مقایسۀ تطبیقی تحولات ساخت کالبد و ساخت معنا با تأکید بر تحلیل هم‌‌پیوندی فضایی (مورد شناسی: بازار همدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار شهرسازی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 کارشناسی‌ارشد طراحی شهری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.22111/gaij.2021.6394

چکیده

با ورود تفکر مدرنیته به شهرسازی ایرانی، اجرای طرح خیابان‌‌کشی‌‌ها به‌عنوان اولین نمودهای شهرسازی مدرن بر بافت‌‌های شهری قدیم اجرا شد. این امر ضمن تأثیرگذاری بر ساختار فضایی و هم‌‌پیوندی شهری به‌خصوص در بازارهای ایرانی، موجب شد که خیابان‌ها به‌عنوان لبه‌های قدرتمند در دل بافت‌های قدیم شهری سیطره پیدا کنند. این تحقیق با رویکردی زبان‌شناسانه و ساختارگرایانه و با استفاده از نرم‌‌افزار Depthmap و تکنیک اسپیس‌‌سینتکس، به تحلیل ساختار و میزان تغییرات هم‌‌پیوندی بازار قدیمی شهر تاریخی همدان در ایران در دورۀ قبل و بعد از خیابان‌‌کشی‌‌ها پرداخته و تأثیر این امر نیز بر کیفیت فضایی و معنای راسته‌‌ها و محورهای بازار مورد تحلیل قرار گرفته است. مطابق با نتایج، ساختارمندی و انسجام بافت سنتی شهری نسبت‌به دورۀ قبل از خیابان‌کشی‌ها تضعیف شده و  این خود عامل اصلی مشکل خوانایی و معنای موجود در متن شهر شده‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Rule of Body Construction and Meaning Construction with Emphasis on Spatial Coherence Analysis (Case Study: Hamedan Bazaar)

نویسندگان [English]

  • Hassan Sajadzadeh 1
  • Neda Sohrabi 2
چکیده [English]

With the advent of modernity in Iranian urban planning, the implementation of street plans was implemented as the first manifestations of modern urban planning on ancient urban contexts. While affecting the spatial structure and interconnectedness of the city, especially in the Iranian markets, it has dominated the streets as powerful edges in the old urban contexts. this research has been studied with a descriptive and analytical approach, using syntax and syntax techniques, Analyzes the structure and extent of interconnected changes in the old market of the historic city of Hamedan in Iran before and after the street-carving, and the impact of this on the spatial quality and meaning of market orders and axes has been analyzed. According to the results, the structure and cohesion of the traditional urban context are undermined by the pre-street urbanization, and this has become a major cause of the problem of readability and meaning in the context of the city

کلیدواژه‌ها [English]

