بازشناسی عوامل مؤثر بر کالبد فضاهای مسکونی و سنجش میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های مسکونی از کیفیت کالبدی محیط مسکونی (مورد شناسی: مجتمع مسکونی آسمان تبریز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای معماری، گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

3 استادیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

سنجش درجۀ رضایتمندی فضایی الگوی سکونت و مجتمع‌های سکونتی، طیف گسترده‌ای از مؤلفه‌های فرهنگی، اجتماعی، کالبدی و... را دربرمی‌گیرد که در مجموع ارزش کیفیت محیط مسکونی و سکونت را نمایان می‌کند. شاخص‌های کیفی مسکن همواره به‌عنوان حساس‌ترین ابزار برنامه‌ریزی مسکن محسوب می‌شوند. عرصۀ مسکن به‌منظور تأمین رشد اجتماعی، علاوه بر خود واحد مسکونی، محیط پیرامون آن را نیز دربرمی‌گیرد. رضایت از سکونت، امری چندبُعدی است و توجه به عوامل متعدد سازندۀ کیفیت و رضایتمندی آن در تدوین الگوی ارزیابی ضروری است. ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان می‌تواند درجهت سنجش میزان دستیابی به اهداف پروژه‌های شهری مؤثر واقع شود و همین‌طور نتایج حاصل از این‌گونه پژوهش‌ها را می‌توان در ارتقای کیفیت محیط زندگی به‌ویژه در مجتمع‌های مسکونی به‌کار برد. این پژوهش که با هدف ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان مجتمع‌های مسکونی تبریز صورت گرفته، به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و برای ارزیابی نهایی داده‌ها از نرم‌افزار SPSS و روش آماری همچون آزمون T تک‌نمونه‌ای، تحلیل واریانس یک‌طرفه و آزمون همبستگی پیرسون بهره گرفته شده است. شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات بر پایۀ چک‌لیست‌هایی برای تکنیک‌های پرسشنامه، مشاهده، بررسی ویژگی‌های مکانی-فضایی بوده و در این مسیر از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای استفاده شده‌است. بررسی‌های به‌عمل‌آمده حاکی از آن است که رضایتمندی افراد در زمینه‌های دیاگرام عملکردی و فرم فضاهای خارجی در سطح بسیار خوب و فرم ساختمان، فرم فضاهای داخلی و ابعاد واحد مسکونی، ارتفاع سقف واحدهای مسکونی و ابعاد و اندازۀ مشاعات، امکانات و ارتباطات فضای خارجی در حد متوسط (بالاتر از حد میانه) و تعداد اتاق‌های واحد مسکونی و تعداد واحدهای موجود در مجتمع در حد ضعیف (پایین‌تر از حد میانه) هستند و در کل میزان رضایتمندی ساکنان از این مجتمع مسکونی در بالاتر از حد متوسط قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition of Factors Affecting the Body of Residential Spaces and Measuring the Level of Satisfaction of Residents of Residential Complexes with the Physical Quality of the Residential Environment (Case Study: Aseman Tabriz Residential Complex)

نویسندگان [English]

  • Sevil Farajpoor Baser 1
  • Mirsaeid Moosavi 2
  • Shabnam Akbari Namdar 3
1
2
3
چکیده [English]

Measuring the degree of spatial satisfaction of the pattern of housing and residential complexes, includes a wide range of cultural, social, physical components, etc., which in total shows the value of the quality of the residential environment. Housing quality indicators are always considered as the most sensitive housing planning tool. In order to ensure social growth, the housing sector, in addition to the housing unit itself, also includes the surrounding environment. Satisfaction with housing is a multidimensional matter and it is necessary to pay attention to various factors that make up its quality and satisfaction in developing an evaluation model. Assessing the level of residents' satisfaction can be effective in measuring the achievement of the goals of urban projects, and also the results of such research can be used to improve the quality of living environment, especially in residential complexes. The aim of this study was to evaluate the satisfaction of residents of Tabriz residential complexes by descriptive-analytical method and for final evaluation of data, SPSS software and statistical methods such as sample t-test, one-way analysis of variance and Pearson correlation test were used. The method of collecting information is based on checklists for questionnaire techniques, observation, study of spatial-spatial features, and in this direction, documentary studies and libraries have been used. Performed studies indicate that people's satisfaction in the field of functional diagram and form of outdoor spaces at a very good level and building form, form of indoor spaces and dimensions of residential units, ceiling height of residential units and dimensions and size of common, facilities and communications of outdoor space. The average (above average) and the number of rooms in the residential unit and the number of units in the complex are poor (below average) and in general, the level of residents' satisfaction with this residential complex is above average.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Satisfaction
  • Residence
  • Physical Quality
  • Residential Complex
  • Aseman Tabriz Complex

مراجع

اﺧﻮان ﺧﺮازی، کامیار. (1387). روﻳﻜﺮد ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺗﻮﺟﻪ به ﻓﺮﻫﻨﮓ­ﺟﻮاﻣﻊ، هویت­شهر، سال­دوم، شمارۀ 3، صص­62-51.http://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_1091_112538b2e19287ee860f2c05e5e1876f.pdf  
آصفی، مازیار؛ ایمانی، الناز. (1395). بازتعریف الگوهای طراحی مسکن مطلوب ایرانی-اسلامی معاصر با ارزیابی کیفی خانه های سنتی، پژوهش های معماری اسلامی، دوره چهارم، شماره 2، صص 56-73. http://jria.iust.ac.ir/article-1-486-fa.html  
امینی، صبا؛ حسینی، سیدباقر؛ نوروزیان ملکی، سعید. (1392). بررسی تطبیقی میزان رضایت مندی ساکنان بین دو نمونه از مجتمع های مسکونی میان مرتبه و بلند مرتبه، نمونه های موردی: مجتمع های مسکونی شهید محلاتی و سبحان، معماری و شهرسازی آرمانشهر، دوره ششم، شماره 11، صص 1-13. https://www.sid.ir/fa/journal/Image/grad-2.png    
ایمان، محمدتقی؛ کاوه، مهدی. (1391). سنجش میزان رضایت از زندگی در میان ساکنان مسکن مهر فولادشهر اصفهان، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال دوم، شمارۀ 5، صص 32-1.https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=199355  
اینگلهارت، رونالد. (1373). تحول فرهنگی در جوامع پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران: انتشارات کویر.
بلالی اسکویی، آزیتا؛ ریش‌سفید نوش‌آبادی، سجاد. (1399). بررسی تأثیر مؤلفه‌های شخصی افراد بر میزان رضایتمندی از محیط مسکونی (نمونۀ موردی: منطقۀ 5 شهرداری تهران)، نشریۀ معماری‌شناسی، شمارۀ 15، صص 15-37. http://ensani.ir/fa/article/430353  
پوردیهیمی، شهرام؛ مدنی، رامین؛ موسوی‌نیا، فاطمه. (1396). عوامل کالبدی مؤثر بر ادراک تراکم در محیط‌های مسکونی،  مطالعات معماری ایران،­دوره  ششم، شمارۀ 11، صص 43-61. http://ensani.ir/fa/article/download/373641
حجازی، سید جعفر. (1393). ارزیابی وضعیت طرح مسکن مهر از دیدگاه ساکنان (مطالعه موردی: مسکن مهر شهر ماهشهر)، فصلنامه علمی-پژوهشی توسعه اجتماعی، دوره نهم، شماره 2، صص 239-256. http://noo.rs/5wEVy  
خاتون آبادی، سید احمد؛ صابری، زیبا؛ ابراهیمی، محمد صادق. (1390). میزان رضایت­ مندی ساکنان از کیفیت محیط سکونتی: مطالعه موردی روستا شهر عاشق­آباد، فصلنامه علمی روستا و توسعه، دوره چهاردهم، شماره 1، صص 83-99. https://www.sid.ir/fa/journal/Image/grad-2.png  
خوارزمی، شهیندخت. (1386). مهارت های زندگی: «کیفیت زندگی و شاخص خوشبختی»، همشهری آنلاین.  http://www.hamshahrionline.ir/categories     
درودی، محمدرضا؛ جهانشاهلو، لعلا؛ شهریاری، سید کمال الدین. (1393). سنجش میزان رضایتمندی ساکنین مسکن مهر با رویکرد مدیریت شهری (مطالعه موردی: مجتمع بوستان شهر جدید هشتگرد)، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، سال سوم، شماره 9، صص 125-140. https://www.sid.ir/fa/journal/Image/grad-2.png
ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح؛ رهبری‌منش، کمال. (1390). بررسی رابطۀ بین میزان رضایت از مجتمع مسکونی و تأثیر مجتمع مسکونی بر روابط انسان، هویت شهر، سال پنجم، شمارۀ 8، صص 118-103. https://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_1153.html  
رضایی، محمدرضا؛ کمائی‌زاده، یعقوب. (1391). ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان از مجتمع‌های مسکن مهر (مطالعۀ موردی: سایت مسکن مهر فاطمیۀ شهر یزد)، فصلنامۀ مطالعات شهری، دورۀ دوم، شمارۀ 5. http://urbstudies.uok.ac.ir/article_5063.html  
 رفیعیان، مجتبی؛ عسگری، علی؛ عسگری زاده، زهرا. (1388). سنجش میزان رضایتمندی سکونتی ساکنان محله نواب، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 67، صص 53-68.   http://ensani.ir/fa/article/49263/
 رفیعیان، مجتبی؛ مسعودی‌راد، ماندانا؛ رضایی، مریم؛ مسعودی‌راد، مونا. (1393). سنجش میزان رضایتمندی ساکنان از کیفیت سکونتی مسکن مهر )موردشناسی: مهرشهر زاهدان(، نشریۀ جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای، دوره چهارم، شمارۀ 12، صص150-135. https://gaij.usb.ac.ir/article_1671.html   
سیاح، عبدالحمید. (1387). فرهنگ جامع فارسی به فارسی، چاپ سوم، انتشارات اسلام.
طبی مسرور، ابوالقاسم؛ رضایی موید، صادق. (1394). ارزیابی میزان رضایت شهروندی از کیفیت های سکونتی در مجتمع های مسکونی (مورد پژوهی: مجتمع های مسکونی شهر همدان)، مدیریت شهری، دوره چهاردهم، شماره 40، صص 61-79. https://www.sid.ir/fa/journal/Image/grad-2.png  
گیفورد، رابرت. (1997). روانشناسی محیط های مسکونی، ترجمه دکتر وحید قبادیان، فصلنامه معماری و فرهنگ، شماره 2 و 3.https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=94729  
گیفورد، رابرت. (1997). فضای شخصی، ترجمه شبنم صحرایی، فصلنامه معماری و فرهنگ، شماره 2 و 3.https://memarifarhang.com/magazine/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DB%B2-%D9%88-%DB%B3-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF/
   گیدیون، زیگفرید. (1968). فضا، زمان، معماری، ترجمه دکتر منوچهر مزینی، انتشارات علمی و فرهنگی.
معینی، مهدیه؛ اسلامی، غلامرضا. (1389). ﺭﻭﻳﻜﺮﺩﻯ ﺗﺤﻠﻴﻠﻰ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﻴﻂ­ﻣﺴﻜﻮﻧﻰ­ﻣﻌﺎﺻﺮ، ﻫﻮﻳﺖ­ﺷﻬﺮ،­سال­ششم،­ﺷﻤﺎﺭۀ 10. https://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_1325.html
موسوی، سیدسعید؛ باسخا، مهدی؛ نصرتی نژاد، فرهاد. (1398). عوامل مرتبط با رضایت از سکونت در میان شهروندان ساکن در مسکن مهر شهر پرند، رفاه اجتماعی، دوره نوزدهم، شماره 73، صص 39-62. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-3255-fa.html  
یزدانی، محمدحسن؛ پاشازاده، اصغر؛ سعیدی، سمیرا. (1398). بررسی میزان رضایتمندی ساکنین مسکن مهر (نمونه موردی: مسکن مهر شام اسبی اردبیل)، نشریۀ علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیست‌وسوم، شمارۀ 67، صص 349-327.https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_8817.html     
 
Amérigo, M., Aragonés, J. I. (1997). A Theoretical and Methodological Approach to the Study of Residential Satisfaction. Journal of Environmental Psychology, 17, 47-57..https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272494496900389  
Baba, Y., Austin, D. M. (1989). Neighborhood Environmental Satisfaction, Victimization and Social Partici Pation as Determinants of Perceived Neighborhood Safety. Environment and Behavior, 21(6).https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0013916589216006
Bonaiuto, M., Fornara, F., Bonnes, M. (2006). Perceived Residential Environment Quality In middle- And low-Extension Italian Cities. Revue Européennede Psychologie Appliquée / European Review of Applied Psychology, 56, 23-34.https://www.academia.edu/15269423/Perceived_residential_environment_quality_in_middle_and_low_extension_italian_cities?source=swp_share
Carr, A. (2004). Positive Psychology. Hove and New York: Brunner-Routledge.https://www.academia.edu/11423794/Carr_A_2004_Positive_psychology_New_worlds_for_old_Irish_Psychologist_30_11_278_279?source=swp_share
Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95, 542-575.https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542
Donovan, N., David, H., Richard, S. (2002). Life Satisfaction: The State of Knowledge and Implications for Government. London, UK: Cabinet Office Strategy Unit.https://wellbeing.research.mcgill.ca/publications/Barrington-Leigh-DRAFT2020-budgeting-for-happiness.pdf
Fallahi, B., Ahmad Hariza Hashim., Husniyah Binti Abdul Rahim., Mohamad Fazli Sabri. (2015). Relationship between Background Characteristics and Housing Satisfaction of Iranian Homeowners in Kuala Lumpur, Malaysia. Educational, Health and Community Psychology, 4(2).http://www.journal.uad.ac.id/index.php/Psychology/article/view/2118
Galster, G. C., Hesser Garry, W. (1981). Residential Satisfaction: Compositional and Contextual Correlates. Environment and Behavior, 13(6), 735. https://doi.org/10.1177/0013916581136006
Gifford, R. (1999). Perception and Recognition Environmental. Translated Dehbashy. Architectural and Cultural Journal, 2-3(1), 21-29.https://journals.openedition.org/ambiances/647
Gifford, R. (2002). Environmental Psychology: Principles and Practice. Allyn and Bacon, Boston. 193-216.https://www.researchgate.net/publication/256446187
Jelinkova, Z., Picek, M. (1982). Physical and Psychological Factors Determining Population Responses to Environment. Activitas nervosa superior, 26(2), 144-146.Kearney, A. R. (2006). Residential Development Patterns and Neighborhood Satisfaction: Impacts of Density and Nearby Nature. Journal of Environment and Behavior, 38, 112-139.https://doi.org/10.1177/0013916505277607
Lansing, J. B., Marans, R. W. (1969). Evaluation of Neighborhood Quality. AIP Journal, 11, 195-199.https://doi.org/10.1080/01944366908977953
Liu, A. M. M (1999). Residential Satisfaction in Housing Estates: a Hong Kong
Perspective. Automation in Construction, 8(4).https://doi.org/10.1016/S0926-5805(98)00098-3
Pasalar, C. (2003). The Effects of Spatial Layout on Student Interaction in Middle Scholl: Multiple Case Analysis. Unpublished Thesis for Degree of Doctor of Philosophy Faculty of North Carolina State University.http://www.lib.ncsu.edu/resolver/1840.16/5083
Poll, R. V. (1997). The Perceived Quality of the Urban Residential Environment: A Multi-Attribute Evaluation. 179.https://research.rug.nl/en/publications/the-perceived-quality-of-the-urban-residential-environment-a-mult
Raeesa, M., Nico, K., Liz, B. (2011). Housing Satisfaction and Quality of Life in RDP Houses in Braamfischerville, Soweto: A South African Case Study. Urbani izzi, 22(1).doi:10.5379/urbani-izziv-en-2011-11-01-005.
Teck-Hong, T. (2012). Housing Satisfaction in Medium- and high-cost Housing: The Case of Greater Kuala Lumpur, Malaysia. Habitat International, 36(1), 108–116.doi:10.1016/j.habitatint.2011.06.003
 
جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای
دوره 11، شماره 41
دی 1400
صفحه 149-220

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار