هنر و معماری،­تهران.
ناظر، الهام. (1392). معماری پایدار در فضاهای آموزشی با تأکید بر ویژگی‌های معماری بومی در اقلیم گرم و خشک، مجموعه مقالات همایش معماری پایدار و توسعۀ شهری، بوکان. https://civilica.com/doc/214147/
نصر، سید حسین. (1385). معرفت و معنویت. ترجمۀ انشاءالله رحمتی، چاپ اول، تهران: سهروردی.
نصیری، ماه منیر. (1394). عوامل مؤثر بر ایجاد حس تعلق به مکان، اولین کنفرانس پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، تهران. https://civilica.com/doc/544510/
 
Brocato, E. D. (2007). Place attachment: an investigation of environments and outcomes in a service context. http://hdl.handle.net/10106/244/  
Brown, G., Brown, B., & Perkins, D. (2004). New Housing as Neighborhood Revitalization. Environment and Behavior, 36(6), 749-775.    https://doi.org/10.1177/0013916503254823/  
Cameron, M., & MacDougall, C. (2000). Crime Prevention through Sport and Physical Activity. Publication No. 165). Canberra: Australian Institute of Criminology. https://www.researchgate.net/publication/253574731_Crime_Prevention_Through_Sport_and_Physical_Activity/  
Canter, D. (1977), The Psychology of Place. London: Architectural Press.
Carmona, M. (2010). Public places, urban spaces: the dimensions of urban design. Routledge.
Choenarom, C., Williams, R. A., & Hagerty, B. M. (2005). The Role of Sense of Belonging and Social Support on Stress and Depression in Individuals with Depression. Archives of Psychiatric Nursing, 19(1), 18-29. DOI: 10.1016/j.apnu.2004.11.003.
Cuthbert, R., Alexander. (2006). The Form of Cities, Blackwell publishing, Australasia.
Gustafson, P. (2009), Mobility and territorial belonging. Environment and Behavior, 41, 490e508. https://doi.org/10.1177/0013916508314478/
Hamilton, D. L., Sherman, S. J., & Castelli, L. (2002), A group by any other name e the role of entitativity in group perception. European Review of Social Psychology, 12, 139e166. DOI: 10.1080/14792772143000049
Knox, P, Pinch, S. (2000), Urban Social Geography: An Introduction, Prentice Hall, Harlow.
Lewicka, M. (2008). Place attachment, place identity, and place memory: Restoring the forgotten city past. Journal of environmental psychology, 28(3), 209-231. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2008.02.001/
Manzo, L. C., & Perkins, D. D. (2006). Finding common ground: The importance of place attachment to community participation and planning. Journal of planning literature, 20(4), 335-350. https://doi.org/10.1177/0885412205286160/
Payton, M. A. (2003). Influence of place attachment and social capital on civic action: A study at Sherburne National Wildlife Refuge (Doctoral dissertation, University of Minnesota). https://doi.org/10.1080/08941920590947940/
Roncato, S., & Casco, C. (2006). Illusory boundary interpolation from local association field. Spatial vision, 19(6), 581-603.
DOI: 10.1163/156856806779194008.
Semken Steven, Carol Butler Freeman. (2008), Sense of Place in the Practice and Assessment of Place-Based Science Teaching, published 27 March 2008 in Wiley Inter Science, (www.interscience.wiley.com). https://doi.org/10.1002/sce.20279.
Shamai, S. (1991), Sense of place: An empirical measurement. Geoforum, 22, pp.347–358. https://doi.org/10.1016/0016-7185(91)90017-K.
Uzzell, D., Pol, E., & Badenas, D. (2002), Place identification, social cohesion, and environmental sustainability. Environment and Behavior, 34, 26e53. https://doi.org/10.1177/0013916502034001003/
Wang, Y., Lo, H. P., & Yang, Y. (2004). An integrated framework for service quality, customer value, satisfaction: Evidence from China's telecommunication industry. Information systems frontiers, 6(4), 325-340.
Williams, D. R., Patterson, M. E., Roggenbuck, J. W., & Watson, A. E. (1992). Beyond the commodity metaphor: Examining emotional and symbolic attachment to place. Leisure sciences, 14(1), 29-46. https://doi.org/10.1080/01490409209513155/