  • Construction
  • Meaning
  • urban body
  • Interconnection
  • Hamadan Bazaar

مراجع

اذکایی، پرویز (1380). همدان نامه (بیست گفتار دربارة مادستان)، نشر مادستان، چاپ اول، تهران. http://www.lib.ir/book/70727467/ /
بارت، رولان (1383). لذت متن، ترجمة پیام یزدانجو، نشر مرکز، تهران.  https://www.gisoom.com/book/11078136/ /
بحرینی، سید حسین (1382). فرآیند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.https://www.gisoom.com/book/1258003/ /
بحرینی، سید حسین (1386). جزوه درسی تئوری­های جدید شهرسازی، دوره دکتری شهرسازی، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، نیمسال اول سال تحصیلی 86- 87. https://jfaup.ut.ac.ir/article_29674_cdb217947a7340bc4da49f3073f7fb7c.pdf
بحرینی، سید حسین و تقابن، سوده (1390). آزمون کاربرد چیدمان فضا در طراحی فضاهای سنتی شهری(نمونه موردی: طراحی محور پیاده امامزاده قاسم (ع)، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، انتشارات پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران، دورة 3، شمارة 4، صص 5-18. https://jfaup.ut.ac.ir/article_29673.html/
بهرامی، فرشاد و آتشین­بار، محمد (1398). تحولات منظر شهری همدان در دورة پهلوی اول؛ تأثیر خیابان­های نفوذی بر مرکز شهر همدان، نشریة علمی باغ نظر، پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، دورة 16، شماره81، صص 14-5. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=499450
پاکزاد، جهانشاه (1386). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، انتشارات شهیدی، چاپ دوم، تهران. https://www.gisoom.com/book/1458041/ /
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده (1393). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، انتشارات آرمان شهر، چاپ ششم.  https://www.gisoom.com/book/11004017//
پارکر، جان (1383). ساختاربندی (ترجمه: امیرعباس سعیدی پور)، انتشارات آشیان، چاپ اول، تهران. https://www.gisoom.com/book/1290214 /
توسلی، محمود (1382). اصل ارتباط در طراحی شهری، تهران، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 14، صص 39- 32. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=957/
تمدن، رویا (1382). کاربست تئوری چیدمان فضایی؛ شهرک امید، نشریه جستارهای شهری، شمارة 7، 39-37.  https://elmnet.ir /
جوارشکیان، عباس (1387). اجتماع دو منظر اصالت ماهیت و اصالت وجود در نظریه اصالت پدیداری معنا، مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام، دانشگاه فردوسی مشهد، سال چهلم، شماره پیاپی 2/81، صص 128- 101.  http://ensani.ir/fa/article/272430/ /
حبیبی، سید محسن (1380). از شار تا شهر، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم. https://www.gisoom.com/book/1207831/
دانشپور، عبدالهادی (1379). بازشناسی مفهوم هویت در فضاهای عمومی شهری، پایان­نامه دکتری شهرسازی، دانشگاه تهران. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=235109/
ذکاوت، کامران (1390). جایگاه سازمان فضایی در طراحی شهری، مجله صفه، شماره 54، صص 118- 105. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=296994/
رحمانی، فروزان (1394). بازطراحی ساخت کالبد مجموعه تاریخی شهر یزد با تاکید بر ساخت معنا، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر ومعماری، دانشگاه یزد. https://elmnet.ir/article/10944824-32411 /
رحمانی، فروزان و نورمحمدزاده، حسین (1398).  تطبیق اجزای ساخت معنا با ساخت کالبد در مجموعه تاریخی شهر یزد، مجله مطالعات شهری، دانشگاه کردستان، دورة 8، شماره 31، صص 125- 109. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_61136.html/
روشنی، مهدی و ثقفی اصل، آرش (1395). تحلیل تطبیقی ساختار اصلی شهر تبریز از اواخر دوره قاجار تا معاصر با استفاده از تکنیک چیدمان فضایی، نشریة علمی-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، دورة 7، شمارة 2، صص 72- 57.  http://ensani.ir/fa/article/418628/ /
ریسمانچیان، امید و بل، سایمون (1389). شناخت کاربردی روش چیدمان فضا در درک پیکره بندی فضایی شهرها، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دورة 2، شمارة 43، صص 56- 49.  https://jfaup.ut.ac.ir/article_23063.html/
زارعی، محمد ابراهیم (1387). ساخت بازار همدان، فصلنامه فرهنگ مردم (ویژه نامه همدان)، سال هفتم، شمارة 26، صص 59- 47. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/488071/
سجادزاده، حسن و پیربابایی، محمدتقی (1391). فرآیند رخداد معنا در فضای شهری، معماری و شهرسازی آرمان­شهر، دورة 5، شماره 9، صص186- 177. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=192475/
سجادزاده، حسن و اریس، بهاره (1396). بررس تولید معنا در فضای شهری برمبنای تئوری ساخت­یابی ( مطالعه موردی: بازار تبریز)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران، دورة 49، شمارة 2، صص287- 273. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=30556/
شعله، مهسا (1388). روش شناسی تحلیل حوزه های "نشانه- معنایی" شهر، معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)، شمارة 39، صص 116- 105.  https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=113312/
شعله، مهسا (1390). بازآفرینی متن شهر با رهیافتی زبان­شناختی، رساله دکتری، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران. https://thesis2.ut.ac.ir/thesis/UTCatalog/UTThesis/Forms/ThesisBrief.aspx?thesisID=dfba6c83-5818-4641-99c1-35bd4d860079/
صادقی، سارا؛ قلعه نوعی، محمود و مختارزاده، صفورا (1391). بررسی تأثیر طرح­های توسعه شهری معاصر بر ساختار فضایی هسته تاریخی شمال شهر اصفهان، مجله مطالعات شهری، دورة 3، شماره 5، صص 12- 3.  https://journals.uok.ac.ir/article_5061_a64dba133d2d2484cec437cacce7f6b5.pdf/
عباس­زادگان، مصطفی (1381). روش چیدمان فضا در فرآیند طراحی شهری، فصلنامه مدیریت شهری شهر یزد، شماره 9، صص 75- 64.  http://ensani.ir/fa/article/61219/ /
عباسی متین، سید میثم (1395). بررسی کالبد بازار شهر سنتی ازتفکر و اندیشه اسلامی (نمونه موردی بازار همدان)، دومین کنفرانس بین المللی تحقیقات در عمران، معماری و شهرسازی و محیط زیست پایدار، دورة2.  https://civilica.com/doc/529129/
فرح، حبیب (1385). کندوکاوی در معنای شکل شهر، نشریه هنرهای زیبا، شمارة 25، صص 14- 5. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=42892/
فرزانه، فرهاد (1378). کالبد کهن شهر(نمونه موردی: بازار همدان)، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
قنبری، محمد الیاس (1387). ساختار، ساختارگرایی، مجله الکترونیکی جامعه شناسی ایران، شماره 3، پاییز. https://www.magiran.com/volume/4568/
کارمونا، متیو (1389). مکان­های عمومی فضاهای شهری: ابعاد گوناگون طراحی شهری (ترجمه: فریبا قرائی)،انتشارات دانشگاه هنر، چاپ اول.   https://www.gisoom.com/book/1678440
کروز، د.ا (1384). زبان­های دنیا: چهار مقاله در زبان­شناسی، ترجمه: کوروش صفوی، انتشارات سعاد، چاپ اول، تهران.  https://www.gisoom.com/book/1315588 /
گروسین، هادی (1375). بازار و پیشه­های همدان، انتشارات اسکان، جلد اول، همدان. http://www.lib.ir/book/69273973//
گیدنز، آنتونی(1383). جامعه شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، انتشارات نشر نی، چاپ دوازدهم، تهران. https://www.gisoom.com/book/1280258 /
لارسن، میلدرد ال (1387). ترجمه بر اساس معنا، ترجمه: علی رحیمی، انتشارات جنگل، چاپ اول، تهران. https://www.gisoom.com/book/1492992 /
لاینز، جان (1383). مقدمه ای بر معناشناسی زبان شناختی، ترجمه حسین واله، گام نو، تهران. https://www.gisoom.com/book/1292836/
لطفی، سهند (1384). مقدمه­ای بر تحلیل ساختاری- دستوری کالبد شهر، نشریه هنرهای زیبا، شماره 22، صص 24- 15. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=33576/
مختارزاده، صفورا (1390). احیاء بافت فرسوده شهر مشهد با استفاده از تکنیک چیدمان فضا، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
مقدادی، بهرام (1393). دانش‌نامه‌ی نقد ادبی: از افلاتون تا به امروز، نشر چشمه، چاپ اول.  https://www.gisoom.com/book/1995091/ /
موسوی، مهناز و زرگردقیق، هانیه (1389). تحلیل ساختار فضایی شهر تبریز در محدودة بارو با استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس، نشریه آبادی، شمارة 32. https://www.magiran.com/volume/56034/
نشاط، نرگس (1390). جست و جو در معنا، نشر کتابدار، تهران. https://www.adinehbook.com/gp/product/6005489996/
نوربرگ­شولتز، کریستین (1381). مفهوم سکونت به سوی معماری تمثیلی (ترجمه: محمود امیر یاراحمدی)، نشرآگه، چاپ اول، تهران.  https://www.gisoom.com/book/1237278/
همدانی گلشن، حامد (1394). "بازاندیشی نظریه نحو فضا، رهیافتی در معماری و طراحی شهری، مطالعه موردی: خانه بروجردی­ها، کاشان، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دورة 20، شماره 2، صص 92-85.  https://jfaup.ut.ac.ir/article_56720.html/
 
Alexander. C. Ishikawa. S., Silverstein, M., Jacobson, M., Fiksdahl-King, I. & Angel, S. (1977). A Pattern Language, New York: Oxford University Press.    https://www.amazon.com/Pattern-Language-Buildings-Construction Environmental/dp/0195019199
Barthes. R. (2003). text pleasure. translation of Yazdanjoo message. Markaz Publishing. Tehran. https://www.gisoom.com/book/11078136/
Benjamin, W. (2003). Arcades Project, Trans, by HawardEiland and Kevin McLaughlin, Harvard University Press, Cambridge. Mass. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=355782
Bourdieu, Pierre. (1977). Outline of a Theory of Practice. Cambridge University Press, Cambridge and New York.  https://www.cambridge.org/core/books/outline-of-a-theory-of-practice/193A11572779B478F5BAA3E3028827D8
Boyer, M. C. (1994). The City of Collective Memory: Cambridge, Massachusetts: MIT Press. https://mitpress.mit.edu/books/city-collective-memory
Canter, D. (1977). The Psychology of Place. St. Martin’s Press, NY.  https://www.amazon.com/Psychology-Place-David-V-Canter/dp/0312653220
Carmona, M. (2009). Public Places, Urban Spaces. (Fariba. Gharai, Trans.). Tehran: University Of Atr Press.  https://www.gisoom.com/book/1678440/
Chadwick, G. (1978). A System View of Planning, Pergamum press.  https://www.elsevier.com/books/a-systems-view-of-planning/chadwick/978-0-08-020625-7.
Chandler, D., (2002). Semiotics: The Basics (1st edn). London: Routledge.  https://www.routledge.com/Semiotics-The-Basics/Chandler/p/book/9781138232938.
Coolen, H. & Ozaki, R. (2004). Culture, Lifestyle and the Meaning of a Dwelling. International Conference of Adequate & Affordable Housing for All. University of Toronto. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.368.8372&rep=rep1&type=pdf
Cruz, DA. (2005). Semantics of World Languages, Translator: Kourosh Safavi, Tehran: Fouad. https://www.gisoom.com/book/1315588/
Foucault, M. (1984). Of othet Spaces: Utopias and Heterotopias, translated by Jay Miskowiec, Diacritics, vol. 16, No. 1, pp. 22-27. https://journals.uok.ac.ir/article_61059_cff1409f6080b6b937d8d9da71f2c1fa.pdf
Giddens. A. (2004). Sociology. Translated by: Sabouri. M.. 12th Edition. Ney Publication. Tehran. https://www.gisoom.com/book/1280258/
Grosin, H. (1996). Hamedan Bazaar and Crafts, Volume One. Hamedan: Scaf Publications. http://www.lib.ir/book/69273973/
Hillier B (2007). Space is the Machine, A Configurationally Theory of Architecture Space Syntax, Planning in London, UK. https://www.researchgate.net/publication/316236726
Jiang, B., Claramunt, C. , Klarqvist, B. , (2000). An integration of space syntax intoGIS for modeling urban spaces. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 2, 161–171. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0303243400850102
Kitchin, R. & Thrift, N. (2009). (Eds) International Encyclopedia of Human Geography. Elsevier, Oxford. http://georesearch.ir/
Lanot. F. (2000). La ville et la littérature, in: La ville et l’urbain l’état des savoirs, redigeret af. T. Paquot, M. Lussault og S. Body-Gendrot. Paris: La Découverte. pp. 115. https://www.editionsladecouverte.fr/
Larsen, M. (2008). Translation based on meaning. Translated by Ali Rahimi. Tehran: Jangal. https://www.gisoom.com/book/1492992 /
Lestering, G. (1985). Historical Geography of the Eastern Caliphate. Translated by Mahmoud Irfan, p.210.  https://www.gisoom.com/
Lyons, J., (1996-1997). Linguistics Semantics: An Introduction, vols. 1-2, Cambridge: Cambridge University Press. http://cogprints.org/206/1/ls.html
Lyons, J. (2004). Introduction to Linguistic Semantics. translated by Hossein Vale. New Step. Tehran. https://www.gisoom.com/book/1292836/
Manzo. L. C. (2005). For better or worse: exploring multiple dimensions of place meaning. Journal of Environmental Psychology. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S027249440500006X
Margolid, J. & Rockmore, T. (1999). The Philosophy of Interpretation, Blackwell,Oxford. https://www.amazon.com/Philosophy-Interpretation-Joseph-Margolis/dp/063122047X
Nurberg Schultz, Ch. (2002). The Concept of Residence: Towards Allegorical Architecture, translated by Mahmoud Yarahmadi, first edition, Agha Publishing, Tehran. https://www.gisoom.com/book/1237278/
Parker, J. (2004). Structuring. translated by Amir Abbas Saeedipoor. Ashian Publications. https://www.gisoom.com/book/1290214/
Perec. Georges. (2000). Espèces d’espaces. Galilée. http://www.editions-galilee.fr/f/index.php?sp=liv&livre_id=3027
Relph, E. (1976). Place and Placelessness. Pion, London. https://dro.deakin.edu.au/view/DU:30028343
Ricoeur, P. (1991). From Text to Action, trans. Kathleen Blamey & John B. Thompson, (Evanston IL: Northwestern University Press). http://www.worldcat.org
Salgas, J.P. (1985). J.M.G. Le Clezio : lire c’est s’aventurer dans l’autre, Entretien, La Quinzaine Littéraire 435, pp : 6-8. http://jeanpierresalgas.fr/j-m-g-clezio-lire-cest-saventurer-lautre
Schneider. R. H. & Kitchen. T. (2007). Crime Prevention and the Bulit Environment. New York: Routledge,Taylor & Francis Group. https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203098813/
Stewart, W. (2008). Place meanings in stories of lived experience. Vols. General Technical Report PNW-GTR-744, p. 92. In L. E. Kruger, T. E. Hall, & M. C. Stiefel (Eds.), Understanding concepts of place in recreation research and management.Portland, OR: US Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Research Station. http://jias.kashanu.ac.ir/article-1-1392-en.pdf
Tankis, F. (2009). City space and social theory. social relations and city forms. translated by Hamid Reza Parsi and Arezoo Platoni. Tehran. Tehran University Press. https://www.gisoom.com/book/11197778
Thrift, N. (2000). Not a straight line but a curve, or, cities are not mirrors of modernity, in D. Bell and A. Haddour (eds) City Visions. London. https://research-information.bris.ac.uk/
Ullmann, Stephen. (1962). Semantics: An Introduction to the science of meaning, Basil Blackwell, Oxford. https://www.amazon.com/
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 11، شماره 39
تابستان 1400
صفحه 165-198

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 03 آبان 1400

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار